Ingriet Engelen: “ik heb altijd gevonden dat ik waardevol werk doe, ook voor de maatschappij. Maar nu voel ik me plots onbelangrijk.” Het project ‘Energiesnoeiers’ wordt stopgezet. In heel Vlaanderen verliezen 250 mensen hun baan.  

Sfeer

Langs de voorkant ziet
het gebouw van Leren Ondernemen eruit als een gewone woning, maar wie door de
poort naar binnen wandelt, komt terecht in een kleine oase. Op het groene
binnenpleintje staat een man rustig de eerste herfstbladeren bij elkaar te
vegen. Als ik de deur van het gebouw openduw, komt een bulderlach me vanuit de
keuken tegemoet. Ik lijk in een groot huishouden terechtgekomen. In de lichte,
warme ruimte zijn een vijftal mensen druk babbelend in de weer met het
middageten. Ze wijzen collectief naar boven als ik naar Ingriet en Henri vraag. 

“Die aangename sfeer is
een heel belangrijk element in onze werking,” legt Ingriet me kort daarna uit.
Leren Ondernemen heeft onder meer een sociaal restaurant, een sociale
kruidenier, een kinderwerking en een artistiek project. Maar het is vooral
belangrijk dat iedereen er zich op zijn gemak voelt. “Er is hier veel mogelijk.
Je mag elke dag rustig in je eentje een gratis koffie komen drinken, maar je
kan ook aansluiten bij één van onze activiteiten, of één van onze medewerkers
aanspreken als je hulp nodig hebt met pakweg je paperassen.” 

Ingriet is de begeleider
van het Energiesnoeiersproject. Het werd in 2007 als proefproject opgestart bij
Leren Ondernemen. Omdat het zo’n succes was, werd het al gauw over heel
Vlaanderen toegepast. “We helpen kwetsbare groepen om energie te besparen in
hun woning. We komen bij hen aan huis, met onze fietstas vol materiaal. Wij
scannen hun woning en geven enerzijds tips om gedragsmatig te besparen en
anderzijds plaatsen we bijvoorbeeld spaarlampen, spaardouchekoppen of folie
achter de radiatoren”. 

Henri: “Als we mensen
zien die in een vochtige ruimte wonen maar daar een petroleumkachel gebruiken,
dan leggen we uit dat dat gevaarlijk kan zijn. Of we zorgen ervoor dat
kinderbedjes niet in kamers staan met vochtplekken, om hun gezondheid te
sparen.” Ingriet vult hem aan: “We denken altijd vanuit hun situatie. Het heeft
geen zin om aan te raden nieuwe dure gordijnen te kopen of superisolerend glas
te plaatsen. Dat kan onze doelgroep toch niet betalen. Wel raden we
bijvoorbeeld de Kringwinkel aan en hebben we bij Leren Ondernemen een
naaiatelier waar ze zelf gordijnen kunnen komen maken.”

Stabiliteit

Een belangrijk element
van het project is dat heel wat energiesnoeiers zelf uit een kwetsbare situatie
komen. Henri: “Ik ben in 2011 bij Leren Ondernemen terechtgekomen toen ik in
een uitzichtloze situatie zat. Nadat ik succesvol een opleiding tot schilder
had gevolgd, bleek het solliciteren zo’n ramp dat ik niet meer wist wat ik met
mijn leven aan moest vangen. Er werd mij toen voorgesteld om eens een kijkje te
gaan nemen bij Leren Ondernemen. Ik heb hier terug leren ontdekken wat ik kan.
Het werd een plaats van rust en stabiliteit die me terug zin gaf om dingen te
doen. Bovendien deed het sociale contact me deugd.” 

Ingriet kijkt hem lachend
aan. “Hij was in het begin heel stil als hij hielp in de keuken. We kenden hem
als een timide en teruggetrokken man.” Henri knikt enthousiast als hij vertelt
hoe hij is opengebloeid. “Ik ben stabieler geworden. Ik werd leergierig en kreeg
opnieuw zin om te werken. Voordat ik als energiesnoeier begon, mocht ik hier in
de keuken beginnen werken omdat er iemand anders op zwangerschapsverlof was. Ik
was aanvankelijk echt bang omdat ik vreesde dat ik dat voltijdse ritme niet aan
zou kunnen. Maar ze vertrouwden me en intussen ben ik heel blij dat ik dat
zetje gekregen heb.” 

En nu fietst hij als
trotse energiesnoeier al bijna anderhalf jaar dagelijks langs de Leuvense
woningen van mensen in armoede. “Ik kom zelf uit de armoede en dat helpt me
enorm in mijn job. Ik weet wat het betekent om een hele dag in een koud en
vochtig huis te zitten.”  

Hij vertelt zijn verhaal
sereen, maar dat maakt het niet minder schrijnend. “Ik woonde als kind in een
huis met een heel kleine keuken die ook als badkamer moest dienen. We hadden
één simpele lavabo en in plaats van een echte afvoer stond er een emmer onder de lavabo om het water op te vangen. Het dak lekte en de enige plek zonder schimmel was
de living. Ik had het altijd koud in de winter. Van ellende stonden we soms te
springen in de living in de hoop het zo wat warmer te krijgen. En vervolgens
kregen we ruzie met de buren omdat we te veel lawaai maakten (lacht). Vanwege de
kou sloeg ik met nagels een deken voor het raam. Alleen is dat geen al te beste
optie want vervolgens zaten we heel de dag in het donker.”  

Klasgenoten

Henri herinnert zich nog
goed hoe het was om als kind in armoede op te groeien. “Ik liep meestal rond in
voddenkleren. Als kind voel je je beschaamd. Armoede betekent geen geld, geen
eten, bedelen om brood, kaas en melk. Ik schaamde me enorm als ik tegen de
winkeldame moest zeggen dat mijn mama later wel zou komen betalen.

Ook op school speelde
mijn situatie me parten. Ik heb vaak aan mijn klasgenoten moeten vragen of ik
een boterham van hen kreeg. Ik wilde zijn zoals de andere kinderen: goed eten,
goed slapen, nette kleren, speelgoed, enzovoort. Dat kende ik allemaal niet. Ik
herinner me nog goed hoe ik probeerde om met twee luciferdoosjes en plakband
een speelgoedautootje te maken omdat ik er zo graag ook eentje wilde hebben.
Armoede zit echt diep. Ik besef trouwens nu pas als volwassene dat mijn moeder
heel eenzaam moet geweest zijn. Ik was heel de dag naar school terwijl zij thuis
zat. Ze sprak de taal niet goed. Ik denk dat ze veel moet hebben geweend.” 

Ingriet is er zelf stil
van geworden. “We weten dat iedereen die hier komt zo’n verhalen heeft, maar de
geschiedenis van Henri kende ik eigenlijk nog niet. We focussen op de positieve
dingen, en op ons werk.” Maar Henri’s verhaal toont ook aan dat de
energiesnoeiers meer zijn dan mensen die kansarmen helpen bij het besparen op
energie.  

Ingriet: “Het unieke aan
dit project is dat we bij mensen aan huis gaan in een vertrouwelijke,
niet-controlerende sfeer. Daardoor kunnen we werken aan een vangnet.” Henri
knikt: “Mensen in armoede willen vaak geen instanties over de vloer omdat ze
zich schamen of schrik hebben. Maar als energiesnoeiers zijn we wel welkom.”
Ingriet: “Als we zien dat mensen eenzaam zijn, nodigen we ze uit voor een tas
koffie. En als ze bijvoorbeeld problemen hebben met de kinderen kunnen ze ook
bij ons terecht. We helpen om contact op te nemen met diensten als de
huurdersbond of energieleveranciers.” 

Kwetsbaren

Sinds de start van het
project heeft het kleine team energiesnoeiers in Leuven al zo’n 1.750
energiescans gedaan. Ingriet: “Dat zijn 1.750 huizen waar we binnen geweest zijn
en ons verhaal gedaan hebben. In Leuven zelf leven er zo’n 6.000 gezinnen in
armoede, dus het is niet zo dat we geen werk meer hebben. Bovendien kan minister Turtelboom moeilijk beweren dat we onze doelgroep niet bereiken of dat
ons project geen vruchten afwerpt. Voor ‘Leuven Klimaatneutraal’ is het trouwens belangrijk
dat de kwetsbaren mee betrokken zijn in het verhaal.”

Henri: “Ik denk vaak dat
die politici eens een weekje met ons zouden moeten meedraaien om te kunnen
begrijpen waar we mee bezig zijn. Als ze ons weghakken, dan treffen ze niet
alleen de werknemers, maar ook de kwetsbare doelgroepen die we bereiken.”  

Als ik na ons gesprek
terug beneden ben, ruikt het heerlijk naar eten. Terwijl de herfstzon
binnenvalt, komen er heel wat mensen toe voor het middagmaal. De zaal vult zich
met geroezemoes. 

Buiten zwaait Henri me uit aan de poort. “Ik durf niet te denken aan wat ons te wachten staat vanaf
januari. Ik wil blijven vechten voor dit project. Ik kan er niet bij dat ik dit
werk niet verder zal kunnen zetten.”