The Economist is geen glossy magazine. Maar wie niet lijdt
aan ideologische verdwazing en een beetje op de hoogte wil blijven over wat er
op onze door zoveel narigheid bedreigde aardkloot gebeurt, moet dit oubollig
ogend weekblad af en toe eens ter hand nemen. Je vindt het ongetwijfeld in een
bibliotheek.

Hoofdredacteur John Micklethwait en columnist Adrian Wooldridge van dit tijdschrift hebben ‘De Vierde Revolutie’ geschreven, een verstandig en stevig gedocumenteerd boek. Ik heb het alvast opgenomen
in mijn boekentoptien van dit jaar. Gelukkig is het niet geschreven in het
wollig taaltje dat zoveel non-fictieboeken kenmerkt. Intellectualistische
masturbatie, daar heeft niemand een boodschap aan.

Blood,Sweat & Tears

De Eerste Revolutie is de vorming van de natiestaat, de uitvaardiging
van burgerrechten. De Tweede de inrichting van de democratie met de invoering
van het algemeen stemrecht. De Derde gaat over de uitbouw van de welvaartstaat
door het op poten zetten van onderwijs, gezondheidszorg en andere sociale voorzieningen.
Elk van deze omwentelingen wordt beschreven middels de bio van een persoon die
daarin een prominente rol heeft gespeeld. Zo worden abstracte begrippen
vertaald in blood, sweat & tears.      

Deze drie Westerse verwezenlijkingen staan al lang zwaar
onder druk. Terwijl er elders in de wereld (Singapore, India, China,…) driftig
gezocht wordt naar en geëxperimenteerd wordt met andere bestuursvormen dreigt
het Westen de boot te missen. Daarom is die Vierde Revolutie een must.   

There Is No Alternative (TINA)

De auteurs zijn overtuigde liberalen van de oude snit, niet van dat rabiate type zoals hun landgenote Margaret Thatcher zaliger. Die
wilde het overheidsapparaat gewoonweg opdoeken – met uitzondering wellicht van
haar eigen kantoor en leefruimte in Downing Street 10, London. Thatcher beantwoorde
haar critici steevast met haar geliefkoosde oneline: ‘There is no alternative’ (‘TINA’).

Uit dit boek verneem ik dat ze
die slogan eigenlijk gejat heeft van socioloog Herbert Spencer (1820-1903), ooit nog
redacteur van The Economist. Het TINA-syndroom idee maakte ook elders in de
wereld opgeld. De conclusie van de auteurs: “Het was slechts een half geslaagde
revolutie!”

Elephantiasis

De stelling van dit boek is simpel. Ondanks het gekakel
van marktfundi’s heeft de overheid wel degelijk een belangrijke rol te vervullen. Ze moet
aan iedereen kansen bieden. Helaas, Vadertje Staat lijdt aan elephantiasis. Hij neemt veel te veel
hooi op zijn vork en is verworden tot een logge machine.

Massa’s geld gaan naar
de toplaag van de samenleving. Bij een betere besteding van dat geld zouden ook
mensen aan de onderkant zoveel meer mogelijkheden hebben. Op deze wijze zou de bestaande
ongelijkheid, die in het kapitalisme zit ingebakken, ongedaan wordt gemaakt.

Hamvraag

Afslanken om beter te kunnen functioneren, zo luidt de
boodschap. Dit veronderstelt wel een heel andere ingesteldheid, menen de auteurs,
want deze mentale verandering realiseren is geen kattenpis.

“Iedereen verwacht
nog te veel van de overheid. Dit leidt tot een giftig en onstabiel mengsel:
afhankelijkheid van de overheid aan de ene kant en minachting voor de overheid
aan de andere. De afhankelijkheid dwingt de overheid zichzelf op te pompen en
te overbelasten, terwijl minachting de overheid berooft van haar legitimiteit
en elke tegenslag in een crisis verandert. Een kwakkelende democratie kan gauw
verzanden in wanorde.”

Afslanken om beter te functioneren. Mij best. Dé hamvraag
is evenwel: waarop  bezuinigen zodat wapenstok
en traangas niet moeten worden ingezet?   

John Micklethwait & Adruan Wooldridge, ‘De Vierde
Revolutie. Op zoek naar de overheid van morgen’, De Bezige Bij, 325 p, 2014.