Het valt me op hoe weinig geïnformeerd we een
heleboel zaken op een hoop gooien. We lezen of horen iets, we pikken iets op en
vinden iets ‘goed gezegd’. Maar vaak weten we er het fijne niet van. En dat is jammer.
Want door die troebele blik vallen we heel gemakkelijk ten prooi aan de
systematische uitholling van een aantal sociale verworvenheden in onze samenleving.

“”Als ze merken dat ze de rekeningen niet langer kunnen betalen, zullen ze harder hun best doen”. Dit soort uitspraken van N-VA-kamerlidmevrouw Zuhal Demir, gekoppeld aan een voorstel tot tijdbeperkingen op werkloosheidsuitkeringen, tasten de fundamenten van ons samenlevingsmodel aan. Ze sluiten
aan bij wat de Lega Nord, de Italiaanse N-VA, op stadsniveau implementeerde:
een verbod om daklozen eten te geven op straffe van een boete van 500 euro. Ze doen ook denken aan wat het centrumrechtse gemeentebestuur in de Franse stad
Angoulême deed op kerstavond: hekkens plaatsen rond zitbanken zodat daklozen er
de nacht niet meer konden op doorbrengen. De onderliggende idee: door
voedselpakketten uit te delen aan daklozen of zitbanken ’s nachts ter
beschikking te stellen zou je mensen aanmoedigen om dakloos te worden. Waarom
zouden ze nog werken of een slaapplaats zoeken? Gratis bestaat immers niet.

Ik
betaal belastingen en krijg er niets voor in de plaats

Uitspraken als die van mevrouw Demir tasten de
fundamenten van ons samenlevingsmodel aan. En toch malen een heleboel mensen er
niet om. Hoe dat komt? We verkijken ons voortdurend op een discours dat de hele
tijd de volgende stelling predikt: “Ik
betaal belastingen, maar krijg daar niets voor in de plaats! Nee, ik moet werken voor mijn inkomen en kom daar
zelf niet altijd comfortabel mee rond. Anderen krijgen hun geld zomaar en komen bovendien ook nog in aanmerking
voor allerlei sociale voordelen die mij ook
ten goede zouden komen.”

Het lijkt wel alsof men ervan uitgaat dat “alle belastingen”
systematisch worden doorgestort aan profiterende werklozen die hun geld op café versmossen. Verklaarde minister
Homans niet dat “werklozen wel klagen over een verhoging van het laagste tarief
in de kinderopvang, terwijl een pint van €2 voor hen geen probleem is”?’

Geen
begrip meer

De gedachte achter dit alles: iedereen die niet in hetzelfde schuitje als het jouwe zit, is verdacht. Door ons voortdurend te vergelijken met anderen, raken
we steeds meer verongelijkt en krijg je redeneringen die ver van de realiteit staan.
Zonder enig begrip voor mekaar.

Hiermee sla je een kloof. Hierdoor creëer
je tegenstellingen en hokjesdenken, wat tot een merkbaar radicalere samenleving
leidt: ‘de luie Walen’, ‘de profiterende werklozen’, ‘de zakkenvullende
vakbonden’, ‘de gewelddadige Islam’ of ‘de
schuldige socialisten’.

Wie
kent nog het verschil tussen sociale zekerheid en belastingen?

Belastingen dienen als bijdrage in de algemene
lasten die een gemeenschap draagt. De sociale zekerheid is een
verzekeringsstelsel om iedereen een bepaalde levensstandaard te garanderen. Het
is gebouwd op rechten, geen gunsten.

Besparen
in de sociale zekerheid betekent gewoon: snoeien in rechten. En dit zorgt voor
minder zekerheden en minder sociale bescherming.

Mensbeeld

Het aantal armen in onze samenleving en de
wijze waarop we omgaan met de meest kwetsbaren hangen samen met hoe je naar de mens en zijn
omgeving kijkt.

Een neoliberaal mensbeeld stelt het individu
voorop. Als je maar hard genoeg probeert kan je alles bereiken. Lukt dat je niet, dan ligt dat aan je eigen persoonlijk
falen. Talent, afkomst, fysieke en psychische draaglast ten spijt.

Onze samenleving probeert zoveel mogelijk het
beste uit twee werelden te halen en ent zich op het zogeheten Rijnlandmodel.
Dat staat voor een sociaal gecorrigeerde markteconomie en plaatst mensen in een
omgeving en context. Het lauwert eenieders talenten en erkent ook beperkingen.
Het stelt ook dat een omgeving en context mee risicovol kunnen zijn voor
armoede en uitsluiting.

In deze maatschappijvorm is armoede niet
zomaar een karaktertrek of een louter individueel probleem. Armoede is een
collectief probleem; ze kan dus alleen maar collectief bestreden worden. Door
het aanbieden van rechten en door het ondersteunen met maatregelen. Niet door te zingen dat wie stout is de roe krijgt. Niet door
hard te roepen dat wie pech heeft maar op de blaren moet zitten.

Bieke Verlinden is sp.a-politica en schepen van Sociale Zaken, Werk en Studentenzaken in Leuven.