Ze hadden campagne gevoerd om te winnen. En de Alpenwind zat duidelijk mee. Toch bleef het een verrassing voor de militanten van het groenlinkse Rassemblement Citoyen, toen op 30 maart 2014 bleek dat hun partij als grootste van Grenoble uit de stembus was gekomen. Het Rassemblement behaalde in de tweede ronde van de gemeenteraadsverkiezingen maar liefst 40 procent van de stemmen. De tweede partij (PS) volgde op 27 procent. In Frankrijk krijg je als grootste partij een meerderheid aan zetels toebedeeld en hoef je dus geen coalitie te vormen. Met de overwinning van het Rassemblement kreeg Grenoble dus voor het eerst een groene burgemeester, maar ook onafhankelijke kandidaten en leden van de flink rode Parti de Gauche kwamen in het bestuur terecht. Een onuitgegeven formule en dus een Belgisch bezoekje waard.

Franse Revolutie

Met een groepje van vijf vertrokken we op vrijdag 31 oktober richting de Alpen. Een autorit van een tiental uur maakt dat je onderweg wat info kunt uitwisselen. Wat wisten we al? Dat Grenoble een stad is die zo’n 156.000 inwoners telt, plus een universiteit met nog eens méér dan 50.000 studenten. Maar ook dat de stad een lange traditie kent van sociale, ecologische en democratische strijd en actie. Een artikel in het maandblad Le Monde Diplomatique vermeldde zelfs dat in Grenoble de Franse Revolutie een jaartje eerder van start ging.

Voorts hadden we gelezen dat het “Rassemblement Citoyen” al enkele jaren geleden boven de doopvont werd gehouden, als een samenwerking tussen de Groenen (EELV) en enkele lokale buurt- en actiecomités, met op kop ADES (Association Démocratique Ecologique Solidarité). Gaandeweg sloot de Parti de Gauche zich aan bij het Rassemblement. Die partij werd in 2008 opgericht, nadat kopman Jean-Luc Mélenchon de PS de rug had toegekeerd. De Parti de Gauche wist op die zes jaar tijd een behoorlijk electoraat uit te bouwen. Tot slot trad Ensemble, een antikapitalistische linkse beweging, kort voor de verkiezingen toe tot het Rassemblement. Zo ontstond er een zogenaamde burgeralliantie, met een groenlinks profiel.

Onze eerste kennismaking met Grenoble was veelzeggend: file aan de poorten van de stad. Het werpt meteen de vraag op hoeveel marge zo’n groenlinks bestuur heeft om het beleid van de stad op een ander spoor te zetten, zeker in tijden van budgettaire krapte. Anderzijds: wat ligt die stad daar mooi, omgeven door Alpentoppen, met een in het oog springende kabellift naar de Bastille, van waar je de Mont Blanc, de hoogste jongen van Europa, ziet opduiken. Een beetje verderop ligt Alpe D’Huez, gekend van de Ronde van Frankrijk, die later zou terugkomen tijdens onze politieke gesprekken.

Waarom zijn we hier? Onze delegatie bestaat uit twee gemeenteraadsleden: David Dessers, klimaatactivist verkozen voor Groen in Leuven, en Jean-Paul Martens, jarenlang raadslid voor LEEF! in Zaventem. LEEF! is een lokale rood-groene partij, die samen met Groen één fractie vormt in de Zaventemse gemeenteraad. De twee gemeenteraadsleden delen samen met de drie andere leden van onze delegatie – Viona Westra, Didi De Paris en Frouke Wouters – dezelfde bekommernis: hoe kunnen we werk maken van een sociaal rechtvaardige samenleving die de draagkracht van de planeet niet overstijgt? En hoe kunnen steden een voorloper worden in dit verhaal? De ene noemt het sociale ecologie, de andere spreekt over ecosocialisme, maar dat groenlinkse gedachtegoed staat wel centraal. En we hopen in Grenoble niet alleen bondgenoten te vinden, maar ook inspiratie en bouwstenen om er hier in België verder mee aan de slag te gaan.

Een brede beweging komt niet uit de lucht gevallen…

Op zaterdagochtend hebben we een afspraak met Olivier Bertrand, vertegenwoordiger van de groenen (EELV). Hij is één van de trekkers van de lokale groenen, hij is ook gemeenteraadslid én lid van “la métropole”, een overkoepelend bestuursniveau dat de 49 gemeenten rond Grenoble verenigt en aanzienlijke bevoegdheden kent. We leren meteen iets bij over de politieke structuren bij onze zuiderburen. Olivier vertelt vooral veel over de voorbereidingen van de verkiezingen.

Twee elementen waren cruciaal in het binnenhalen van de overwinning. Vooreerst was er de brede convergentie van krachten. Die kwam niet zomaar uit de lucht gevallen, integendeel, er werd een drietal jaren aan getimmerd. Daarnaast was het belangrijk om te kunnen uitpakken met een geloofwaardige burgemeesterskandidaat. Dat werd Eric Piolle, een man van 41 die vandaag de burgemeesterssjerp draagt.

Waarom Piolle? De man verenigt op een bijzondere wijze een aantal credits. Hij is als ingenieur een product – excusez le mot – van de universiteit van Grenoble. Hij heeft geen militant-politieke achtergrond maar werkte een tijd als kaderlid van het informaticabedrijf Hewlett Packard (HP). Tegelijkertijd was hij actief in anders-globalistische kringen en spande hij zich in voor mensen zonder papieren. In 2010 werd hij de laan uitgestuurd bij HP, nadat hij zich samen met de vakbonden van het bedrijf verzet had tegen delokalisatieplannen.

Het zorgt ervoor dat hij geloofwaardigheid opbouwde als bedrijfskaderlid én goed lag bij vakbonden en sociale activisten. Een uitzonderlijk profiel. Een man met de steun van links, die zelf uit een traditioneel katholieke familie stamt, wordt er ook nog bij vermeld. Enfin, duidelijk iemand met een brede uitstraling. We hebben de man zelf niet ontmoet. Vast staat wel dat het vinden van een goede burgemeesterskandidaat erg belangrijk bleek om de grootste partij van de stad te worden.

Frankrijk is België niet

Hoe is die samenwerking tussen groenen en een eerder radicaal linkse partij als de Parti de Gauche tot stand gekomen? Dat is alweer een zeer Frans verhaal. De Parti de Gauche heeft de jongste jaren aan de verkiezingen deelgenomen samen met de Parti Communiste en andere groepen onder de naam Front de Gauche. Er blijkt echter een groot verschil tussen de Parti Communiste en de Parti de Gauche. Het verschil zit hem onder meer in de ecologische component. De Parti de Gauche noemt zichzelf ecosocialistisch en pleit voor een ecologische toets voor elk voorstel in hun programma. Dat is niet niks. Het leidt ertoe dat de Parti de Gauche in Grenoble voor een alliantie met de groenen kiest, terwijl de Parti Communiste er de PS blijft steunen en dus tot het verliezende kamp zal behoren.

Dat is ook een duidelijke vaststelling: op het lokale vlak spelen andere verhoudingen dan nationaal. Een nieuwe radicale linkerzijde, die de ecologische kwestie de juiste plaats toekent, zal in staat zijn om nieuwe allianties te maken. “Mais nous sommes plus libertaires”, verduidelijkt Olivier. Terwijl hij vooral sprak over wat er aan de verkiezingen voorafging, zijn we uiteraard ook benieuwd hoe de nieuwe ploeg een andere politiek wil introduceren. De afspraak in de namiddag in het ’Hotel de ville’ moet veel duidelijk maken. De broodjesmaaltijd op een ietwat verlept terrasje dat toch zonnig oogt bij een temperatuur van 26 graden warmt ons alvast op. En dat op 1 november in de Alpen – teken van een klimaat op hol?

Enkel wat affiches

In het Parc Paul Mistral treffen we het Stadhuis aan, la Mairie. Het gebouw lijkt zo weggelopen uit de DDR –  statige jarenzestig-architectuur, met binnen een wirwar aan gangen en lokaaltjes. Hier heeft het Rassemblement Citoyen dus 42 van de 60 zitjes van de gemeenteraad in handen, dankzij het Franse meerderheidsstelsel. Helemaal anders dan bij ons, waar je zelfs met 40 procent van de stemmen toch aangewezen bent op een coalitie met een andere partij. Dat meerderheidsstelsel heeft alvast één voordeel: het biedt duidelijkheid. De grootste partij krijgt zes jaar de tijd om een project uit te werken voor de stad. Daarna is het aan de kiezer om dat project te beoordelen. Wij vragen ons af met welk project het “Rassemblement” wil uitpakken de komende jaren. En of die inwoner van Grenoble er misschien toch eerder wat inspraak in zal krijgen…

We worden warm ontvangen door drie leden van de gemeenteraad en enkele medewerkers. In Frankrijk bestaat er geen college van burgemeester en schepenen, maar heb je naast de burgemeester een ploeg van “adjoints” en “délégués”. De adjoints komen aardig in de buurt van wat we hier schepenen noemen. Toch is het niet uitzonderlijk dat ze er naast hun opdracht een andere deeltijdse job bij doen. Een raadslid-délégué krijgt ook uitvoerende taken toebedeeld, maar dan in beperkte mate. Alain Denoyelle blijkt adjoint met als bevoegdheid “sociale actie”. Martine Julian is dan weer als raadslid-déléguée verantwoordelijk voor het historisch patrimonium van de stad. Voorts schuift Alan Confesson mee aan tafel, raadslid voor het Rassemblement en militant van de Parti de Gauche. De eerste twee kandideerden op de lijst van het Rassemblement als onafhankelijke burgers, al klinkt het Franse woord citoyen zoveel beter.

Wakkere burgers, kan je zeggen. En dat blijkt Alain Denoyelle ook te zijn. De man rolde in de politiek doordat de school van zijn kinderen met sluiting bedreigd was. Het gaat om een gekend gevecht in de stad. Het Emmanuel Mounier Lyceum zou normaal de deuren sluiten in 2011. Maar ouders en buurtbewoners verzetten zich tegen die sluiting, gezien de school bekendstond als een toonbeeld van degelijk openbaar onderwijs, met een goede sociale mix. Dat gevecht werd uiteindelijk beslecht in het voordeel van de school. Denoyelle was erbij betrokken en kwam zo in contact met het Rassemblement. De mobilisatie rond de dreigende sluiting van de school had de politieke activist in hem wakker gemaakt en dus besloot hij mee te werken met het Rassemblement. “Eigenlijk was het enkel mijn bedoeling om wat affiches mee te gaan plakken. Vandaag zit ik hier als adjoint voor sociale actie”, bekent hij. Dat is ook een les die we mee naar huis nemen. Het Rassemblement kiest er heel bewust voor om niet met beroepspolitici te werken.

Een les in verstandig besparen

Na de overwinningsroes einde maart werd de nieuwe groenlinkse bestuursploeg meteen met de neus op de feiten gedrukt. Net als in België hebben de Franse steden en gemeenten heel weinig financiële marges. Maar de ploeg laat zich niet ontmoedigen. In eerste instantie wil ze stevig besparen op allerhande prestigeprojecten waarbij de stad betrokken is. Het vorige bestuur geloofde sterk in de kracht van grootse projecten, als middel om de stad te ontwikkelen. Getuige daarvan staat onder meer een megalomaan voetbalstadion midden in de stad te blinken. Ooit bedoeld voor een ploeg die in eerste klasse speelde, maar vandaag vele maten te groot voor de sportclubs van Grenoble. Het project werd er doorgeduwd, ondanks een sterk protest vanuit de bevolking, en draaide uit op een financieel debacle.

“Wanneer we projecten opstarten, moeten ze op maat zijn van de stad en in het belang van de bevolking”, stellen onze gesprekspartners. Zo bleek dat de stad Grenoble meerdere miljoenen euro’s aan publieke middelen in de financiering van onderzoeksprojecten van privébedrijven stak alsook in privé onderzoeksprogramma’s aan de universiteit. Het groenlinkse bestuur vindt het niet de opdracht van de stad om dergelijke privéprogramma’s mee te financieren. Die financiering wordt geschrapt: de beloofde middelen worden nog uitgekeerd, daarna gaat de kraan dicht. Op die manier probeert het nieuwe bestuur middelen vrij te maken om aan te wenden ten voordele van de bevolking van Grenoble. Dezelfde aanpak volgt men bij grote bouwprojecten of stadsontwikkelingsplannen; de politiek in Grenoble moet terug op mensenmaat gebracht worden, niet op maat van de grote bedrijven. Niet iedereen is enthousiast over die aanpak. Hier en daar beweert men dat het nieuwe bestuur de rénommée van de stad aantast. Maar het bestuur maalt er niet om: prestigeprojecten behoren tot het verleden. Temeer daar al die blinkende gebouwen niet noodzakelijk de leefbaarheid van de stad verhogen. Heel wat inwoners klagen de toenemende ‘betonnisering’ van Grenoble aan. “We hebben de indruk dat het vorige bestuur vooral bezig was met projecten die mooi ogen op foto’s in glossy brochures, eerder dan zich te bekommeren om de leefbaarheid van de stad en de (woon)behoeften van haar inwoners”, zo stelt Julian.

Dat brengt ons bij een ander prestigieus project waar het nieuwe bestuur de knip in zet: de Tour de France. Ook daar ging een bom aan publieke middelen naartoe. Opponenten beweerden dat het schrappen van die financiering ertoe zou leiden dat de tour in de toekomst Grenoble links zou laten liggen. Het bestuur was er nogal gerust in, maar was bereid die prijs te betalen. Liever de middelen investeren in de stad, dan ze cadeau doen aan de organisatie van een commercieel sportevenement als de Tour. In 2015 zullen de renners van de Tour in ieder geval opnieuw door de regio Grenoble rijden en met de Alpen en vooral de Alpe D’Huez in de buurt zal dat ook niet zo snel veranderen, meent het bestuur.

Herkenbaar ook: het vorige bestuur ontwikkelde de stad alsof iedereen er kader is van een bedrijf of prof aan de universiteit. Maar de stad telt ook volkse wijken en het gemiddelde inkomen ligt er niet hoger dan elders in Frankrijk. Een hele groep inwoners dreigde dus uit de boot te vallen. Daar wil het nieuwe bestuur een einde aan maken. Grenoble moet terug een stad voor iedereen worden… Er moet ook een oplossing gezocht voor de sociale problemen, de werkloosheid, de stadsverloedering. En daar is nu eenmaal geld voor nodig. Dat geld wordt gevonden in de vroegere prestigeprojecten.

De waterregie is in Grenoble in publieke handen. Dat is al niet slecht. Het nieuwe bestuur ijvert ervoor om ook gas en elektriciteit terug in publieke handen te nemen. Het vorige bestuur sloot een contract af met een privépartner, een overeenkomst die in principe loopt tot 2042. Het nieuwe bestuur tracht zich in beroep te ontdoen van dat contract en hoopt terug een gemeentelijk energiebedrijf op te richten. Dat was een belangrijk verkiezingsthema, om tot een andere tarifering te komen. Onze gesprekspartners willen voluit gaan voor een progressieve tarifering, waarbij kleine gebruikers minder betalen en grote verbruikers méér. Op die manier wil men energie-armoede bekampen en ervoor zorgen dat de basisbehoeften gewaarborgd zijn, terwijl grote verbruikers die absoluut hun buitenjacuzzi willen verwarmen op veel hogere tarieven zullen botsen. We zijn zeer benieuwd hoe dat verhaal zal aflopen, maar het voornemen om energie terug in publieke handen te nemen, is alvast erg verheugend.

En wat met de inspraak van de burger?

Het is een groen én links bestuur dat hier het laken naar zich toe heeft kunnen trekken. Dat merk je ook aan de omgang met mensen zonder papieren. Uiteraard heeft de stad niet de bevoegdheid over het migratiebeleid en net als in de hele EU voert ook Frankrijk een strikt uitwijzingsbeleid voor mensen zonder papieren. In Grenoble zijn er nogal wat mensen uit Oost-Europa, waarvan een aanzienlijke Roma-bevolking. Mensen zonder papieren betrekken er enkele grote kraakpanden, waarin ze trachten te overleven. Hoewel er aangedrongen werd op ontruiming van die panden, doet het nieuwe bestuur wat het kan om deze mensen te beschermen. Water en elektriciteit worden niet afgesloten en de verwarming moet blijven branden in koude dagen. Men beseft wel dat Grenoble niet in haar eentje het migratiebeleid kan keren, maar men weigert mee te werken aan een hardvochtig beleid gericht tegen deze mensen.

Tijdens onze wandelingen door de stad zagen we grote aankondigingen van een evenement dat een week na ons verblijf zou plaatsvinden: Les 1èrs Assises Citoyennes. Tijdens ons gesprek in het stadhuis vragen we meer uitleg. Eén van de laatste wetten die ex-premier Lionel Jospin afkondigde, bepaalde dat steden met méér dan 30.000 inwoners verplicht werden om rond belangrijke stadsprojecten inspraak van de bevolking te organiseren. Dat gebeurde dus ook in Grenoble, maar het was te zeer éénrichtingsverkeer, zo vinden de nieuwe bestuurders. Van echte inspraak was geen sprake. Alles werd al tot in de puntjes uitgewerkt en vervolgens mocht de bevolking er zich dan even over uitspreken. Dat wil het nieuwe bestuur anders aanpakken. De Assises Citoyennes moeten de start worden van een diepgaand participatief project met de bevolking van de stad via een aantal burgerpanels. Het gaat dan om panels die voor langere tijd aan de slag gaan, bevolkt worden door burgers én verkozenen.Ze buigen over grote uitdagingen, zoals mobiliteit, wonen, e.d.

Drie dagen zijn te kort, zeggen we tegen elkaar als het einde van de reis nadert. We wensen de nieuwe ploeg het beste toe, wisselen contactgegevens uit en spreken af voor een tegenbezoek in Leuven. Wat later nemen we, niet zonder slag of stoot, de kabellift naar de Bastille. We kijken over die mooie stad en de zon die achter de bergtoppen verdwijnt. Zal het Rassemblement Citoyen erin slagen om bergen te verzetten? Of zal het al tevreden mogen zijn wanneer het na zes jaar een aantal stenen in de Isère heeft kunnen verleggen? Veel belangrijker dan de centen of het tekort eraan, is dat we hier mensen ontmoet hebben die een vastberaden politieke wil tonen om hun stad te kneden tot een stad op maat van mens en milieu: geen stadsmanagers met verwaande praatjes over economische groeicijfers maar een groep activistische politici, met bevlogen ideeën en een stukje utopie in hun binnenzak. Dit project zullen we op de voet blijven volgen. Want ook het Rassemblement beseft het maar al te goed: woorden zijn dwergen, daden zijn bergen!