Racisme en discriminatie van Roma zijn sinds de val van de Berlijnse
Muur enkel toegenomen. Sindsdien ontvluchten Roma hun landen meer en meer uit
vrees voor geweld en zelfs voor dodelijke gevolgen. De Roma zijn – hoewel
bijzonder omvangrijk – natuurlijk niet de enige minderheid die met racisme en
discriminatie te kampen hebben. Vanwaar de nood om specifiek de Roma
gemeenschap in de schijnwerpers te zetten?

Piet: We willen de Roma onder de aandacht brengen, omdat ze over
het algemeen vrij onzichtbaar zijn. Ze zijn vergeleken met veel andere
minderheden veel minder goed of niet georganiseerd als lobby. Als ze toch in de
aandacht komen, is dat meestal niet zo positief. Heel veel mensen hebben ook een
verkeerd beeld van Roma. Ik kan leven met het romantische idee dat veel mensen
er over hen op nahouden, maar het kan geen kwaad om daar ook wat meer
“realiteitsgehalte” aan toe te voegen: Roma zijn mensen zoals jij en
ik, en kampen met dezelfde uitdagingen en problemen van de hedendaagse
maatschappij en de wereld, net zoals alle anderen.

Mark: De Vieze Gasten schenkt natuurlijk ook de nodige aandacht aan
andere minderheden. Maar de concrete aanleiding voor ons om een project rond
Roma op te zetten, is het simpele feit dat zij in feite onze rechtstreekse
buren zijn. We zien ze dagelijks in het park en op de straat en ze komen
regelmatig bij ons over de vloer.

Jos: Het aanbieden van een programma in relatie met de diverse
etnisch culturele gemeenschappen in Gent vormt het uitgangspunt van De
Centrale. Net zoals De Vieze Gasten
komen wij dagelijks in aanraking met de Gentse Roma-gemeenschap. Wij beschikken
namelijk over een aantal repetitieruimtes die veelvuldig gebruikt worden door lokale
Roma-muzikanten. Vanuit dit gegeven werken wij een deel van de programmatie uit
met muzikanten uit eigen huis. Met Way2Roma willen we naast de Roma-dag op 8
april een tweede moment organiseren waar Roma en niet-Roma samen kunnen komen.
Dit is een belangrijk aspect bij het bevorderen van de maatschappelijke
participatie.

Way2Roma is een samenwerking tussen De Vieze Gasten, De Centrale
en Choux de Bruxelles. Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?

Piet: Met de Centrale werkt Choux de Bruxelles al heel lang samen.
Mec Yek had daar in het verleden ook al een paar keer op de National Roma Day – elk jaar op 8 april – gespeeld, samen met een paar andere Roma-bands. Van de
twee kanten hadden we altijd zin om nog iets meer inhoudelijk te gaan. Daarom
organiseerden we in 2010 een eerste Way2Roma, waarbij we via DeWereldMorgen ook
een inhoudelijk luik uitbouwden.

Mark: De Vieze Gasten schenkt al langer aandacht aan de Roma-gemeenschap. Zo organiseerden we in 2013 het Latcho Parkos festival (goed park, nvdr) dat bestond uit debatten, een fotoreportage, dans en muziek met als
absolute hoogtepunt het optreden van Kajkos, dé man van de RomPop. Naar
aanleiding van Latcho Parkos werden we door Piet gecontacteerd om mee te werken
aan Way2Roma.

Piet: Latcho Parkos was een
fantastisch project, en zat inhoudelijk supergoed. Daarom vond ik het een must
om hen bij een volgende editie te betrekken en zo zijn we nu met drie partners.

Wordt de Roma-gemeenschap zelf ook betrokken bij de organisatie?

Piet: De groepen die op Way2Roma spelen zijn allemaal
Roma-projecten, de ene al wat meer gemengd dan de andere. Er wordt in elk geval
naar de Roma toe gewerkt. Voor de publicatie van De Kommeere van De
Vieze Gasten, in het kader van Latcho Parkos vorig jaar, werd heel nauw
samengewerkt met de Roma die aan de Gentse Brugse Poort wonen. Die publicatie
willen we trouwens aanraden aan iedereen die geïnteresseerd is in de thematiek:
supergoed gemaakt, met de nodige diepgang.

Mark: De kinderfanfare van Muziekhuis Goeste Majeur mag op zaterdag
de aftrap geven. Deze fanfare werkt nauw samen met de Roma-gemeenschap vanuit
de basisschool ‘het Klimrek’, waar een groot aantal leerlingen een Roma-achtergrond heeft. Daarnaast brengen we in De Karavaan een aantal Roma en
niet-Roma samen en zetten we zo de eerste stappen van een inburgeringproject in
België en Slowakije.

De eerste editie vond plaats in 2010. Is er sindsdien veel veranderd in
de situatie van de Roma in België en daarbuiten?

Piet: Ik vrees dat er niet heel veel verbeterd is voor de Roma op
Europees vlak. Het harde Franse beleid ging onder president Hollande gewoon door.
In België probeerde de gemeente Landen om Roma te verjagen met luide muziek.
Maar op andere plaatsen wordt wel geprobeerd om een constructieve dialoog op te
zetten. Ik denk dat Gent wat dat betreft zeker inspanningen doet.

Jos: Sinds 1 januari krijgen Roma de mogelijkheid om als werknemer
aan de slag te gaan, terwijl zij vroeger voornamelijk onder een
zelfstandigenstatuut moesten werken. Hierdoor krijgen zij makkelijker toegang
tot de arbeidsmarkt en kan hun economische participatie toenemen.
Vanzelfsprekend hebben zij zo meer kansen om zich in de maatschappij te integreren.
Het is alvast een stap vooruit maar er is nog een lange weg af te leggen.

Wie hopen jullie te bereiken met het festival?

Mark: We mikken op een zo breed en gemengd mogelijk publiek. Dat is
ons vorig jaar tijdens Latcho Parkos bijzonder goed gelukt. Vooral tijdens het
concert van Kajkos barstte de zaal uit zijn voegen en maakten Roma en niet-Roma
er samen een groot feest van.

Wanneer is het festival voor jullie geslaagd?

Piet: Als we tot dezelfde resultaten zouden komen als vorig jaar
bij Latcho Parkos van De Vieze Gasten, dan zou dat fantastisch zijn: goed
gevulde zalen, superdivers publiek, feestelijke optredens en een positieve sfeer.

Mark: Zoals Piet al aangeeft, vinden wij het belangrijk een zo
divers mogelijk publiek te bereiken. Ik hoop vooral op een mooie opkomst en dat
we de mensen kunnen raken.

Gypsy Soul is een project dat het leven en de migratie van de
zigeunermuzikanten uit Turkije, India, de Balkan, Roemenië, Frankrijk en Spanje
wil documenteren aan de hand van het stille beeld. Waarom loont deze expo in
het bijzonder de moeite om te bekijken?

Jos: Gypsy Soul is een project van de Spaanse fotograaf Jordi
Oliver. Hij wil de essentie vastleggen van de ‘Gipsy-cultuur’ via een reis door
tijd en ruimte, door cultuur en bovenal door muziek als middel voor expressie,
als historisch erfgoed, als kern van identiteit en als de meest bekende
bijdrage aan de wereld van deze etnische groep. Het betreft zeer knappe foto’s
en bijzonder sterk materiaal. Het documentaire karakter van de expo
onderstreept de leefsituatie van een volk dat erin geslaagd is zijn roots te
behouden in een geglobaliseerde wereld.

Op zaterdag wordt Kosmos getoond, het afstudeerproject van Ruben Desiere aan
het KASK, getoond. Hierin documenteert hij de uitzetting van 250 mensen uit het
Brusselse Gesù-klooster. Vanwaar de keuze voor deze documentaire?

Mark: Bij onze eerste deelname aan het Way2Roma Festival hebben we
ons beperkt tot één dag en dan moeten er natuurlijk keuzes gemaakt worden. Ruben
Desiere is een persoonlijke bekende van ons en we vonden zijn werk een bijzonder
integer en aangrijpend document. De keuze voor Kosmos was dan ook snel gemaakt.
Een absolute aanrader!

De Karavaan is een gloednieuw muziekproject met als doel de dialoog
tussen Roma en niet-Roma te bevorderen. Wat mogen we hiervan verwachten?

Mark: De Karavaan brengt een
gemengde groep muzikanten samen, waaronder een aantal Roma. Deze diversiteit
komt niet enkel tot uiting in de samenstelling van de groep maar ook in de
keuze van de muziek, het repertoire bestaat niet uitsluitend uit Roma-muziek.
In de eerste fase gaat het om een interstedelijke samenwerking tussen Madam
Fortuna uit Antwerpen, De Vieze Gasten uit Gent en het Brusselse Globe Aroma. De
Karavaan is echter meer dan enkel een muziekproject. Het is een sociaal-artistiek
inburgeringsproject waarbij muziek en sociale ontmoeting zich op een
evenwaardige manier tot elkaar verhouden. Het is net de chemie van deze
verhouding die het geheel zo bijzonder maakt.

Mec Yek zet het klassieke Roma-repertoire naar zijn hand maar bestaat
niet uitsluitend uit Roma-muzikanten. Hoe zijn de reacties vanuit de Roma-gemeenschap?

Piet: De reacties zijn heel uiteenlopend: van wenkbrauwfronsen omwille
van onze interpretaties – we herarrangeren het repertoire nogal vergaand – tot
enthousiasme. Het is natuurlijk ook niet niks: gadzje muzikanten (‘de witte’,
niet-Roma, nvdr) die Roma-muziek spelen en een mondje Romanes spreken…
Maar over het algemeen zijn de reacties toch positief.

In 2015 verschijnt er een nieuw Mec Yek album. Gaat het album verder in
de lijn van het debuutalbum Antikrisis?

Piet: Enerzijds wel, anderzijds proberen we ook nieuwe wegen in te slaan.
Zo zullen we bijvoorbeeld de straffe
stemmen van Katia en Milka, onze zangeressen, nog meer uitspelen en er verder
mee experimenteren.

De documentairemaakster Lydia Chagoll won dit jaar de Prijs voor de
Democratie 2014. De Joodse Chagoll maakte dit jaar op 82-jarige leeftijd de
documentaire Ma Bister, waarin ze de vervolging van zigeuners tijdens de Tweede Wereldoorlog aankaart. Hoe komt het dat aan dit gruwelijk stukje
geschiedenis zo weinig aandacht besteed wordt?

Jos: Way2Roma is voornamelijk verbonden met de jonge migratie uit
voornamelijk West-Europa maar deze migratie is natuurlijk al veel ouder. Ik
denk dat dit een relatief weinig besproken thema is omdat het overschaduwd
wordt door de massale Jodenvervolging. Lydia Chagoll heeft in het verleden veel
gewerkt rond Jodenvervolging en het is toch wel opmerkelijk dat zij – als
Joodse vrouw – haar repertoire uitgebreid heeft naar de vervolging van de Sinti
en de Roma. Het gaat hier om horror in zijn ergste vorm die een extreme uitloper
is van een eeuwenlang conflict.

Waar kijkt u zelf het meest naar uit tijdens het Way2Roma Festival?

Mark: Ik kijk vooral uit
naar de eerste vertoning van De Karavaan, na een periode van intensieve
repetities en weekends. Het project bevindt zich momenteel in de eerste fase en
dit concert geeft een goede stand van zaken naar april toe, wanneer het
eindresultaat gepresenteerd zal worden op het Enter Festival in Antwerpen.

Jos: Ik kijk vooral erg uit naar het afsluitend optreden van het dans- en
zangspektakel Kesaj Tchave. Ze waren al te gast op de eerste
editie van Way2Roma in 2010 en oogstten daar een enorm succes. Kesaj Tchave krijgt stilaan de status van een mirakel. Een mirakel dat aantoont dat succes en welslagen
mogelijk zijn, zelfs in de hardste omstandigheden. Elke voorstelling is voor de
deelnemers een gewonnen slag. Een slag tegen het noodlot, tegen een defaitistische
omgeving en allen die vermoeden dat het Roma-leven geen perspectief biedt. Ook
dit jaar belooft het weer een wervelend spektakel te worden.

Piet: Moeilijk om te beantwoorden, ik denk dat het allemaal heel
erg de moeite gaat zijn. Ik ben wel benieuwd naar Amaro Drom, een vrij nieuwe
band, en naar de try-out van De Karavaan.

Het Way2Roma Festival vindt van
17 tot 24 oktober plaats bij De Vieze Gasten en De Centrale in Gent. Meer info en
de volledige programmatie vindt u op http://www.deviezegasten.org, http://www.decentrale.be
en http://www.choux.net