Analyse -

Westen blind voor rol Golfstaten in strijd sjiïeten en soennieten

Het Westen miskent de diepere oorzaken van de strijd tussen sjiïeten en soennieten en de nefaste rol van bondgenoten Saoedi-Arabië en de Golfstaten in het conflict in Syrië en Irak, volgens de Ierse journalist Patrick Cockburn. Hij volgt het Midden-Oosten sinds de jaren 1970.

donderdag 30 oktober 2014 22:19
Spread the love

Een
gespecialiseerde strafrechter in Saoedi-Arabië heeft een prominente sjiitische
geestelijke, Sheikh Nimr Baqir al-Nimr, ter dood veroordeeld op basis van vage
beschuldigingen zoals “het breken van trouw aan de heerser” en
“het aanmoedigen en leiden van en deelname aan demonstraties”. Het is
een veroordeling die tot woede leidt onder de twee miljoen sterke
Saoedi-Arabische sjiitische minderheid, die al lang aanklaagt dat ze vervolgd
en gediscrimineerd wordt.

Kruisiging

De
Saoedische autoriteiten zijn nerveus over hoe het op 15 oktober uitgesproken
verdict zal ontvangen worden. Het gerecht arresteerde de broer van Sheikh Nimr,
Mohammed Nimr al-Nimr, nadat die het verdict getwitterd had. Lokale activisten
geloven dat dit gedaan werd om te voorkomen dat hij de media te woord zou staan
na de veroordeling. Hoe hardvochtig de veroordeling ook is, het is minder erg
dan wat de officier van justitie had geëist, namelijk executie door
“kruisiging”, een straf die in Saoedi-Arabië onthoofding betekent
(het onthoofde lichaam wordt openbaar gekruisigd als afschrikking).

Sheikh
Nimr zit in de gevangenis sinds 2012. Hij werd bij zijn toenmalige arrestatie vier
keer in het been geschoten door de politie, die beweerde dat hij zich met een
wapen verzette. Zijn familie spreekt dit tegen en zegt dat hij niet in het
bezit was van een wapen. Ze beschuldigen de Saoedische autoriteiten ervan geen
adequate medische verzorging te hebben verschaft voor zijn verwondingen.

In
een vroeger interview met de BBC had Sheikh Nimr al gezegd dat hij de voorkeur
gaf aan “de schreeuw van het woord tegen de Saoedische autoriteiten,
eerder dan aan wapens … Het wapen van het woord is sterker dan kogels, want de
autoriteiten zullen profiteren van een gevecht met wapens”. Op het moment
van zijn arrestatie waren er rellen aan de gang in een oostelijke provincie, waar
zich veel van de Saoedi-Arabische olierijkdom bevindt. Daarbij kwamen drie
mensen om.

Het
nieuws over de terdoodveroordeling van Sheikh Nimr kreeg slechts beperkte
aandacht in de buitenlandse pers, die zich meer bezighoudt met de afloop van de
belegering van Kobani in Noord-Syrië door Islamitische Staat. Dit was uiteraard
een veel belangrijkere ontwikkeling van feiten en bovendien gebeurde dit voor
het oog van een hoop televisiecamera’s, die juist over de grens in Turkije
opgesteld staan. Deze twee gebeurtenissen in Saoedi-Arabië enerzijds en in
Syrië anderzijds zijn echter gelinkt aan elkaar, want ze maken beide deel uit
van de grootste crisis in het Midden-Oosten sinds de val van het Ottomaanse
Rijk een eeuw geleden.

Saoedi-Arabië wakkert de oorlog aan

De
veroordeling van Sheikh Nimr is belangrijk vanwege de negatieve impact op de
sjiieten in Saoedi-Arabië en hun beladen relatie met de Saoedische koninklijke
familie. Het is echter ook van bredere betekenis, omdat het de vijandigheid
tussen de soennitische en sjiitische moslims nog aanwakkert en de strijd tussen
beide overal ter wereld nog zal doen escaleren. Syrië en Irak vormen de
hoofdarena voor deze strijd, maar ondertussen zijn alle 1,6 miljard moslims
hierbij betrokken. Dat is een kwart van de wereldbevolking.

De
VS, Groot-Brittannië en hun westerse bondgenoten maken een hardnekkige fout
door te onderschatten in welke mate de confrontatie tussen soennieten en
sjiieten zal bepalen hoe het zal aflopen met het Midden-Oosten. Dit geldt
vooral voor die landen waar de sjiieten, of sjiitische sekten gedemoniseerd door
soennitische overheden, een betekenisvol deel van de bevolking uitmaken.

De
blindheid van de westerse machten dient voor een deel het eigenbelang en is
opzettelijk. Dit maakt het gemakkelijker voor hen om bondgenoten te worden met de
theocratische absolute monarchieën in de Golf, zonder daarbij te moeten
toegeven dat ze hiermee medeplichtig zijn aan een achterlijke sektarische
agenda.

De
strijd tussen de soennieten en de sjiieten neemt elke dag toe en betrekt ook
gemeenschappen zoals de alawieten in Syrië, de alevieten in Turkije en de
Houthi in Jemen, aan wiens sjiitische geloofwaardigheid een paar decennia
geleden nog getwijfeld werd door de sjiieten in Iran, Irak en Libanon.

De
nationale en religieuze identiteit van mensen wordt minstens evenzeer
gedefinieerd door de perceptie en acties van de vijand dan door de eigen
overtuigingen. Het aanklagen van de Houthi in Jemen –
die recentelijk de hoofdstad Sanaa hebben veroverd –
door de Saoedi’s als sjiieten en pionnen van Iran lijkt een self fulfilling prophecy. Toen ik vorig jaar een aantal alevieten in Istanbul
vroeg of ze zichzelf zagen als een onderdeel van de grotere, sjiitische wereld,
antwoordden ze dat hun probleem erin lag dat vele soennieten dit inderdaad zo
zien.

Syrië

Hetzelfde
kan gezegd worden voor Syrië. Wat ook de oorsprong moge zijn van de
opstand tegen president Bashar al-Assad en zijn regering in 2011, al heel snel kreeg
het conflict een sektarisch karakter. Dit was het gevolg van het feit dat
sektarische verdeeldheid altijd al heel reëel was en omdat soennitische staten
zoals Saoedi-Arabië en Turkije hun steun naar soennitische jihadstrijders
hebben gekanaliseerd, waarmee ze de basis hebben gelegd voor de overheersing
van de rebellenbeweging Islamitische Staat (IS) en Jabhat al-Nusra, Al Qaïda’s
aftakking in Syrië.

Het
kwam politiek gezien heel goed uit voor de VS, Groot-Brittannië en hun
bondgenoten om te laten uitschijnen dat er een ‘gematigde’ niet-jihadi
rebellenbeweging bestaat, die in staat zou zijn zowel IS als de Assad-regering
te bestrijden. De realiteit echter is een al te reële burgeroorlog in Syrië, en
sektarische moordenaars beperken zich niet enkel tot IS.

Irak

Eerder
in 2014 bevond ik me aan de rand van Adra, een stad ten noorden van Damascus,
het deel dat in handen is van de rebellen van Douma, die heel wat
niet-soennieten hebben vermoord. Een zeer seculiere alawitische familie had
zichzelf met granaten opgeblazen, zowel de kinderen als de ouders, omdat ze
geloofden dat ze allemaal doodgemarteld zouden worden door de rebellen.

In
Syrië doen de westerse machten vrolijk alsof de rebellen, vooral de beruchte
‘gematigden’, minder sektarisch zouden zijn dan ze in werkelijkheid zijn. In
Bagdad doen ze exact het tegenovergestelde en laten ze het uitschijnen alsof de
door sjiieten gedomineerde overheid en haar strijdkrachten geen sektarische
agenda hebben.

In
werkelijkheid zijn de zeer effectieve gewapende krachten aan de zijde van de
overheid sjiitische milities, die straffeloos soennieten vermoorden en
kidnappen, zoals een recent Amnesty International-rapport heeft aangetoond.

Als
de VS en anderen de Iraakse overheid steunen met adviseurs die oproepen tot
luchtaanvallen, dan zal de VS zich aan sjiitische zijde scharen in een oorlog
tegen 5 of 6 miljoen soennieten in Irak. Antisoennitische zuiveringen zijn al
aan de gang in Diyala, Hilla en andere provincies rond Bagdad. Het is
zelfbedrog om te geloven dat de herovering van Mosul of andere soennitische
steden door de overheid op gejuich zal onthaald worden door de doodsbange
lokale bevolking.

Deze
sektarische oorlogen kunnen aan geen enkele zijde gewonnen worden. Het enige positieve dat niet-betrokken machten kunnen doen in Syrië is een
wapenstilstand onderhandelen tussen anti-IS-strijdkrachten, zowel aan de zijde van de
overheid als aan die van de rebellen.

De haat is te groot voor een politieke
oplossing in Syrië, maar een bestand is haalbaar indien gesteund door
niet-betrokken machten zoals de VS, Rusland, Iran, Saoedi-Arabië en Turkije.

Wat
betreft een bredere soennitische-sjiitische confrontatie zullen de VS,
Groot-Brittannië en hun bondgenoten hun blindheid moeten laten varen, hoe
berekenend ze ook is, ten opzichte van de soennitische sektaire stokers in
Saoedi-Arabië en de andere Golfstaten.

Saoedi-Arabië en IS wedijveren

Om
even terug te gaan naar Sheikh Nimr: Yusuf al-Khoei, een prominente veteraan in
de sjiitische-soennitische dialoog, zegt dat het
een aanfluiting maakt van Saoedische aanspraken op de strijd tegen extremisme,
als men dreigt een prominent lid van de sjiitische gemeenschap in hun land te
vermoorden. Zo wordt het onmogelijk gemaakt om met hen in dialoog te gaan”.

De
situatie in Saoedi-Arabië wordt op heel wat vlakken slechter in plaats van
beter, met een sterke stijging van terechtstellingen, alsof de overheid denkt
dat ze moet wedijveren met IS door aan te tonen met hoeveel strengheid ze de
Islamitische wet (sharia) uitvoert en hoe ze omgaat met de sjiieten, christenen
en anderen die niet hun eigen versie van de islam volgen.

Patrick
Cockburn
, 27 oktober 2014

©
2015 Patrick Cockburn en Counterpunch

Patrick Cockburn is auteur van het boek The
Jihadis Return: ISIS and the New Sunni Uprising
. Zijn artikel Saudi Arabia’s Rising Rate of Executions. The West Remains Blind to the Sunni-Shia
Battle
 
werd uit het Engels vertaald door Sarah Wagemans. Overname van deze vertaling kan voor niet-commerciële doeleinden, mits weblink naar deze vertaling en naar het origineel.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!