Meteen na dit offensief wezen de Koerden met een beschuldigende vinger naar de Turkse regering. “Er zit een geurtje aan de zaak”, liet de Koerdische volksvertegenwoordiger van de Democratische Volkspartij (HDP), Ertu?rul Kürkçü, onlangs optekenen ten voorstaan van het Turkse parlement. Tegen de volksvertegenwoordigers van de Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) zei hij: “Jullie zijn diegenen die in het verleden IS hebben gesteund en jullie doen dat nog steeds.”

Van het IS-offensief tot de Turkse resolutie

Volgend op dit offensief van de IS-militie kwamen de gebeurtenissen in de regio in een mum van tijd in een stroomversnelling. Daardoor raakten de Koerden er steeds meer van overtuigd dat er Turks opzet in het spel was. Laten we even die gebeurtenissen op een rijtje zetten.

De agressie van de terreurmilities van IS tegen Kobané is nog steeds in volle hevigheid aan de gang, waarbij men zwaar geschut inzet tegen de stad. De Koerdische strijders moeten het met lichte wapens doen. Desondanks leveren zij een heroïsche strijd tegen de terroristen van IS. Tienduizenden vluchtelingen zitten nog vast in de mijnenvelden aan de Turkse grens. Zij leven in zeer moeilijke omstandigheden. Deze tragedie speelt zich af voor de ogen van het Turkse leger, dat in de regio gestationeerd is om te voorkomen dat wapens en humanitaire hulp hun weg vinden naar het Koerdische front en naar Kobané. Tegelijkertijd worden de gewonden van IS naar Turkse ziekenhuizen getransporteerd. De verzorging van IS-strijders in Turkse ziekenhuizen is overigens geen nieuw verhaal. Hierover berichtte het Duitse tijdschrift Der Spiegel al uitvoerig in een artikel van 13 juni 2014. Deze ambigue houding van de Turkse regering verhit de gemoederen bij het Koerdische volk danig.

De vrijlating van Turkse diplomaten op 20 september, na ruim drie maanden gevangenschap, geeft nog meer ammunitie aan vermoedens van mogelijke afspraken tussen Turkije en IS. Bij hun eerste verschijning direct na hun invrijheidstelling waren de diplomaten deftig gekleed. Ze zagen er gezond en zo goed als ongedeerd uit. En dat terwijl je nooit van een extremistische en bloedlustige organisatie als IS kan verwachten dat zij haar gijzelaars tamelijk goed behandelt. Het is op zijn minst een vreemde situatie.

Na de vrijlating van de Turken werd het mausoleum van de Turkse sultan Sulyeman Shah, aan de rivier Eufraat in het noorden van Syrië, voor de eerste keer sinds het uitbreken van de Syrische revolutie door IS bedreigd. Turkije beschouwde de opmars van IS in de richting van het graf van de sultan als een daad van agressie tegenover het Turkse grondgebied. Het land greep dit feit aan om zich aan te sluiten bij de internationale coalitie tegen IS. Daarbij liet de Turkse regering niet na duidelijk te stellen dat haar deelname aan de oorlog volgens Turkse perspectieven en criteria zal bepaald worden.

Deze opeenvolging van gebeurtenissen kan je niet louter een toevallige samenloop van omstandigheden noemen. Dit is een bewust uitgetekend scenario. Hoe kan je dit anders omschrijven?

AKP-resolutie

Begin oktober diende AKP een parlementaire motie in, die het Turkse leger de toestemming moest geven naar Syrië en Irak af te reizen om daar IS en andere terroristische organisaties te bestrijden, om bufferzones in Syrië te creëren en om de Turkse belangen in de regio te verdedigen. AKP en de Turkse extreemrechtse Partij van Nationalistische Beweging (MHP) stemden voor deze resolutie, terwijl de Turkse Republikeinse Volkspartij (CHP) en de Koerdische HDP tegen stemden.

Dit Turkse besluit, gekoppeld aan de gelijktijdige ‘toevalligheden’ van de eerder vermelde incidenten en gebeurtenissen, is een duidelijke aanwijzing dat Turkije – onder de dekmantel van een nobel doel – de invasie van Syrisch Koerdistan aan het voorbereiden is. Dit standpunt werd extra in de verf gezet door PKK-commandant Murat Karaliyan op de Koerdische satellietzender Ronahi. Hij zei: “Dit is een gezamenlijke samenzwering van Turkije en IS tegen de democratische wil van ons volk”. De Koerdische argwaan tegenover de intenties van de Turkse regering is kortom immens.

Toespraak Erdo?an

In de recentste toespraak van de Turkse president Erdo?an voor het Turkse parlement, ter gelegenheid van de opening van het legislatieve jaar in het land, kan men een duidelijk antwoord lezen op de Koerdische achterdocht tegenover de Turkse plannen in Syrië. In zijn toespraak deed Erdo?an zijn plan voor Syrië in de volgende bewoordingen uit de doeken: “We zullen tegen IS en andere terroristische organisaties in de regio ten strijde trekken. Dat zal altijd onze prioriteit zijn. Tegelijkertijd willen we ook prioritair de vluchtelingen, van wie er zich meer dan 1,5 miljoen op Turks grondgebied bevinden, terug naar hun land te brengen. We zullen onze eis blijven herhalen om het Syrische regime omver te werpen en we willen mee helpen om de territoriale integriteit van Syrië te beschermen.”

In deze woorden van Erdo?an kan je twee merkwaardige zaken in het vet onderlijnen: het verlangen om ‘IS en andere terroristische organisaties in de regio te bestrijden’ en de wens om ‘de territoriale integriteit van Syrië te beschermen’. Wat bedoelt hij hiermee? Wie heeft Erdo?an voor ogen als hij het heeft over de andere terroristische organisaties en wat bedoelt hij met de eenheid van het Syrisch grondgebied? Hoe is hij van plan om IS te bestrijden?

Deze uitspraak van Erdo?an heeft de achterliggende bedoelingen van de Turkse regering verraden. Het lijkt erop dat Turkije onder het voorwendsel van de strijd tegen IS en de creatie van humanitaire bufferzones een nieuw front wil openen tegen de Koerden. Zo tracht het land wellicht om de invloed van de Koerdische Arbeiderspartij PKK en haar dochterorganisatie Democratische Unie Partij (PYD) in Syrië in te perken en het Koerdisch zelfbestuur in Syrisch Koerdistan weg te vagen. Het is in ieder geval op deze manier dat de Koerden zijn speech interpreteren.

Koerdische autonomie in Syrië

Turkije ziet de ontwikkelingen in de regio met lede ogen aan. De oprichting van het Koerdische zelfbestuur in Syrisch Koerdistan (kortweg ‘Rojava’ genoemd) door PYD, met een eigen regering, administratie en politie is een eerste doorn in het oog van de Turken. Daarnaast is een Koerdisch leger, bekend als de ‘Yekineyén Paristina Gel’ (YPG) of ‘Eenheden van Volksverdediging’ op de been gebracht. Turkije bekijkt dit Koerdisch zelfbestuur in Syrië al vanaf het begin met argusogen. Sinds 2012 zet Turkije daarom islamistische groeperingen zoals al-Nusra Front, Ahrar as-Sham en IS tegen Rojava op. Dit zou alvast het harde offensief van IS tegen Kobané verklaren.

De tweede ontwikkeling die Turkije de stuipen op het lijf jaagt, is dat de Koerdische troepen van YPG en de PKK-guerrilla in hun strijd tegen IS een steeds grotere internationale legitimiteit beginnen te krijgen. De Koerdische troepen hebben bewezen dat ze de enige lokale troepen zijn die weerstand kunnen bieden aan de opmars van IS in de regio. Zo vechten ze in hetzelfde kamp als de internationale coalitie tegen IS, die met vliegtuigen de posities van IS aan het front in Kobané bombardeert.

Daarmee staat de deur op een kier voor de internationale gemeenschap om de Koerdische troepen te bewapenen. De Turkse openbare opinie reageert met een onbegrip op de groeiende legitimiteit die de Verenigde Staten aan de PKK geven, hoewel deze Koerdische partij nog steeds op de Amerikaanse lijst van de terroristische organisaties staat. In dit verband zei opiniemaker Semih Idiz van de Turkse nieuwskrant Hurriyet: “De PKK heeft in de ogen van het Westen zijn efficiëntie bewezen door in Noord-Irak de Jezidische Koerden te beschermen tegen de slachtpartijen van IS. Ankara kan momenteel de PKK niet meer demoniseren bij het Westen.”

De situatie die aldus is ontstaan, verhoogt het besef bij de Turken dat de druk die de Koerden uitoefenen Turkije kwetsbaarder maakt in het vredesproces dat al enkele maanden bezig is tussen de PKK en Erdo?an. In die zin heeft de Koerdische leider van de PKK, Abdullah Öcalan, vanuit zijn gevangenis op het eiland Imrali de vredesgesprekken met de Turkse regering verbonden aan het lot van Kobané.

Turkije en IS

Turkije trekt in Syrië tegen IS ten strijde terwijl extremisten in Turkije zelf met rust worden gelaten. Die mening zijn veel Turkse seculaire critici en schrijvers toegedaan. Zij hechten weinig geloof aan de intentie van Erdo?an om IS te bestrijden. Hun stelling is dat IS mede door AKP is grootgemaakt. Door een laks beleid tegenover jihadtoerisme is Turkije de draaischijf geworden voor IS en andere islamistische groeperingen.

Het merendeel van de Europese Syriëstrijders stroomt Syrië binnen via Turkije en kan vrij bewegen in het land. Een groot aantal van die buitenlandse jihadisten sloot zich aan bij de meest radicale islamistische groeperingen. Dit Turkse regeringsbeleid komt bovendien IS financieel ten goede. Een flink deel van de olie die IS oppompt uit de Syrische olievelden in de regio komt op de Turkse zwarte markt terecht, wat substantiële opbrengsten genereert voor de organisatie. De bedragen lopen in de miljoenen euro’s per maand. Hiermee betaalt IS de hoogste salarissen aan zijn strijders.

Ten slotte kunnen we concluderen dat Turkije psychisch nog niet is genezen van het Koerdische probleem. Het land reageert hysterisch als de Koerden ergens hun nationale ambities verwezenlijken, zoals in Syrië, waar de Koerdische autonomie gaandeweg een realiteit wordt. De huidige politiek van Turkije zal zwaar wegen op het vredesproces, dat voorlopig van tafel is geveegd. Turkije heeft nu eindelijk de gelegenheid om voor één keer in zijn geschiedenis zijn goede wil tegenover de Koerden te bewijzen. Daarvoor moet het land niet alleen de Koerdische vluchtelingen te hulp schieten en het beleg van Kobané doorbreken, maar ook samen met de Koerdische troepen als één front de strijd tegen IS aangaan.