Gewelddadige intolerantie kent geen kleur. In 2011 vermoordde de
extreemrechtse Anders Breivik in zijn eentje 77 jonge mensen tijdens een
aanslag in Noorwegen. Timothy McVeigh pleegde de aanslag in Oklahoma
City (1995) waarbij 168 mensen omkwamen. Zijn motief was gebaseerd op
een bijna religieuze haat voor het overheidsapparaat. Maar wellicht was
deze fanatieke pleitbezorger van de wapendracht ook psychologisch
geraakt als veteraan van de Golfoorlog van 1991. Het gaat om bekende
voorbeelden.

In rechtse middens bestaat de neiging om het terrorisme als
synoniem te zien van de islam. De islam zou inherent gewelddadig zijn.
Het geheugen is kort. Van de kruistochten over de inquisitie, de
gewelddadige koloniale missioneringsdrang en president Bush die zich
door god liet inspireren voor zijn oorlogen in Afghanistan en Irak:
niet religie is het probleem, wel het misbruik ervan door zeloten.

Laat
ons ook niet vergeten dat moslims het belangrijkste slachtoffer zijn
van gewelddadig religieus fanatisme in landen als Irak en Syrië. In Irak
werden honderden academici vermoord, een massamoord op intellectuelen
die ver buiten onze media-aandacht plaatsvond. Ook zij werden vermoord
omdat ze de vijand waren van blinde fanatici. Wat Charlie Hebdo is
overkomen is niet alleen een Franse of Europese zorg, maar een van alle
samenlevingen in noord, zuid, oost en west, ongeacht afkomst,
filosofische of religieuze overtuiging. 

Op de gruwelijke moord op medewerkers van Charlie Hebdo is er maar
één antwoord: de pen. De kritische stem is het krachtigste wapen tegen
totalitaire ideeën, tegen discriminatie en intolerantie. Journalisten,
schrijvers, kunstenaars, politici, activisten mogen zich niet laten
meeslepen in het net dat extremisten hebben gespannen om de samenleving
te polariseren. Ze willen haat zaaien om haat op te roepen in de hoop
zichzelf zo belangrijker en sterker te maken. Het antwoord is dus niet
Wilders, De Winter of Le Pen. Zij tappen tenslotte uit hetzelfde
extremistische vat en zijn maar al te graag bereid om de uitnodiging tot
polarisatie en onverdraagzaamheid te aanvaarden.

Het antwoord is respect, tolerantie, begrip en luisterbereidheid.
Daarbij mogen harde woorden vallen, scherpe beelden worden gebruikt. Dat
hoort bij een volwassen debat in een rijpe democratie. Charlie Hebdo
werd niet altijd goed begrepen. De redactie behoorde tot de felste
criticasters van zowel religieuze fanatici als extreemrechts, maar
zonder te vervallen in platte beledigingen. Probleem is dat niet
iedereen met een open geest is uitgerust om de boodschap achter de
cartoons te snappen.

Als het blinde geweld erin slaagt om de vrije mening aan banden te
leggen, dan is het gedaan met onze democratie die al broos en wankel genoeg is. De
vrije mening moeten we koesteren, we moeten ervoor strijden, op straat
komen. En juist omdat de vrije mening zo belangrijk is, moeten we ze ook
behoeden voor misbruik. Vrije mening is er maar als ze gevrijwaard
blijft van racisme en het propageren van haat en geweld.