Dit jaar stond het nieuws
over de islamitische bedevaart, de Hadj, in het teken van de hadj-selfie. Met #hajjselfie hebben bedevaarders een internettrend gezet. Door
de versoepeling van de regels van telefoongebruik in Mekka en Medina en het
grote gebruiksgemak van smartphones hebben steeds meer – jongere – moslims de behoefte om
hun bedevaart vast te leggen en dat via social media met vrienden en familie te
delen.

Eén van de meest virale hadj-selfies was op Twitter, 30 april.
Deze bootste de beroemde selfie na die Amerikaanse comédienne en
televisiepresentatrice Ellen Degeneres tijdens de Oscar-uitreiking had genomen: ‘Can
the #HajjSelfie beat the #OscarSelfie in Retweets? Let’s RT this to infinity
#Muslim and say #mashAllah.’

Er kwam kritiek van een
aantal Soedische geestelijken. Tegen de Huffington Post zei Sheikh Assim El
Hakim, geestelijke uit Jeddah, dat het nemen van dergelijke foto’s indruist tegen de manieren waarop profeet Mohammed zijn bedevaart volbracht. Deze manieren zijn
conventies waaraan iedere bedevaarder zich dient te houden. Volgens El
Hakim deed de profeet de volgende smeekbede naar God: ‘O Allah, I ask of you a
pilgrimage that contains no boasting or showing off.’

Ook zijn er veel
bedevaarders zelf die hun ongenoegen over deze ‘selfie fever’ hebben
geuit. Het massale cameragebruik kan zeker storend zijn bij het gebed. De
ergernis spitst zich toe op fotomomenten waarop hun bedevaartgenoten spelen dat zij in opperste concentratie of sereniteit in bezinning zijn.

Transformatie

De Saoedische geestelijken
menen dat het nemen van een selfie in Mekka en Medina afbreuk doet aan de
spirituele essentie van de Hadj. Maar ze hebben minder noten op hun zang als het gaat om grootschalige verbouwingen
die in de twee als heilig aangeschreven steden plaatsvinden. Deels is die terughoudendheid wel te
begrijpen wegens het groeiende aantal moslims die het jaarlijkse bedevaart verrichten.

Maar een ingrijpend
onderdeel van de verbouwplannen is de afbraak
van het nationaal erfgoed. Mekka heeft in de afgelopen tien jaar een grote
transformatie ondergaan. Daar ligt een visionair plaatje van het Saoedische koningshuis aan ten grondslag: een
stalen metropolis die hun olierijkdommen als nationale trots tentoonstelt.

Monumentaal bouwwerk maakt
plaats voor grote en luxueuze winkelcentra, hotels en restaurants. Mekka zou verworden zijn tot ‘een speeltuin van de rijken’. In 2012
heeft societyster Paris Hilton haar eerste tassen- en accessoireswinkel in de Mecca Mall geopend. 

Onomkeerbaar

Op gewiekste wijze wordt het
argument naar voren gebracht dat het
behoud van monumentaal bouwwerk uit de islamitische geschiedenis een ontoelaatbare daad is van afgoderij en polytheïsme. Archeologen en historici
maken zich ernstig zorgen, omdat dit een letterlijke en onomkeerbare afbraak van de islamitische beschaving betekent.

Al sinds de jaren twintig
van de vorige eeuw zou de Al Saud-familie afval dumpen op begraafplaatsen van belangrijke
Islamitische figuren. Verdwenen zijn pilaren van moskeeën waarin vertellingen over de
profeet zijn gekalligrafeerd. Aan een bergvoet zijn eeuwenoude
woonwijken van Mekka platgewalst ten gunste van
zevensterrenhotels. Tot voor kort fungeerde het huis van Mohammed als
bibliotheek. Maar ook dit gaat op de schop – voor een
autoparkeerplaats en uitbreiding van de metrolijn.

Klokkentoren

De grote blikvanger is de vernieuwde Grote Moskee en de imposante wolkenkrabber
Abraj El Bait. Hiermee heeft het Saoedische koningshuis de op twee na grootste
klokkentoren van de wereld.

Hoofdgeestelijke Sheikh
Saad bin Nasser El Shatri heeft aangekondigd dat de bouwplannen in overeenstemming zijn met de Sharia-wetten,
‘omdat het bouwen van een moskee een
grote daad van vroomheid is, en de beste moskee van alle moskeeën is de Grote
Moskee.’

In Mekka en Medina wordt
tegenspraak van de bewoners niet geduld. De Britse krant The Independent is er toch in geslaagd om een aantal belangrijke getuigenissen te registreren. In een interview vertelt Irfan El Alawi dat het huis
van Khadija, de eerste echtgenote van Mohammed, plaats heeft gemaakt voor 1400 openbare
toiletten. 

Viva Las Mekka

El Alawi is de voorzitter van Islamic
Heritage Research Foundation. De stichting werkt vanuit Londen en verzamelt door activisten in Saoedi-Arabië gemaakt beeldmateriaal. Het toont bulldozers in actie en half gesloopt bouwwerk. Bewoners in Mekka noemen de stad Las Vegas, maar er zijn weinig mensen bereid om hun
verdriet of verontwaardiging publiekelijk te delen.

Ondertussen houden moslimlanden de mondjes toe wegens de diplomatieke en economische betrekkingen met
Saoedie-Arabië. Selfies lijken dan toch niet een belangrijke bedreiging te
vormen voor de Hadj – en zeker niet voor
het behoud van de spirituele essentie ervan.

Hadj-selfies, zoals een Maghrebijnse gezegde luidt: een pisvlek in de
woestijn. Wellicht past het juist goed in het visionaire plaatje dat de
Saoedische autoriteiten voor ogen heeft. En met de geestelijke veroordeling van de internettrend
wordt de paradox zalig compleet.