Boekrecensie -

Voor industriële revolutie is meer nodig dan spitstechnologie

De Amerikaanse econoom Jeremy Rifkin pleit in zijn boek "De Derde Industriële Revolutie" voor een radicale omwenteling die leidt naar een transformatie van economie en samenleving. Voor die gemeenschappelijke biosfeer vestigt hij zijn hoop op technologische ontwikkelingen. Anders zijn ecologische rampen onafwendbaar. Klopt dat wel? En zijn er factoren die Rifkin niet in rekening brengt?

donderdag 4 december 2014 20:48
Spread the love

In barre tijden oefenen (on)heilsboodschappen, mede
aangejaagd door journalistiek ramptoerisme en gelijkaardige berichten in de
sociale media, een grote aantrekkingskracht uit. Ook de Amerikaanse bolleboos
Jeremy Rifkin heeft er zo eentje. Je leest meer over hem op Wikipedia, dus…
“Zijn kijk op de toekomst vormt een bron van inspiratie voor zowel
beleidsmakers als gewone burgers”, verklaarde voormalig voorzitter José Manuel
Barroso van de Europese Commissie over Rifkin. Het is maar hoe je het bekijkt.

Buzzwoord

In zijn boek De Derde
Industriële Revolutie
houdt Rifkin een pleidooi voor een radicale
omwenteling die leidt naar ‘een transformatie van economie en samenleving’. Een
nobel streven. Die revolutie is nodig omdat we anders naar de verdommenis gaan.
We stevenen immers af op een ecologische ramp omdat we nog te veel gebruikmaken van fossiele energiebronnen met enorme en nefaste uitstoot van koolstof.
Hét alternatief: het inzetten van herbruikbare energiebronnen in
combinatie met de ongebreidelde mogelijkheden van de ICT-technologie met al
zijn hyperpopulaire apps. Bovendien moeten we dat doen door met zijn allen de
slogan You ’ll never walk alone in de
praktijk om te zetten. Dat is immers dé garantie opdat we er weer geen janboel van
maken, maar wel het alllerbeste resultaat bereiken, tegenwoordig omschreven met
het buzzwoord ‘commons’. Geen communisme
maar commonisme!

In het boek luidt dat aldus: “Alleen als we gaan denken als
één grote, wereldwijde familie, die niet alleen onze eigen soort omvat maar ook
al onze medereizigers tijdens ons evolutionaire verblijf op aarde, zullen we
onze gemeenschappelijke biosfeer kunnen redden en de planeet hernieuwen ten
behoeve van toekomstige generaties.” Een cocktail van hi-tech en altruïsme als
medicijn tegen neoliberalitis.

Maatschappelijke omstandigheden

Rifkin heeft een nogal simpele visie op de technologie als
verlosser van al onze ellende. Hij is meer illusionist dat realist. Want met
dat technologisch vernuft kun je nu eenmaal alle kanten op. Achter je
computerscherm kun je een passionele liefdesroman schrijven, maar ook een drone
met dodelijke lading besturen. De dagelijkse voorbeelden zijn trouwens legio.
De vraag is dan ook wie de richting bepaalt. De Amerikaan houdt geen rekening
met de politieke machtsverhoudingen en de sociaal-economische ongelijkheden, kortom: de maatschappelijke omstandigheden waarin de door hem bewierookte spitstechnologie
wordt toegepast. Het is alsof al dat vernuft ergens hoog boven in het zwerk hangt.
Op de koop toe wordt de realisatie van die droom van Rifkin in handen gelegd
van technologische wonderboys die werken in opdracht van… Ja, van wie
eigenlijk? 




Een schoolvoorbeeld dat alle mooie economische dromen in de
werkelijkheid wel eens het tegenovergestelde resultaat kunnen hebben, kon je zien
in de uitzending van 30 november van het oerdegelijke VPRO-televisieprogramma Tegenlicht over de zogeheten deeleconomie, verwant aan wat Rifkin in zijn boek
beschrijft. Voor eenieder die droomt van een betere wereld is die uitzending
een verplicht nummer, alleen al omdat het bepaalde verwachtingen tempert. Want
van de mooi klinkende peer-to-peer-filosofie als alternatief voor het
economisch liberalisme komt in de praktijk niet echt veel terecht. Omdat ze
gerealiseerd moet worden in een kapitalistische omgeving met zijn eigen
spelregels. Dat de derde industriële revolutie die Rifkin met verve bepleit het
kapitalisme tot een marginaal verschijnsel zal reduceren, is op zijn zachtst
uitgedrukt naïef.

Jeremy Rifkin, De Derde Industriële Revolutie. Naar een
transformatie van economie en samenleving, Nieuw Amsterdam, 336 blz, ISBN 9789046815083, € 24,95

take down
the paywall
steun ons nu!