Het
conflict flakkert weer op in het zuiden van Argentinië, in de regio
Patagonië. Daar bevindt zich het gas- en olieveld Vaca Muerta (‘dode
koe’). Zo’n 2500 tot 3000 meter diep in het gesteente zitten rijke
gas- en olievoorraden.
Volgens staatsoliebedrijf YPF gaat het om de
op een na grootste gasvoorraad in de wereld, na China. Wat betreft
schalieolie neemt Argentinië – na Rusland, de VS en China –
de vierde plaats in, met een geschatte productie van 27 miljard vaten
per jaar (één vat is bijna 159 liter).
Baas
over boven- en ondergrond
In
deze zone wonen 22 Mapuche-gemeenschappen. Ze werden niet
geraadpleegd over de ontginning in hun voorouderlijk gebied.
“Wij zijn baas over de oppervlakte en over de bovenkant, over de
hele mapu (‘de aarde’). De ondergrond is geen holte, daar bevindt
zich een ander volk”, zegt Albino Campo, leider van de
Mapuche-gemeenschap Campo Maripe.
Waar
de Mapuche vroeger hun kuddes weidden, winnen YPF en het Amerikaanse
Chevron nu olie. “Ze hebben er ongeveer 160 bronnen geopend. Als
dat er straks 500 worden, hebben we geen plaats meer voor onze
dieren”, zegt Campo. “Door de passage van de vele vrachtwagens
zijn lawaai en stof nu vaak al niet te harden”, zegt hij.
Erkenning
YPF
zegt dat het bedrijf over het gebruik van de grond onderhandelde met
het provinciebestuur, omdat dat de officiële eigenaar is van deze
grond. “We proberen de best mogelijk relatie te hebben met de
bewoners”, zegt Federico Calífano, pr-verantwoordelijke voor YPF
in de regio.
De
inwoners haalden ondertussen een eerste slag thuis. Na een reeks
manifestaties, waarbij ze zich onder meer aan boortorens
vastketenden, erkende het provinciebestuur hen officieel als
gemeenschap. Daardoor “negeert de overheid niet langer de
Mapuche-identiteit en zullen ze moeten gehoord worden voor alles wat
hun gebied aanbelangt”, zegt Micaela Gomiz van het Observatorium
voor de Mensenrechten van Inheemse Volkeren van Patagonië (ODHIP).
1
miljoen inheemse Argentijnen
“Alvorens
gebied in concessie te geven, moet de staat bij de gemeenschap nagaan
of die zo’n verandering wil aanvaarden”, zegt Jorge Nahuel,
woordvoerder van de Confederatie van Mapuche in Neuquén, de provincie
waar het conflict zich voordoet. Bovendien “moet het bedrijf
toestaan dat we in het beheer van de natuurlijke hulpbronnen
participeren. De komst van de olie-industrie heeft die rechten
volledig geschonden.”
In
Argentinië – een land van 42 miljoen inwoners – wonen bijna 1 miljoen
mensen die zichzelf inheems noemen, vooral Mapuche. Schalieolie zit,
net zoals schaliegas, in sedimentaire gesteenten in de ondergrond. Dit is kleisteen die in dunne lagen is samengedrukt en onder meer kan
dienen voor dakbedekking (zoals het verwante leisteen).
Om
olie en gas eruit te krijgen, moet het gesteente ondergronds
verbrokkeld worden. Dit noemt men fracturing, wat werd afgekort tot
fracking. Om de schalie te breken, worden water, zand en
chemicaliën onder hoge druk in de bodem gepompt.
De
techniek is wereldwijd aan een steile opmars bezig – in de VS is
fracking al goed voor 20 procent van de gasproductie – maar is ook
erg controversieel. Steeds meer studies duiden op de nadelen, zoals
zware grondwatervervuiling en risico op aardbevingen.
