Kranten gingen zich na Verviers te buiten aan kritiekloze speculatie
Analyse -

Kranten gingen zich na Verviers te buiten aan kritiekloze speculatie

Een week na de feiten in Verviers is het goed om eens terug te blikken op de berichtgeving over de vermeende verijdelde aanslag en de politieke nasleep. De zaak-Verviers leidde tot een golf van speculatie waarbij maar liefst vijf namen gekleefd werden op de twee doden en waarbij de wildste geruchten de wereld werden ingestuurd over hun plannen.

donderdag 22 januari 2015 17:55
Spread the love

Het federaal parket
hield zelf dagenlang de kaken stijf op elkaar en loste officieel
niets over de identiteit van de twee verdachten die door de politie
werden doodgeschoten. Dat hield de kranten niet tegen om dan maar
zelf te gokken wie ze waren.

Vrijdag al schreef
De Standaard bijvoorbeeld dat de drie mannen die werden aangetroffen
in het appartement in Verviers “allen teruggekeerde Syriëstrijders”
waren. De Franstalige krant La Meuse had een dag eerder al geschreven
dat het wellicht om Redwane H. en Tarik J. ging.

Het Nieuwsblad
schreef op zaterdag met grote stelligheid dat één van de
doodgeschoten verdachten Souhaib E. was. Die laatste stond met robotfoto en zijn volledige naam op de voorpagina van de krant.

Pas vanaf maandag hebben de
kranten het juist. De twee komen uit Molenbeek, zijn twintigers en en
heetten Soufiane A. en Khalid B. Dat werd woensdag ook door het
parket bevestigd.

Op de twee doden
werden dus in totaal vijf namen geplakt. Dat gebeurde telkens met de
volledige naam, zonder initialen dus. Voor de betrokken families
betekende dat telkens grote onrust. “Niemand heeft al de moeite
genomen om ons in te lichten”, zegt een ontredderde zus van één
van de – zoals achteraf bleek – onterecht doodgewaande mannen in De Morgen.
Dat hoefde ook niet, want het bericht klopte gewoon niet.

Internationaal geseind maar thuis met enkelband

Niet alleen de media
gingen hier in de fout. Ook het parket deed eraan mee. Dinsdag stond
in de Gazet van Antwerpen dat Abdelmounaim H. en Zaid K.
donderdagavond halsoverkop richting Spanje getrokken waren.
Abdelmounaim stond sinds vrijdag internationaal geseind, maar gaf
zichzelf aan nadat hij zijn foto en naam in de media had zien circuleren.
Hij zat sinds vorig jaar thuis met een enkelband na een veroordeling
voor feiten die niets met terrorisme te maken hebben.

Diezelfde verwarring
zagen we bij de zogenaamde Griekse link. Vrijdag al doken
geruchten op over de Griekse connectie, eerst bij VTM. “De Griekse
connectie zou gezien moeten worden als een kopstuk én het mogelijke
brein achter de groep terroristen in ons land”, schreef Het
Laatste Nieuws
‘s anderendaags.

Zaterdag werden in
Griekenland twee verdachten opgepakt. Diezelfde dag verzekerde het
parket met grote stelligheid dat die twee niets te maken hadden met
het Verviers-dossier. Zondag klonk het bij Eric Van Der Sypt,
woordvoerder van het federale parket, dan plots dat er wel bezwarende
elementen waren tegen één van de twee.

Onthoofden

De bedoeling van
terroristen is angst zaaien. De berichtgeving over verijdelde
terreurdaden zorgde voor een angstklimaat, zoals blijkt uit twee
opinieonderzoeken in respectievelijk Het Laatste Nieuws en Het
Nieuwsblad
. “Vier op de tien vrouwen zeggen ook dat ze ‘bepaalde
plaatsen of activiteiten mijden na wat er gebeurd is in Parijs en
Verviers”, schrijft Het Nieuwsblad.

Het besef dat elke
uitvergroting een grote impact heeft op de bevolking, belette Het
Laatste Nieuws
niet om vrijdag al uit te pakken met die choquerende
kop: ‘Het plan: Belg ontvoeren en onthoofden’. De beelden van die
onthoofding van een prominente Belg zouden dan op het net geplaatst
worden.

In de
persconferentie van het parket werd met grote nadruk gesteld dat dat
gerucht niet bevestigd kon worden. Nieuwssites lieten het bericht echter staan. Het Laatste Nieuws haalde zaterdag
zelfs een tweede bron aan voor het gerucht. “In regeringskringen
kregen wij inmiddels van een tweede hooggeplaatste bron bevestigd dat
er sprake was van een kidnapping, waarbij het slachtoffer zou worden
onthoofd en de beelden daarvan op het internet verspreid – precies
zoals IS in Syrië doet”, aldus Het Laatste Nieuws.

Andere kranten
hadden het over aanslagen op politiemensen, zoals het parket
vrijdag al gezegd had. Maar over welke agenten het precies ging, kon
nog stevig gespeculeerd worden. Aanvankelijk klonk het zelfs dat
agenten in de buurt van Verviers het doelwit zouden zijn.

Donderdag schrijven
verschillende kranten dat onder meer het commissariaat van Molenbeek
het doelwit zou geweest zijn. De jonge mannen die afkomstig waren uit
Molenbeek zouden zo wraak hebben willen nemen voor de keren dat ze
als kind en tiener te maken hadden gekregen met de politie.

Angst

Naast het speculeren
over de feiten zijn er natuurlijk nog talloze invalshoeken mogelijk
om de kolommen te vullen met nieuws over het vermeende terreurnetwerk
in Verviers. Nadat ze de angst mee opgepookt hadden, gingen kranten
op zoek naar uitingen van die angst. Dat gebeurde, zoals hierboven gemeld, in de vorm van twee enquêtes, maar ook met kleine verhalen.

Het bericht dat de politie aangemaand werd om geen statische
alcoholcontroles meer te doen, werd gretig opgepikt. Maar ook een
fait divers als de vraag van de burgemeester van Dilbeek om de
opnames van de tv-reeks Buurtpolitie stil te leggen, werd breed
uitgesmeerd. Maar dinsdag stond in Het Laatste Nieuws dat de opnames
met de acteurs gewoon doorgaan.

Dat een college uit
Halle een bezoek aan de Munt uitstelde, was groot nieuws. “Als
angst en domheid bondgenoten worden, is er geen kruid tegen
gewassen”, reageerde cultuurminister Sven Gatz scherp op
Twitter. De directeur van de school verdedigde zich in De Morgen:
“Wij vrezen de hoofdstad niet. Evenmin zijn we bang voor een
aanslag. Wij maakten met onze school een andere overweging: moeten
onze kinderen geconfronteerd worden met een gemilitariseerd
straatbeeld?”

Dat gemilitariseerde
straatbeeld was één van meest zichtbare gevolgen van de
gebeurtenissen in Verviers. De Antwerpse burgemeester had vroeger al
verschillende keren de wens geuit om het leger in te zetten in zijn
stad en het voorstel dook op in het regeerakkoord.

Militairen op straat

Toevallig stond De
Wever donderdag, de dag van de feiten in Verviers, nog in de krant
met een reactie op het akkoord tussen het Gemeentelijk Havenbedrijf
en het leger over militaire oefeningen in de haven van Antwerpen. “De
aanwezigheid van militairen in het havengebied is een goede zaak”,
zei De Wever aan Het Laatste Nieuws. “Het gaat over een uitgestrekt
en kwetsbaar terrein. Ik ben al langer van oordeel dat defensie ook
civiele veiligheidstaken zou kunnen uitvoeren. Een tijd geleden
organiseerden de para’s een kennismakingsdag in het Centraal Station.
Het was de enige dag van vorig jaar zonder melding van criminele
feiten in het stationsgebouw.”

Nog geen twintig uur
na de gebeurtenissen in Verviers stelde de regering een actieplan
voor met daarbij de inzet van het leger op straat. De Wever kondigde
meteen aan dat de soldaten vanaf 7u zaterdagochtend te zien zouden
zijn in Antwerpen. De voorzitter van N-VA kon samen met zijn
ministers die op de veiligheidsposten Defensie en Binnenlandse Zaken
zitten meteen het terrein bezetten. CD&V had zich aanvankelijk
nog tegen de inzet van het leger voor bewakingsopdrachten verzet, maar
moest in de slipstream van Verviers al snel inbinden.

Vrijdagochtend had de minister van Binnenlandse Zaken het over een “opkuisactie” en hij
vond dat de zaak “proper opgeruimd” was. Die aanpak van N-VA en
het snelle opvoeren van de repressie worden in verschillende
opiniestukken bekritiseerd, maar in de berichtgeving zelf sluipt die
kritische benadering niet binnen. Bart De Wever en Jan Jambon waren
bijvoorbeeld prominente gasten in het ‘grote terreurdebat’ van VTM en
kregen daar geen enkele kritische vraag voorgeschoteld.

Doodstraf

Oud-VRT-journalist
Walter Zinzen was maandag de eerste journalist die een kritische
opmerking durfde te maken over het politie-optreden in Verviers. “In
ons land en in Frankrijk is de doodstraf – net zoals in ieder ander
beschaafd land – afgeschaft. Nergens staat vermeld dat dit niet geldt
voor jihadisten. Of dat agenten op eigen houtje de doodstraf mogen
uitvoeren, behalve dan in het geval van wettige zelfverdediging.”
Dat schreef hij op de blog Salon van Sisyphus, een stuk dat werd
overgenomen door DeWereldMorgen.be.

Dat stuk werd dinsdag wel
vermeld door de nieuwssites van De Persgroep, maar geen enkele krant
ging erop door of stelde gelijkaardige vragen. Geen enkele krant had
het over het ballistisch onderzoek in Verviers dat toch uitsluitsel
moet kunnen geven over de feiten. Er wordt wel vermeld dat de man die
werd opgepakt in Verviers een andere versie heeft van de feiten.
Volgens hem begon de politie zonder waarschuwing te schieten, maar in
de kranten lees je enkel de versie van de politie. Een versie die wel
op verschillende manieren verteld wordt. Aanvankelijk klonk het dat
de opgepakte man gewond was. Volgens een laatste variant stond hij
onder de douche en werd hij enkel met een broek aan opgepakt.

De Tijd schreef
zaterdag nog dat de politie aangebeld had voor het vuurgevecht begon.
“De drie verdachten zaten op het gelijkvloers van het huis en keken
zelfs niet wie er aanbelde. Ze openden meteen het vuur op de
politiemensen”, aldus de krant.

Het verschil in
aanpak van gelijkaardige feiten die niet in de sfeer van terreur
hangen is opmerkelijk. Een kleine week voor Verviers werd in
Huizingen een gewapende man neergeschoten door de politie. Hij raakte
zwaargewond. In Het Nieuwsblad staat het woord ‘gewapend’ tussen
aanhalingstekens. Het Laatste Nieuws geeft heel kort de feiten weer
en citeert het parket: “Er zijn een wapendeskundige en een
wetsdokter aangesteld om de juiste omstandigheden te onderzoeken”.

Dat lijkt de normale
gang van zaken. Als de politie betrokken is in een schietpartij
waarbij gewonden of doden vallen, komt er een onderzoek en tot er
meer duidelijkheid is over dat onderzoek wordt in voorwaardelijke zin
over de feiten gesproken. Bij Verviers wordt die zorgvuldigheid
duidelijk niet aan de dag gelegd.

Conclusie

Na de politie-actie
van donderdagavond zijn de media zich te buiten gegaan aan
speculatie. Geruchten haalden de voorpagina’s en werden herhaald, ook
nadat ze tegengesproken waren door het parket. De berichtgeving met
die vele geruchten ligt mee aan de basis van een angstklimaat en
uitingen van die angst zijn op hun beurt voer voor sensationele
artikels.

Maar het is vooral
de kritiekloze berichtgeving die opvalt. De versie van de politie en
parket en de daadkracht van de regering worden in de berichtgeving
nooit met voorbehoud benaderd. Die aanpak staat in schril
contrast met de vele kritische opmerkingen in opinie- en
commentaarstukken.

Een week na de
feiten weten we nog altijd weinig over wat er gebeurd is
in Verviers en hoe sterk de aanwijzingen zijn geweest dat er een aanslag op
til was. We kregen wel een hele reeks maatregelen die onze
maatschappij wat minder vrij maken. Maar of zij terecht zijn en,
vooral, of zij mogelijke terreurdaden ook maar enigszins kunnen
tegenhouden, komen we niet te weten. Het angstklimaat moet ze
rechtvaardigen. Er wordt zelfs geen poging ondernomen om hun
effectiviteit aan te tonen.

take down
the paywall
steun ons nu!