Obama en Castro drukken elkaar de hand op de begrafenis van Mandela (Cubadebate)
Interview -

Historisch akkoord Havana-Washington overwinning voor Cuba en Latijns-Amerika

De afgelopen week sloten de VS en Cuba een historisch akkoord waardoor de relaties tussen beide landen genormaliseerd zullen worden. Interview met Katrien Demuynck, Europees coördinator van de Free the Five Campagne over de betekenis van dit akkoord.

dinsdag 23 december 2014 09:10
Spread the love

 

Er waren de laatste tijd al aanwijzingen dat er iets op til was, denk
maar aan de historische handdruk tussen Obama en Raúl Castro op de begrafenis
van Mandela, de uitspraak van Hillary Clinton dat de economische blokkade geen
zin meer had en de editorialen in de
New York Times van de afgelopen weken.
Maar toch komt dit akkoord voor de meeste waarnemers onverwacht. Was dat ook
voor u het geval?

Katrien Demuynck: De afgelopen zomer was ik met Marc Vandepitte op bezoek
bij Gerardo Hernández, één van de Cuban Five. Hij kreeg de zwaarste straf van
de vijf: tweemaal levenslang plus vijftien jaar. Normaal zou hij nooit meer
vrijkomen. Toch was hij bijzonder optimistisch. Hij hoopte zelfs dat hij tegen
het einde van het jaar terug in Havana zou zijn. Tegelijk vroeg hij ons om de
campagne voor de vrijheid van de Cuban Five op alle fronten kracht bij te
zetten.

“Het was niet de eerste keer”, zo zei hij, “dat er hoop op een opening
was”, en zolang ze niet effectief vrij waren, kon er nog vanalles gebeuren. De onderhandelingen
waren toen achter de schermen volop bezig en gingen blijkbaar de goede richting
uit. Ik was dus niet helemaal verrast toen ik het nieuws hoorde, maar
terzelfdertijd kon ik mijn oren bijna niet geloven. Ik ben het direct gaan
checken om zeker te zijn dat het klopte. Het was te mooi om waar te zijn.

U hebt het over de Cuban Five, maar hier gaat het over veel meer dan
dat: de opheffing van de blokkade, diplomatieke relaties, kortom een
normalisatie van de relaties tussen beide landen.

Katrien Demuynck: Dat klopt, maar je moet wel weten dat voor de Cubaanse
overheid de vrijlating van de Vijf de voorwaarde was voor gesprekken over een
normalisering, dat hebben ze herhaaldelijk gesteld. Zonder hun vrijlating kon
er niet onderhandeld worden. Hun terugkeer was voor Havana een absolute
prioriteit, die voorrang kreeg op alle andere kwesties. De Vijf en hun families
offerden alles op om hun volk tegen terreur te beschermen. De Cubaanse overheid
liet hen daarom nooit vallen en deed er alles aan om hen terug naar huis te
halen. In 2001, bij het bekendmaken van het verdict tegen de Vijf in Miami,
verzekerde toenmalig president Fidel Castro: “ze zullen terugkeren.”

Toen wij in 2004 voor de eerste keer Gerardo bezochten in een
VS-hogeveiligheidsgevangenis verzekerde hij vol optimisme en zonder enige
aarzeling: “We komen hier uit, want mijn land zal alles doen om dat te
bewerkstelligen.” Toen ik hem kort na zijn terugkeer in Havana aan de lijn had,
zei hij: “Zie je wel, we zijn terug thuis!”

Kan je dit akkoord beschouwen als een overwinning voor Cuba?

Katrien Demuynck: Zeer zeker. Het is een overwinning van David tegen
Goliath. De VS stappen af van een 55-jaar durende isolatiepolitiek tegenover
het kleine Cuba. Een halve eeuw economische blokkade en 3700 Cubaanse
terreurdoden verder, geeft Obama toe dat het niet gewerkt heeft. Cuba is nog
steeds socialistisch en heeft meer prestige dan ooit. De onverzettelijkheid van
de Cubaanse revolutie en de internationale solidariteit met het socialistische
eiland dwongen de VS om uiteindelijk toe te geven.

De Cuban Five zijn net symbool van deze principevastheid. De Vijf hadden
hun zware straffen destijds kunnen ontlopen door na hun gevangenneming te
collaboreren met de VS-autoriteiten, maar dat hebben ze geweigerd.

Het is ook een overwinning van Latijns-Amerika. Sinds Latijns-Amerika, met Cuba
en Venezuela op kop, een linkse koers is gaan varen, wordt het alsmaar
duidelijker dat het continent niet langer de achtertuin van de VS is. ALBA,
CELAC en UNASUR zijn uitingen van een herwonnen Latijns-Amerikaanse
soevereiniteit. De druk van de Latijns-Amerikaanse landen op Washington om de
relaties met Cuba te normaliseren werd steeds groter. Voor de komende top van
de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in april in Panama, besloten de
Latijns-Amerikaanse landen om Cuba expliciet uit te nodigen terwijl het land sinds
1962 onder druk van de VS was uitgesloten. Wat ooit het bastion was van de
VS-achtertuinpolitiek zet nu de VS voor schut.

Wat zijn volgens u de redenen voor de koerswending van Washington?

Katrien Demuynck: Ik vermeldde zojuist al de druk vanuit Latijns-Amerika.
De VS riskeerden door hun houding ten aanzen van Cuba meer en meer geïsoleerd te
geraken. Je mag niet vergeten dat deze regio zeer belangrijk is voor de VS. Het
is economisch nog steeds hun achtertuin. Twee derde van alle winsten van
Noord-Amerikaanse multinationals in landen van het Zuiden is afkomstig uit
Latijns-Amerika en voor hun export naar het Zuiden neemt Latijns-Amerika meer
dan de helft voor zijn rekening. Ook komt zowat een kwart van de hele petroleumimport
uit Latijns-Amerika. Op geopolitiek vlak speelt de regio wegens zijn ligging
ook een onvervangbare rol voor Washington. Het is puur economisch en
geopolitiek gezien minder en minder verstandig om dit allemaal op het spel te zetten
omwille van een totaal achterhaalde obsessie om de Cubaanse revolutie op de
knieën te krijgen, ook al is dit eiland een ‘gevaarlijk’ voorbeeld en
inspiratiebron voor zijn buurlanden.

Een tweede reden moet je gaan zoeken bij de economische
lobby’s in de VS. Door zijn gunstige ligging en door de kantelende
wereldverhoudingen wint Cuba de laatste jaren aan economisch belang. Brazilië
investeert volop in een nieuwe diepzeehaven in de buurt van Havana, Mariel. Het
lapt daarmee de VS-blokkade aan zijn laars. Die haven wordt dé belangrijkste
hub voor de scheepvaart in de Caraïben. Dat zien VS-zakenlui natuurlijk niet
graag aan hun neus voorbij gaan. Ook de toerismesector in de VS zou maar al te
graag investeren in dit toerismeparadijs. Er gaan met andere woorden al langer stemmen op
onder VS-zakenlui om de blokkade op te heffen. Die verplicht hen ertoe werkloos
toe te kijken terwijl China, Brazilië, Venezuela en ook Europa de Cubaanse markt
innemen.

Europa is er inderdaad volop werk van aan het maken om de Common
Position
, die sinds 1996 van kracht was, ongedaan te maken. De Common Position
verbindt mogelijke handelsrelaties van de EU met Cuba aan een regime-change op
het eiland.

Een derde reden heeft te maken met interne politieke
evoluties in de VS en meer bepaald in Florida. Dat is een zogenaamde swing
state
en dus heel belangrijk bij de presidentsverkiezingen. Deze staat was ooit
in de ban van de 1 % superrijke Cubanen die na de Cubaanse revolutie hun
toevlucht namen in hun buitenverblijven in Miami. Het was die realiteit die
vanaf de jaren 1960 mee de agressieve politiek ten aanzien van Cuba heeft bepaald.

De oude generatie van die hard anti-Castristen is echter aan het uitsterven. De
Financial Times merkt terecht op dat Cubaans-Amerikaans senator Marco Rubio
niet verstandig is als hij zijn politieke lot laat afhangen van een handvol
80-plussers in Miami door vandaag keihard van leer te trekken tegen het akkoord.
De jongere generaties willen een normalisering van de relaties met hun vaderland.
Ze willen op vakantie kunnen, hun familie geld toesturen of zelfs hun oude dag
gaan doorbrengen in het sociaal paradijs dat Cuba is. In de kantelstaat Florida
haalden de Democraten het, mede dankzij de belofte van Obama dat hij de
relaties met Cuba zou herzien.

Een vierde reden is de internationale solidariteit en het
gezichtsverlies voor de VS. Jaar na jaar worden de VS belachelijk gemaakt bij
de VN-stemming over de economische blokkade waar zowat alle landen tegen zijn.
Ook de internationale campagne voor de Cuban Five, waar indrukwekkend veel
internationale instanties en personaliteiten hun steun aan verleenden, zorgde
voor druk vanuit de internationale publieke opinie.

Nobelprijswinnaars en
prominenten van de hele wereld eisten de vrijlating van de Vijf. In
verschillende landen spraken parlementen zich uit ten voordele van de Cuban
Five
.

De belangrijkste overwinning in die zaak tot hiertoe was het afdwingen van
strafverminderingen voor drie van de Cuban Five in 2009. Dat gebeurde via het
heropenen van het proces voor dezelfde rechter die de eerdere straffen
uitsprak. Op de ontstemde vraag van de rechter aan de openbare aanklager waarom
die nu vermindering pleitte voor de belachelijk zware straffen die ze jaren
daarvoor zelf geëist had, antwoordde die: “Ons rechtssysteem dreigt
internationaal geloofwaardigheid te verliezen als we niets doen.” Tijdens de
lobbydagen voor de vrijheid van de Cuban Five op Capitol Hill in mei 2014 kon
ik zelf vaststellen dat het rapport van de internationale onderzoekscommissie
in Londen (maart 2014) de nodige indruk maakte bij de tientallen congresleden
en senatoren waar we langsgingen.

Er is tenslotte ook nog de zaak van Alan Gross. Gross werkte
voor een USAID-project, dat gesubsidieerd was op basis van de Helms-Burton wet
(1996 blokkade wet). Hij werd op Cuba gearresteerd en veroordeeld voor
“activiteiten tegen de onafhankelijkheid en territoriale integriteit van de
staat” en kreeg 15 jaar. Aanvankelijk wees de VS elke verantwoordelijkheid voor
Gross af.

Senator Patrick Leahy, reeds langer een voorstander van betere relaties met
Cuba, zette zich achter de Gross-zaak. Hij kreeg 65 van de 100 senatoren achter
een brief die Obama om een oplossing vroeg voor de zaak. Gross is een jood en
de joodse lobby is een van de machtigste van de VS. Impliciet betekende dit ook
een oplossing voor de Cuban Five, gezien de Cubaanse overheid elke
onderhandeling hieraan ondergeschikt stelde. Zo werd de zaak Gross een
katalysator om de vermolmde koude oorlog-politiek van de VS tegenover Cuba om
te keren.

Wat betekent dit akkoord nu voor Cuba?

Katrien Demuynck: Cuba viert feest. In de allereerste plaats omdat de
laatste drie van de Cuban Five nu ook thuis zijn. Het kostte 16 jaar strijd van
de Cubanen en van een wereldwijde solidariteitsbeweging om dat te bereiken,
maar vandaag zijn de Cuban Five terug verenigd met hun familie. De beelden van
dat weerzien zijn ontroerend.

Obama heeft het over het herstellen van de diplomatieke
relaties die verbroken waren sinds 1961, het verwijderen van Cuba van de lijst
van terroristische landen en het toelaten van meer reizen, handel en informatie
uitwisseling. Cuba heeft daar alle baat bij. Het versoepelen en op termijn
opheffen van de blokkade, het stoppen van het diplomatiek isolement en het
vergemakkelijken van alle uitwisselingen tussen VS-burgers en Cubanen, zal de
economie van Cuba ongetwijfeld een boost geven. Cuba zal daardoor zijn economie
meer kunnen diversifiëren en ook minder afhankelijk maken van de steun vanuit
Venezuela bijvoorbeeld.

Toch moeten we niet euforisch zijn. Raul Castro wees er op
dat er nog heel wat moet gebeuren voor er effectief een einde komt aan de
wurgende blokkade. We moeten ook niet naïef zijn. De VS willen nog steeds de
Cubaanse revolutie ongedaan maken. Die doelstelling is niet veranderd, het gaat om
een verandering van tactiek. Obama maakte dat heel erg duidelijk in zijn
speech. De bedoeling is nog steeds een regimewissel, alleen is de aanpak
anders. Cuba is op dit moment met een goed doordachte actualisering van zijn
economisch systeem bezig. De Cubanen beseffen heel goed dat dat naast veel
positieve en nodige ingrepen ook zijn risico’s meebrengt voor het socialistisch
maatschappijproject. De tactiekwissel vanuit de VS stelt Cuba voor nieuwe
uitdagingen. De Cubanen weten echter heel goed waar ze voor staan. We kunnen
ervan uitgaan ze met dezelfde voorzichtigheid en principevastheid die de
revolutie al meer dan een halve eeuw kenmerkt vooruit zullen gaan.

steunen

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!