Westen blind voor rol Golfstaten in strijd sjiïeten en soennieten

Een gespecialiseerde strafrechter in Saoedi-Arabië heeft een prominente sjiitische geestelijke, Sheikh Nimr Baqir al-Nimr, ter dood veroordeeld op basis van vage beschuldigingen zoals "het breken van trouw aan de heerser" en "het aanmoedigen en leiden van en deelname aan demonstraties". Het is een veroordeling die tot woede leidt onder de twee miljoen sterke Saoedi-Arabische sjiitische minderheid, die al lang aanklaagt dat ze vervolgd en gediscrimineerd wordt.

Kruisiging

De Saoedische autoriteiten zijn nerveus over hoe het op 15 oktober uitgesproken verdict zal ontvangen worden. Het gerecht arresteerde de broer van Sheikh Nimr, Mohammed Nimr al-Nimr, nadat die het verdict getwitterd had. Lokale activisten geloven dat dit gedaan werd om te voorkomen dat hij de media te woord zou staan na de veroordeling. Hoe hardvochtig de veroordeling ook is, het is minder erg dan wat de officier van justitie had geëist, namelijk executie door "kruisiging", een straf die in Saoedi-Arabië onthoofding betekent (het onthoofde lichaam wordt openbaar gekruisigd als afschrikking).

Sheikh Nimr zit in de gevangenis sinds 2012. Hij werd bij zijn toenmalige arrestatie vier keer in het been geschoten door de politie, die beweerde dat hij zich met een wapen verzette. Zijn familie spreekt dit tegen en zegt dat hij niet in het bezit was van een wapen. Ze beschuldigen de Saoedische autoriteiten ervan geen adequate medische verzorging te hebben verschaft voor zijn verwondingen.

In een vroeger interview met de BBC had Sheikh Nimr al gezegd dat hij de voorkeur gaf aan "de schreeuw van het woord tegen de Saoedische autoriteiten, eerder dan aan wapens … Het wapen van het woord is sterker dan kogels, want de autoriteiten zullen profiteren van een gevecht met wapens". Op het moment van zijn arrestatie waren er rellen aan de gang in een oostelijke provincie, waar zich veel van de Saoedi-Arabische olierijkdom bevindt. Daarbij kwamen drie mensen om.

Het nieuws over de terdoodveroordeling van Sheikh Nimr kreeg slechts beperkte aandacht in de buitenlandse pers, die zich meer bezighoudt met de afloop van de belegering van Kobani in Noord-Syrië door Islamitische Staat. Dit was uiteraard een veel belangrijkere ontwikkeling van feiten en bovendien gebeurde dit voor het oog van een hoop televisiecamera’s, die juist over de grens in Turkije opgesteld staan. Deze twee gebeurtenissen in Saoedi-Arabië enerzijds en in Syrië anderzijds zijn echter gelinkt aan elkaar, want ze maken beide deel uit van de grootste crisis in het Midden-Oosten sinds de val van het Ottomaanse Rijk een eeuw geleden.

Saoedi-Arabië wakkert de oorlog aan

De veroordeling van Sheikh Nimr is belangrijk vanwege de negatieve impact op de sjiieten in Saoedi-Arabië en hun beladen relatie met de Saoedische koninklijke familie. Het is echter ook van bredere betekenis, omdat het de vijandigheid tussen de soennitische en sjiitische moslims nog aanwakkert en de strijd tussen beide overal ter wereld nog zal doen escaleren. Syrië en Irak vormen de hoofdarena voor deze strijd, maar ondertussen zijn alle 1,6 miljard moslims hierbij betrokken. Dat is een kwart van de wereldbevolking.

De VS, Groot-Brittannië en hun westerse bondgenoten maken een hardnekkige fout door te onderschatten in welke mate de confrontatie tussen soennieten en sjiieten zal bepalen hoe het zal aflopen met het Midden-Oosten. Dit geldt vooral voor die landen waar de sjiieten, of sjiitische sekten gedemoniseerd door soennitische overheden, een betekenisvol deel van de bevolking uitmaken.

De blindheid van de westerse machten dient voor een deel het eigenbelang en is opzettelijk. Dit maakt het gemakkelijker voor hen om bondgenoten te worden met de theocratische absolute monarchieën in de Golf, zonder daarbij te moeten toegeven dat ze hiermee medeplichtig zijn aan een achterlijke sektarische agenda.

De strijd tussen de soennieten en de sjiieten neemt elke dag toe en betrekt ook gemeenschappen zoals de alawieten in Syrië, de alevieten in Turkije en de Houthi in Jemen, aan wiens sjiitische geloofwaardigheid een paar decennia geleden nog getwijfeld werd door de sjiieten in Iran, Irak en Libanon.

De nationale en religieuze identiteit van mensen wordt minstens evenzeer gedefinieerd door de perceptie en acties van de vijand dan door de eigen overtuigingen. Het aanklagen van de Houthi in Jemen – die recentelijk de hoofdstad Sanaa hebben veroverd – door de Saoedi’s als sjiieten en pionnen van Iran lijkt een self fulfilling prophecy. Toen ik vorig jaar een aantal alevieten in Istanbul vroeg of ze zichzelf zagen als een onderdeel van de grotere, sjiitische wereld, antwoordden ze dat hun probleem erin lag dat vele soennieten dit inderdaad zo zien.

Syrië

Hetzelfde kan gezegd worden voor Syrië. Wat ook de oorsprong moge zijn van de opstand tegen president Bashar al-Assad en zijn regering in 2011, al heel snel kreeg het conflict een sektarisch karakter. Dit was het gevolg van het feit dat sektarische verdeeldheid altijd al heel reëel was en omdat soennitische staten zoals Saoedi-Arabië en Turkije hun steun naar soennitische jihadstrijders hebben gekanaliseerd, waarmee ze de basis hebben gelegd voor de overheersing van de rebellenbeweging Islamitische Staat (IS) en Jabhat al-Nusra, Al Qaïda’s aftakking in Syrië.

Het kwam politiek gezien heel goed uit voor de VS, Groot-Brittannië en hun bondgenoten om te laten uitschijnen dat er een 'gematigde' niet-jihadi rebellenbeweging bestaat, die in staat zou zijn zowel IS als de Assad-regering te bestrijden. De realiteit echter is een al te reële burgeroorlog in Syrië, en sektarische moordenaars beperken zich niet enkel tot IS.

Irak

Eerder in 2014 bevond ik me aan de rand van Adra, een stad ten noorden van Damascus, het deel dat in handen is van de rebellen van Douma, die heel wat niet-soennieten hebben vermoord. Een zeer seculiere alawitische familie had zichzelf met granaten opgeblazen, zowel de kinderen als de ouders, omdat ze geloofden dat ze allemaal doodgemarteld zouden worden door de rebellen.

In Syrië doen de westerse machten vrolijk alsof de rebellen, vooral de beruchte 'gematigden', minder sektarisch zouden zijn dan ze in werkelijkheid zijn. In Bagdad doen ze exact het tegenovergestelde en laten ze het uitschijnen alsof de door sjiieten gedomineerde overheid en haar strijdkrachten geen sektarische agenda hebben.

In werkelijkheid zijn de zeer effectieve gewapende krachten aan de zijde van de overheid sjiitische milities, die straffeloos soennieten vermoorden en kidnappen, zoals een recent Amnesty International-rapport heeft aangetoond.

Als de VS en anderen de Iraakse overheid steunen met adviseurs die oproepen tot luchtaanvallen, dan zal de VS zich aan sjiitische zijde scharen in een oorlog tegen 5 of 6 miljoen soennieten in Irak. Antisoennitische zuiveringen zijn al aan de gang in Diyala, Hilla en andere provincies rond Bagdad. Het is zelfbedrog om te geloven dat de herovering van Mosul of andere soennitische steden door de overheid op gejuich zal onthaald worden door de doodsbange lokale bevolking.

Deze sektarische oorlogen kunnen aan geen enkele zijde gewonnen worden. Het enige positieve dat niet-betrokken machten kunnen doen in Syrië is een wapenstilstand onderhandelen tussen anti-IS-strijdkrachten, zowel aan de zijde van de overheid als aan die van de rebellen.

De haat is te groot voor een politieke oplossing in Syrië, maar een bestand is haalbaar indien gesteund door niet-betrokken machten zoals de VS, Rusland, Iran, Saoedi-Arabië en Turkije.

Wat betreft een bredere soennitische-sjiitische confrontatie zullen de VS, Groot-Brittannië en hun bondgenoten hun blindheid moeten laten varen, hoe berekenend ze ook is, ten opzichte van de soennitische sektaire stokers in Saoedi-Arabië en de andere Golfstaten.

Saoedi-Arabië en IS wedijveren

Om even terug te gaan naar Sheikh Nimr: Yusuf al-Khoei, een prominente veteraan in de sjiitische-soennitische dialoog, zegt dat "het een aanfluiting maakt van Saoedische aanspraken op de strijd tegen extremisme, als men dreigt een prominent lid van de sjiitische gemeenschap in hun land te vermoorden. Zo wordt het onmogelijk gemaakt om met hen in dialoog te gaan".

De situatie in Saoedi-Arabië wordt op heel wat vlakken slechter in plaats van beter, met een sterke stijging van terechtstellingen, alsof de overheid denkt dat ze moet wedijveren met IS door aan te tonen met hoeveel strengheid ze de Islamitische wet (sharia) uitvoert en hoe ze omgaat met de sjiieten, christenen en anderen die niet hun eigen versie van de islam volgen.

Patrick Cockburn, 27 oktober 2014

© 2015 Patrick Cockburn en Counterpunch

Patrick Cockburn is auteur van het boek The Jihadis Return: ISIS and the New Sunni Uprising. Zijn artikel Saudi Arabia's Rising Rate of Executions. The West Remains Blind to the Sunni-Shia Battle werd uit het Engels vertaald door Sarah Wagemans. Overname van deze vertaling kan voor niet-commerciële doeleinden, mits weblink naar deze vertaling en naar het origineel.