Verzoek aan Crevits en Francken: onderwijsverblijf voor uitgeprocedeerde leerlingen

Uit pure frustratie richtten OKAN-leerkrachten Jeroen De Wolf en Ine Lanckriet een jaar geleden Zonderwijs op, een initiatief van leerkrachten over de onderwijsnetten heen. Zij willen niet langer toekijken als er een leerling van de ene op de ander dag uit de klas verdwijnt. Daarom verzoeken zij Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits en staatssecretaris van Asiel en Migratie Theo Francken om een volwaardig onderwijsverblijf te bieden aan uitgeprocedeerde leerlingen die minimaal drie jaar in België wonen.  

De kabinetten van Crevits en Francken beloven met elkaar contact op te nemen en samen een overlegplatform te starten. Het doel van het platform is om de knelpunten met betrekking tot uitgeprocedeerde leerlingen en hun recht op onderwijs bloot te leggen en tot alternatieve oplossingen te komen. Leerkrachten van Zonderwijs mogen bij het overleg aanschuiven.  

‘Het is genoeg’ 

“We zijn blij dat we een betrokken partij gaan worden. We hebben echt wel het gevoel dat we nu een stap vooruit gaan zetten”, aldus De Wolf en Lanckriet. In tien jaar tijd werden ze regelmatig geconfronteerd met leerlingen die plotseling niet meer kwamen opdagen op school en België moesten verlaten. Minimaal vijf tot zes keer per jaar. Vaak volgden deze leerlingen al meerdere jaren regulier onderwijs in België en waren ze volledig geïntegreerd in zowel school als maatschappij.  

“Het is genoeg. We willen iets doen voor deze leerlingen”, zegt Lanckriet. “We zijn klein gestart, maar hebben via een petitie steun gezocht in gans Vlaanderen. Inmiddels hebben ongeveer tweeduizend leerkrachten deze getekend. Zelf kunnen we niks veranderen, maar met alle leerkrachten samen kunnen we wel iets doen.”  

Verhuisdoos 

Gewapend met een verhuisdoos vol handtekeningen stapten De Wolf en Lanckriet het kabinet van Onderwijs binnen. Ze werden vergezeld door andere leerkrachten, oud-directeur generaal katholiek onderwijs Mieke Van Hecke en leerlingen die bij een uitgeprocedeerde vriend of vriendin in de klas zitten. De doos staat symbool voor de uitgeprocedeerde leerlingen die worden verplaatst naar het land van herkomst.  

De leerkrachten komen uit alle hoeken en onderwijsnetten van Vlaanderen. Net als De Wolf en Lanckriet zijn zij met schrijnende situaties geconfronteerd. Ze willen een krachtig signaal afgeven dat deze manier van werken niet langer kan. Hun was een gesprek toegezegd met minister Crevits, maar zij moest wegens een plotseling ingelaste plenaire vergadering verstek geven. Kabinetsmedewerkers namen haar honneurs waar.  

Gelanceerd

Celine stak van wal. Ze volgt haarverzorging aan De Berkenboom in Sint-Niklaas en ontdekte dat een klasgenoot met wie ze inmiddels drie jaar samen naar school gaat, al tijden is uitgeprocedeerd. “Met een PowerPoint vertelde ze vorig jaar over haar situatie. Tot die tijd hadden we nooit beseft hoe moeilijk ze het heeft. Ze is een van de beste van de klas en zo gedreven, maar het kan zijn dat alles voor niks is en ze morgen naar haar thuisland wordt teruggestuurd. Ze verblijft in België, maar heeft geen zekerheid om hier te mogen blijven.”  

“Ieder kind, met of zonder papieren, heeft recht op onderwijs”, zegt een schooldirectrice uit Lier. “Als leerkracht doen we er alles aan om de leerling voldoende bagage mee te geven om gelanceerd te raken in het leven, om te doen wat hij of zij wil doen en te zijn wie hij of zij is. We willen ons niet uitspreken over de asieldossiers, maar over hoe belangrijk het is dat kinderen die op school zitten en met wie een traject bewandeld wordt, onderwijs kunnen blijven genieten.”  

Humaan afscheid 

Zonderwijs pleit voor een onderwijsverblijf, maar brengt naar voren dat er vooral een vraag is naar dialoog en een overlegplatform tussen de minister van Onderwijs, staatssecretaris van Asiel en Migratie en de leerkrachten. “Leerkrachten worden tot nu toe te weinig meegenomen in de procedure”, zegt Jeroen De Wolf.  

Een knelpunt is de achttiende verjaardag van uitgeprocedeerde leerlingen zonder ouders of begeleiding. Voor velen een feestelijke dag, maar voor hen het begin van een periode vol onzekerheden. “Hun recht op steun en onderdak vervalt. Plotseling moeten ze terug naar een asielzoekerscentrum, waar ze geen recht meer hebben op onderwijs. Het enige wat we kunnen doen is hun moed inspreken, enkele euro’s meegeven en dan moeten we afscheid nemen”, aldus Martine, een leerlingenbegeleidster van Centrum voor Leren en Werken.  

Nu blijven de leerlingen en leerkrachten verdwaasd achter als van de ene op de andere dag een stoel in de klas leeg blijft. Dit heeft op iedereen een grote impact. “Leerkrachten kunnen niks uitleggen aan de leerlingen. Mocht de eis van onderwijsverblijf te groot zijn, laat ze dan het schooljaar afmaken. En op zijn minst vragen wij om de ruimte voor een humaan afscheid”, legt de schooldirectrice uit.   

Overlegplatform 

Er blijkt al een overlegplatform tussen de twee kabinetten te zijn opgestart ten tijde van Maggie De Block als minister van Asiel en Migratie. Daar is slechts eenmaal overleg gepleegd en er is nooit iets mee gebeurd. De minister is zeker bereid om het overleg met Theo Francken opnieuw te activeren, aldus de boodschap van de kabinetsmedewerkers van Onderwijs. De brief aan Francken ligt al op tafel en is enkel nog niet getekend omdat ze elementen uit dit gesprek willen toevoegen.  

Hoe lang het duurt voordat het overlegplatform weer terug in het leven is geroepen? Dat kunnen de kabinetsmedewerkers niet zeggen. In ieder geval voor het nieuwe schooljaar. Maar er is haast bij geboden, maakt Ine Lanckriet duidelijk, “want er zitten veel uitgeprocedeerde leerlingen in de schoolbanken die nu niet weten wat hun te wachten staat.”  

Aanzuigeffect 

Staatssecretaris Theo Francken stond de leerkrachten van Zonderwijs wel persoonlijk te woord. Hij moest alleen snel door naar een volgende afspraak, waardoor er geen tijd was voor de getuigenissen. “Maar hij gaf aan dat hij daar wel weet van had en het geen middel was om hem te overtuigen”, vertelt De Wolf die met slechts een kleine delegatie met Francken mocht praten.

“De staatssecretaris startte met de vraag op welke manier we het beste naar een oplossing kunnen zoeken. Een omzendbrief of via een wetswijziging of iets anders? Er is wel een bepaalde bereidheid om mee te denken en mee te werken. Alleen heeft het kabinet Francken meer schrik voor het aanzuigeffect dat een maatregel zou kunnen hebben. Dat vluchtelingen zouden kunnen denken dat ze in België moeten zijn. Heel duidelijk kwam naar voren dat Francken dat wil vermijden en bij elk besluit deze afweging moet maken.”

Wel bevestigde Francken mee te willen gaan in het plan om een overlegplatform te starten. “Hij heeft zich geëngageerd om mevrouw Crevits aan te schrijven om met haar tot een datum te komen waarop het overlegplatform de eerste keer kan plaatsvinden. Hij zou ons daarvoor uitnodigen.” 

Spijkers met koppen 

De laatste halte was het Kindercommissariaat. Doel: de bevindingen aan kindercommissaris Bruno Vanobbergen en de vertegenwoordigers van de vier grote onderwijsverstrekkers presenteren. Er werden spijkers met koppen geslagen. Van Vanobbergen stelde voor voor in januari opnieuw samen te komen om de knelpunten op te lijsten.

“Op die manier komen we, als het overlegplatform met de twee kabinetten start, niet in een ellenlang proces terecht van anderhalf jaar vooraleer zaken zijn afgehandeld die vrij snel kunnen worden opgepakt”, legt Vanobbergen uit. “Ik ben nogal voor concrete stappen”, aldus de kindercommissaris.  

Zonderwijs rond de tafel met vertegenwoordigers van de vier onderwijsverstrekkers en kindercommissaris Bruno Vanobbergen

De onderwijsverstrekkers sluiten zich geheel aan bij het plan. “Het gaat hier om een conflict van twee fundamentele rechten: het recht op onderwijs en het recht op asiel. Als het recht op asiel is uitgeput komt het recht op onderwijs in het geding”, zegt Patriek Delbaere van OVSG. En Lieven Boeve van VSKO: “De asielprocedure zou kort moeten zijn, er zou snel duidelijkheid moeten zijn wat er met een asielzoeker gebeurt. Waar we nu over praten is eigenlijk het vervolgproces."

"Leerkrachten en leerlingen zijn het slachtoffer van een slecht ingevulde asielprocedure. Als we op de een of andere manier aan een menswaardiger asielbeleid kunnen bijdragen door vanuit het recht op onderwijs voor ieder kind een aantal spelregels te helpen definiëren, dan zijn wij daartoe niet alleen bereid, maar zelfs een vragende partij.”