Uitstel verkiezingen Nigeria politiek spelletje?

De stad Baga is op 21 februari door het Nigeriaanse leger terug veroverd. Meer dan een maand geleden, op 3 januari, pleegde Boko Haram daar zijn meest dodelijke aanslag. Bijna tweeduizend inwoners werden vermoord. Vanaf dat moment had de terreurgroep het stadje – evenals andere steden en dorpen in het noordoosten van Nigeria waar ze een kalifaat willen oprichten – onder controle.

Op 16 februari meldden soldaten via Twitter dat ook de steden Mongono en Marte weer uit handen zijn van Boko Haram. Sinds begin februari voert het Nigeriaanse leger verschillende aanvallen uit om deze aan Al-Qaida gelieerde terreurgroep terug te dringen.  

De strijd tegen Boko Haram wordt door de onafhankelijke nationale kiescommissie (INEC) van de Nigeriaanse overheid aangevoerd als reden voor het uitstellen van de verkiezingen van 14 februari naar 28 maart. Door de huidige gevechten tussen het leger en de terreurgroep waren er onvoldoende militairen beschikbaar om de verkiezingen op Valentijnsdag in goede banen te leiden, aldus de INEC. De kiescommissie verwacht dat het leger Boko Haram binnen enkele weken onder bedwang heeft..  

De recente militaire acties steken schril af tegen het jarenlang uitblijven van respons tegen de gewelddadige aanslagen en ontvoeringen van Boko Haram, die het noordoosten van Nigeria sinds 2009 in haar macht heeft.  

Gewaarschuwd 

Nog in januari 2015 deed de Nigeriaanse overheid niets om de geplande aanvallen van Boko Haram op de steden Baga en Monguno tegen te gaan. Dat terwijl het van tevoren gewaarschuwd was, vertellen lokale bronnen aan Amnesty International.  

Bevelhebbers op de militaire basis van Baga sloegen al in november en december 2014 alarm bij het militaire hoofdkwartier. Zij meldden een dreiging voor een aanslag van Boko Haram. Herhaaldelijk vroegen zij om versterking, maar tevergeefs. Een ware slachting van de lokale bewoners op 3 januari 2015 was het gevolg. 

Boko Haram-leden lieten inwoners weten dat Monguno als volgende aan de beurt was. Het lokale leger werd opnieuw direct op de hoogte gebracht, weet Amnesty International van een inwoner, maar bescherming bleef wederom uit. Het Nigeriaanse leger heeft gefaald in zijn taak om de burgers van Baga en Monguno te beschermen, ondanks de herhaaldelijke waarschuwingen voor een dreigende aanval, concludeert de mensenrechtenorganisatie.  

Politieke wil 

Jarenlang was er gebrek aan politieke aandacht voor de wanhopige situatie met Boko Haram in het noordoosten van het land. In januari 2015 betuigde de Nigeriaanse president Jonathan Goodluck wel zijn medeleven aan de slachtoffers van de aanslag op Charlie Hebdo, maar repte met geen woord over de aanslag die twee dagen eerder in Baga had plaatsgevonden.   

“Een verklaring voor de falende militaire operaties tegen Boko Haram is dat het leger geen beschikking had over het nodige materieel en personeel”, zegt Elizabeth Donnely, Nigeria-deskundige bij het onafhankelijke Britse onderzoeksinstituut Chatham House in Londen. “Oorzaak hiervan is gebrek aan politieke wil”, meldde zij op de Duitse internationale tv-zender Deutsche Welle. Ze vindt het opvallend dat dan ‘een nieuw offensief tegen Boko Haram’ als reden voor het uitstel van de verkiezingen wordt gegeven. 

Argwaan 

“Niet verrassend dat mensen argwanend staan tegenover deze officiële reden voor het uitstel van de verkiezingen”, stelt Benjamin Soares, antropoloog en onderzoeker bij het Nederlandse onderzoeksinstituut African Studies Centre. “Mensen vragen zich af waarom de overheid er wel in zou slagen om de situatie in zes weken te verbeteren, als het hun in de afgelopen vijf jaar niet is gelukt?”  

Op 23 februari nog, vond in Potiskum alweer de derde aanslag plaats in een week tijd. En man met explosieven stapte op een volle bus toen hij zichzelf tot ontploffing bracht. Zeker vijftien mensen kwamen om.

Volgens Donnely is het onmogelijk om Boko Haram in zes weken te vernietigen. “Zelfs niet als het een strenge, strategische en goed georganiseerde aanval is. Het gaat om zo’n groot territorium dat het erg moeilijk wordt om alle leden van de militie te kunnen vervolgen.” 

“Het is daarom eenvoudig voor mensen om te veronderstellen dat andere redenen een rol spelen bij de uitstel van de verkiezingen”, aldus Soares. “Vooral als je in acht neemt dat de mensen die nu een regeringsfunctie bekleden al hun extra voordelen en privileges niet willen verliezen.” Met name mensenrechtenorganisaties, oppositiepartijen en Westerse landen zijn niet blij met dit uitstel van de verkiezingen. 

Onzeker 

Nigeria, de grootste economie van Afrika en snelst groeiende economie van de wereld, kent een democratisch verkiezingsstelsel sinds 1999. Vanaf het eerste uur kwam de People’s Democratic Party (PDP) – de partij van huidig president Goodluck – als winnaar uit de bus.

Soares: “Dit zijn de eerste verkiezingen waarbij de oppositie kans lijkt te maken om te winnen. De huidige regering voelt zich erg onzeker. De angst bestaat dat zij daarom de strijd tegen Boko Haram als argument gebruiken om straks opnieuw te kunnen zeggen dat er uitstel nodig is. Een ander gevreesd scenario is dat het leger een coup pleegt.”  

Voor 1999 kende het West-Afrikaanse land, coup na coup, een militaire dictatuur. Een van die oud-coupplegers maakt nu een grote kans om Goodluck van zijn troon te stoten: ex-generaal Muhammadu Buhari, leider van de All Progressives Congress (APC). Van 1983 tot 1985 had hij al even de macht over het land. Hij trad toen hard op tegen corruptie en geweld, maar was niet vies van onwettige arrestaties, censuur en een op hol geslagen economisch beleid.  

“Hoewel veel burgers niks om beide kandidaten geven, hebben ze alle twee een sterke achterban in verschillende delen van het land”, zegt Soares. Gebrek aan onderwijs en politieke ideeën maakt dat mensen hun stem bepalen op basis van religieuze en etnische afkomst. Als christen krijgt Goodluck veel steun uit zijn regio in het zuiden van het land, de olieproducerende Nigerdelta. Buhari is moslim en komt uit het noorden, waar hij grote populariteit geniet. Tot nu toe lijkt geen van beiden een grote voorsprong te hebben. 

Ontkenning 

President Goodluck ontkent door de INEC te zijn geraadpleegd over een eventueel uitstel van de verkiezingen. Bovendien verzekert hij iedereen ervan dat het op 28 maart verkozen parlement voor 29 mei beëdigd zal zijn.  

Deze vertraging biedt de regeringspartij PDP wel tijd om een strategie te bedenken en terug te vechten tegen de groeiende populariteit van Buhari, zo melden onderzoekers volgens de BBC. Hij kan, volgens hen, met zijn partij de APC op financieringsproblemen stuiten om de zes extra campagneweken te bekostigen. Lokale commentatoren verwachten dat Goodluck deze extra tijd ook gebruikt om Buhari’s kandidaatstelling juridisch in twijfel te trekken en te laten diskwalificeren, met het argument dat de INEC zijn kandidatuur heeft aanvaard zonder een vereist onderwijscertificaat.   

Tot slot veronderstellen lokale inwoners dat de president hoopt op enkele symbolische overwinningen op Boko Haram, om zijn beschadigde imago te herstellen en zijn kansen voor de verkiezingen te vergroten. “Als het gaat om de terugdringing van Boko Haram, vinden mensen dat Goodluck een incompetente leider is geweest”, zegt Soares. 

Sowieso kan het nationale leger alleen Boko Haram nooit aan, aldus de deskundige. “Versterking van de buurlanden is noodzakelijk.” Enkele weken geleden, toen de dreiging zich uitbreidde naar de regio’s over de grens, hebben zich dan ook 8700 soldaten uit Tsjaad, Kameroen, Niger en Benin bij de gevechten tegen Boko Haram aangesloten.  

“Maar talloze burgers in Nigeria zijn net zo bang voor het leger als voor Boko Haram”, aldus Soares. “Het leger vernietigt hele dorpen en dringt willekeurig huizen binnen om te controleren op sympathisanten.”  

Gewelddadige verkiezingen

Heeft een stembusgang wel zin in een dergelijk verscheurd land? Soares: “Drie miljoen mensen zijn ontheemd geraakt. Velen van hen hebben geen kans om te stemmen. Dit maakt het erg lastig om daar verkiezingen te organiseren. Verkiezingen in Nigeria staan ook bekend om onregelmatigheden. “Ze verlopen daar vaak oneerlijk.” Tijdens de verkiezingen in 2011 kwamen bijna duizend mensen om door geweld, terwijl ze toen toch werden beschouwd als de meest eerlijke verkiezingen ooit.

“Als het op 28 maart doorgaat, wordt het een heel gespannen moment met veel geweld”, voorspelt Soares.