De EU en VS zijn
vorig jaar onderhandelingen begonnen over een nieuw handels- en
investeringsverdrag, het Transatlantic Trade and Investment
Partnership (TTIP) [1]. De eerder gestartte onderhandelingen tussen
EU en Canada over een ander controversieel verdrag, het Comprehensive
Economic and Trade Agreement (CETA), zijn al in de afrondingsfase [2].
Onderhandelingen tussen de VS en andere landen rondom de Pacifische
Oceaan over een vergelijkbaar akkoord, het TIP [3], zijn nog in volle
gang. Een ander belangrijk akkoord waarover ook in het geheim wordt
onderhandeld, is het TISA (Trade in Services Agreement) [4].

Het opstarten van
deze onderhandelingsprocessen kan worden gezien als reactie op het
mislukken van de WTO (en andere fora) als platform voor
transnationale bedrijven om doorslaggevende invloed te verwerven op
het economische en financiële beleid van landen [5]. Dat mislukken
is onder meer in de hand gewerkt door de economische crisis en de
toenemende invloed van de zogenoemde nieuwe economieën (BRIC, E7).
Onlangs blokkeerde India – net als in november 2001 – een
belangrijk subverdrag [6], waardoor de boel binnen de WTO weer vastzit.

Transnationals aan
het roer?

De WTO heeft niet
opgebracht voor de rijke landen wat ze hadden gehoopt. Ze dreigen er zelfs terrein te verliezen. Daarom zijn ze in de aanval gegaan via
de TTIP/CETA/TPP-onderhandelingen. Hun doel is het wereldwijd
afdwingen van de belangrijke mechanismen van Investor-State Dispute
Settlement en de Regulatory Coordination waar het gaat om handels- en
investeringsstromen.

Beide mechanismen
moeten transnationale ondernemingen (definitief) het roer in handen
geven van het economische beleid. Het Investor-State Dispute
Settlement (ISDS) [7] stelt deze bedrijven in staat om overal en op
elk niveau overheden bij een specialistische geschillenrechtbank aan
te klagen wegens beleid of beleidsvoornemens die hun verwachte (!)
winst frustreert.

De Regulatory
Cooperation [8] geeft hun vertegenwoordigers en lobbyorganisaties
directe toegang tot de commitees die op het hoogste niveau wet- en
regelgeving voorbereiden (en dus bepalen). Op deze wijze komt het
primaat van de beleidsvorming formeel bij de ¨ondernemersagenda¨ te
liggen. Dit komt neer op het herschrijven van de Europese
Grondwet en het ondermijnen van het laatste restje democratische
zeggenschap in de Unie.

Groeiend verzet
tegen TTIP en CETA

Eind jaren negentig van de vorige eeuw en in het begin van deze eeuw werden al
(tevergeefse) pogingen gedaan om het Investor-State Dispute
Settlement er internationaal door te drukken. Denk aan het MAI
(Multilateral Agreement on Investment van de OECD[9]) en aan de
Singapore Issues (FDI)[10] en de Doha Agenda van de WTO. De
tegenstanders van TTIP zijn vastbesloten het ISDS ook deze keer
te laten stranden. Maar er is ook verzet tegen de Regulatory
Cooperation.

In de EU (en VS)
groeien de twijfels over en het verzet tegen de
onderhandelingsprocessen en de verdragsinhoud met de dag [11]. Deze
kritiek wordt ook steeds meer opgepikt door de mainstream pers [12].
De Commissie probeert van alles om te voorkomen dat de tegenstanders
een (politieke) voet tussen de deur krijgen. Zij vindt de belangen en
het winststreven van multinationale ondernemingen belangrijker dan de
belangen en wensen van de burgers. De tegenstanders maken op hun
beurt gebruik van de zwakke wettelijke mogelijkheden [13] die er zijn
om dit beleid onderuit te halen en ratificering van de verdragen te
voorkomen.

Europees
burgerinitiatief

Zo begonnen ongeveer
230 maatschappelijke organisaties [14] uit 21 Europese lidstaten een
procedure om een Europees burgerinitiatief [15] te kunnen starten
tegen het TTIP en het CETA. Volgens de organisaties, verenigd in de
´STOP TTIP´-alliantie, bedreigen deze verdragen de democratie en
schaden ze onder meer consumentenstandaarden, werkgelegenheid,
publieke voorzieningen, milieu en privacy.

Nu heeft de
Commissie dus het verzoek voor een burgerinitiatief afgewezen [16].
Ze vindt dat ze niet ontvankelijk is. ´STOP TTIP´ – waar ook tal
van Nederlandse organisaties bij zijn aangesloten – gaat tegen deze
beslissing in beroep [17] en eist alsnog zo´n opiniepeiling
(Europees Burgerinitiatief) voordat er beslissingen worden genomen
die niet meer zijn terug te draaien.

Hilde Anna de Vries
van Foodwatch Nederland, stelt in reactie op de afwijzing door de
Commissie [18]: “De Europese burger wordt hiermee monddood gemaakt.
De beslissing van de Europese Commissie is een duidelijke aanwijzing
dat de inbreng van maatschappelijke organisaties in het
besluitvormingsproces van deze vrijhandelsovereenkomsten niet gewenst
is. Dit ondermijnt het democratische proces. Het is schandalig dat
deze overeenkomsten – die uiteindelijk zouden kunnen leiden tot het
feit dat de democratie, de rechtsstaat en burgerrechten ernstig
worden beperkt – geen georganiseerde kritiek dulden. Nationale
overheden zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen door het
CETA-verdrag te verwerpen en de TTIP-onderhandelingen stop te
zetten.”

Algemeen
Overleg Tweede Kamer

Op 10 september
hielden in Den Haag de commissies voor Buitenlandse
Handel/Ontwikkelingssamenwerking en Europese Zaken een algemeen
overleg met minister Ploumen over CETA, TTIP en ISDS [19]. Ploumen
bezweerde de zorgen en uitgangspunten van de kamerleden te delen en
zei ervan uit te gaan dat TTIP (en CETA) voor iedereen voordelig zal
uitpakken. Volgens haar wordt het parlement niet buitenspel gezet bij
de uiteindelijk beoordeling en ratificatie. Met geen woord repte ze
over het belangrijke mechanisme van de Regulatory Cooperation dat het
primaat bij ondernemingen legt (de kamerleden brachten dit evenmin
naar voren).

Ondanks het feit dat de
onderhandelingsteksten niet zijn vrijgegeven (en zij die ook niet
kent), beweerde Ploumen dat er in het TTIP niet zal worden getornd aan
wetgeving over sociale vangnetten, E- privacybescherming (data), GMO
en hormoonvlees: ¨Want we [Nederland] willen niet dat onze
standaarden gecontamineerd worden (…) het akkoord is in onze
handen, wij geven er zelf inhoud aan.¨ Toch riep ze op om druk te
blijven uitoefenen op de Amerikanen opdat zij dat respecteren…

De TTIP zou zelfs
mogelijkheden bieden om standaarden te consolideren of te verbeteren.
Daarom moet landbouw niet worden uitgesloten (ondanks de
grondstoffenroof in ontwikkelingslanden, mogelijke normverlaging
vanuit de VS qua duurzaamheid, GMOs, hormonen en voorzorgsprincipe).
Ploumen verwacht geen ¨ratrace-to-the-bottom¨ met nòg meer
failliete boerenbedrijven, schaalvergroting en monoculturen.

Bij doorvragen van
kamerleden van PvdD, GL en SP bleken haar uitspraken overigens niet
zo hard zijn als ze lijken. In het geval van een ¨gemengd akkoord¨
(waarbij de parlementen hun mening mogen geven) blijkt er
bijvoorbeeld tòch een ¨EU Only¨-deel te zijn dat de Commissie (met
steun van de EU-Raad) meteen in werking kan stellen [20].

De kamerleden kregen
overigens heel weinig ruimte van De Roon (PVV) om uitgebreid door
te vragen.

De ´feiten´ van
Ploumen

Een mooi verslag van
deze vergadering is van Kees Hudig op Globalinfo [21]. Hij
concludeert dat de inbreng van alle kamerleden voorspelbaar was en
vooral over details ging. De enige felle politieke kritiek op het
vrijhandelsproject kwam van Marianne Thieme (PvdD). Inzetten op meer
handel en gesleep met grondstoffen vindt ze krankzinnig vanwege de
capaciteit van de aarde en omdat we al te veel te veel produceren.
Mooie verhalen over dat het goed is voor de wereld zijn volgens haar
dan ook klinkklare leugens: ¨Het gaat er om om onze rijkdom te
verdedigen tegen hun armoede, TTIP is alleen voor de grote jongens¨.

Hudig: ¨Jasper van
Dijk (SP) wees als enige het TTIP in z’n geheel af en somde wat
belangrijke redenen op. Bram Van Ojik confronteerde de minister met
haar eigen gedachtekronkel dat de critici niet mogen zeuren omdat ze
de feiten niet kennen; dat geldt immers voor de voorstanders ook,
inclusief de minister zelf [22]. De minister ging er wijselijk niet
op in bij haar antwoorden, net als op de meeste overige vragen
trouwens.¨

Ton Siedsma van Bits
of Freedom [23] wijst op het zonder reden geheim houden van de
onderhandelingsteksten, zonder welke een fatsoenlijke
maatschappelijke discussie onmogelijk is. Hij vindt het proces op
deze wijze een belediging voor het parlement.

Volgens Ante Wessels
van Vrijschrift [24] zijn zowel minister Ploumen als de kamerleden
niet op de hoogte van de belangrijkste details. Zo weet kamerlid
Leegte (VVD) blijkbaar niet dat de VS een ISDS-arbritragecommissie
onder druk zette om te zorgen dat de Canadese investeerder Loewen een
zaak verloor van de Amerikaanse staat. Wessels: ¨En Vos (PvdA) heeft
niet opgelet toen die een studie van de Nederlandse regering naar de
Investeerder-Staat Geschillenbeslechting (ISDS) als ‘goed’ kwalificeerde. Bij de ICSID is namelijk aangetoond dat er geen
scheiding der machten mogelijk is omdat de machtige arbiters vaak
nauwe banden met de VS hebben.¨

¨Slager keurt eigen
vlees¨

In een ingezonden
brief in de Volkskrant [25] gaan Roeline Knottnerus (SOMO), Hilde van
der Pas (Transnational Institute), Burghard Ilge (Both-ENDS), Ante
Wessels (Vrijschrift), Paul de Clerck (Milieudefensie) en Ton Siedsma
(Bits of Freedom) ook in op de ISDS.

Ze vinden dat
minister Ploumen haar steun voor het ISDS moet intrekken, want
ervaringen met ISDS in andere handelsverdragen tonen aan dat grote
ondernemingen overheden zwaar onder druk zetten en grote schadeclaims
indienen. Ook hebben de experts die de evaluatie van het
klachtenmechanisme uitvoeren een duidelijk eigenbelang. ¨Een
staaltje ‘slager keurt eigen vlees’ met enorme risico’s voor de
bescherming van de Nederlandse burger, voor onze schatkist en voor de
beleidsvrijheid van onze regering¨..

De kritiek van de zes gaat ook
over het hele onderhandelingsproces als zodanig: ¨Bij de
onderhandelingen achter gesloten deuren speelt het grote
bedrijfsleven een prominente rol. Uit gelekte documenten blijken de
strenge regels van Europa voor de toelating van schadelijke stoffen
en pesticiden onder druk te staan en het lijkt er sterk op dat
Europese sociale wetgeving, bescherming van burgers,
voedselveiligheid en milieu de dupe worden van TTIP en CETA.¨

Minister Ploumen wil
graag debatteren over de uitgangspunten van de vrijhandelsverdragen,
zo gaf ze aan in de Kamer. Op 1 oktober is ze een prominente gast
tijdens een publiek debat in De Balie over de over de voor- en nadelen
van het vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS.[26]

Regulatory
Cooperation en de EU-Grondwet

Myriam Vander
Stichele van SOMO deed onderzoek naar de werking en gevaren van het
Regulatory Cooperation-mechanisme dat aan de basis ligt van het CETA
[27] en het TTIP.

De Europese
onderhandelaars stellen dat het grootste voordeel met het TTIP wordt
behaald door het verwijderen van ¨onnodige¨ handelsbarrières (lees
onwelgevallige wet- en regelgeving en standaarden). Door hun zware en
langdurige lobby in de politieke centra hebben de grote ondernemingen
zich inmiddels een belangrijke rol toegeëigend bij het
¨harmoniseren¨ van deze regels.

Onder het
TTIP-regiem zal de beleidsvorming worden uitgevoerd onder monitoring
van medewerkers van transnationale bedrijven (vanuit het principe van
de ´transparantie´). Zij zien toe op evaluatie en herziening van
bestaande standaarden, regels en wetten en op het opstellen van
voorstellen voor nieuwe standaarden, regels en wetten die voldoen aan
het credo van ¨zo min mogelijk handelsverstoring¨. Het gaat om een
permanent proces van aanpassing. De voorstellen die aan de raad van
ministers en parlementen worden aangeboden, mogen niet meer worden
aangepast indien dat de wetgeving en het ondernemerschap van de
handelspartner schaadt.

Dit gaat dus niet
meer over handel, maar het komt neer op het herschrijven van de
Europese Grondwet. Regulatory
Cooperation zal de wetgende macht macht van parlementen dus verder
ondermijnen. Niet-gekozen instellingen zullen bepalen wat ¨zo min
mogelijk hinderlijk¨ is. Regels, wetten en standaarden zullen nog
meer dan nu het geval is, zijn gericht op het winststreven van
ondernemingen terwijl er geen waarborgen zijn voor hoe wordt omgegaan
met de belangen van burgers en consumenten.

De geheime TTIP- en
CETA-handelsbesprekingen worden zo ingezet om het proces van de
Europese wet- en regelgeving te veranderen zonder een werkelijk
democratisch en openbaar debat [28].

TTIP-agenda

De eerstvolgende
TTIP-onderhandelingsronde is van 29 september tot 3 oktober in
Washington DC. Op 13 oktober evalueren de Europese en Amerikaanse
onderhandelingsleiders De Gucht en Froman de stand van zaken, waarna
er begin december weer een onderhandelingsronde in Brussel volgt. Het
streven is om het proces vóór eind 2015 af te sluiten.

Voordat het zover is, houdt de brede protestbeweging die in Europa op gang is gekomen op 11
oktober een internationale aktiedag [29].

Updates:
* Op 16 september
debatteerde het Europese Parlement over CETA. De meningen waren sterk
verdeeld, oa veel kritiek op ISDS-onderdeel. Hier de link naar het
videoverslag.
*Tijdens een
EU-Canada top (Ottawa, 26 september) zal het eind van de
onderhandelingen worden aangekondigd. Het CETA-voorstel wordt medio
2015 voorgelegd aan het europarlement. (bron: ¨MEPs split
over EU free trade deal with Canada,¨ EP, 17 september 2014).

Meer lezen:
– ¨WTO: Tien jaar
Doha Ronde, de zoveelste impasse,¨ WTO.ZIP nieuwsbrief, 11 mei 2011.
– ¨TTIP/TAFTA:
Met de economische NAVO naar de Mooie Nieuwe Investeerderswereld,¨
Indymedia Linksunten, 27 december 2013.
– ¨Lobbyland:
corporate-capture of TTIP talks revealed – Public interest groups
have been overwhelmed by industry dominated,¨ TTIP2014, 10 juli
2014.
– ¨Uitgelekt:
TTIP-handelsverdrag bedreigt voedselveiligheid, dier- en
plantgezondheid. Bedrijfswinsten vóór publiek belang,¨ Supermacht,
27 juli 2014.
– Antwoord
(Ploumen) op vragen van van Dijk en Merkies (SP) over de gevolgen van
TTIP en TISA voor financiële regulering (14 augustus 2014).
– ¨Chemical
Industry using TTIP ‘to attack the precautionary principle’ –
Trade deal presents long-awaited opportunities for fresh assaults on
regulation,¨ TTIP2014, 25 August 2014.
– ¨Wemos
informeert kamerleden over TTIP,¨ WEMOS, 9 september 2014.
– ¨Geen
hormoonvlees in Europa door TTIP. Of toch wel?,” Oneworld, 12
september 2014.
– ¨Geen Europees
burgerinitiatief over vrijhandelsverdrag TTIP,¨ Down to Earth
magazine, 12 september 2014.
– ¨Jasper van
Dijk: Ploumen, kom in actie tegen ondemocratische handelsverdragen,¨
SP, 16 september 2014.
– ¨TTIP and TiSA:
big pressure to trade away privacy,¨ TTIP2014, 17 September 2014.
– ¨People have
the right to know what´s at stake in an EU-US trade deal,¨ Moral
Motion.
– DG Trade (Europese
Commissie) over TTIP, About TTIP, Speech, Have Your Say, TISA,
Regulatory Cooperation.

Noten:

[1] De
TTIP-voorbereidingen startten al in 2011, de officiële aankondiging
was op 17 juni 2013 (zie: ¨Statement by President Barroso on the
EU-US trade agreement with U.S. President Barack Obama, the President
of the European Council Herman Van Rompuy and UK Prime Minister David
Cameron¨). In mei 2009 startte het onderhandelingsproces over CETA.

[2] De teksten van
CETA worden nog steeds geheim gehouden, zowel voor het publiek als
voor de nationale parlementen. Ze zijn inmiddels wel uitgelekt: zie
hier.

[3] Dit staat voor
het Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement, opgestart
door de VS in september 2008. Zie: ¨US-Japan Farm Trade Divides
Persist as TPP Chief Negotiators End Hanoi Meet,¨ ICTSD, 10
September 2014.

[4] ¨They call
themselves the “Really Good Friends of Services” but they are
selling out our communities – Public Services International
denounces Trade in Services Agreement,¨ PSI, 16 September 2013.

[5] ¨The Brussels
Business – Who Runs the European Union?,¨ Corporate Europe
Observatory, 12 maart 2012, ¨Europe inc., The power of lobbies,¨
Corporate Europe Observatory, 16 maart 2012, en ¨EU commission urged
to drop ‘backroom’ TTIP deal,¨ Fabio De Masi, Parliamentarian
Magazine, 10 september 2014.

[6] ¨WTO Members
Return to Geneva, Hoping to Bridge TFA Gap,¨ ICTSD, 10 september
2014.

[7] Het
klachtenmechanisme dat onderdeel is van het TTIP. Meer hierover in
¨The TTIP of the anti-democracy iceberg. The risks of including
investor-to-state dispute settlement in transatlantic trade talks,¨
FoEE, oktober 2013 en ¨TUC submission to European Commission’s
consultation on ISDS,¨ TUC, 19 juni 2014.

[8] De inzet van
handelsspartners (zoals bij het TTIP) kan gericht zijn op het
wegnemen van barrières voor onderlinge handel en investeringen door
mutual recognition (erkenning van elkaars regelgeving op gebied
van testen, certificering en technische eisen) en op het instellen
van nieuwe algemene normen door harmonisering van de bestaande wet-
en regelgeving. In het geval van de TTIP gaat het nog een stap verder
door de zogenaamde regulatory cooperation: daarbij wordt worden
voorwaarden gesteld voor de gewenst nieuw beleid en worden aanzetten
voor ¨schadelijk¨ beleid tegengegaan (doel: voorkomen van
handelsbarrières door nationale of regionale eisen voor milieu,
arbeid, zorg, financiën, etc). Zie bijvoorbeeld: ¨EU-US regulatory
coordination, a two-level game approach,¨ Regensburger
Politikwissenschaftler, december 2009. Zie ook: ¨New trends in
financial services negotiations in EU FTAs,¨ Myriam Vander Stichele,
UNCTAD, 16 april 2013, en de gelekte Commissietekst van 2 december
2013: ¨TTIP: Cross-cutting disciplines and Institutional provisions.
Position paper – Chapter on Regulatory Coherence¨.

[9] ¨The failure of
the Multilateral Agreement on Investment (MAI) and the the absence of
a Global Public Policy Network,¨ Katia Tieleman, UN Vision Project
on Global Public Policy Networks, 2000, ¨MAIGALOMANIA!, Citizens and
the Environment Sacrificed to Corporate Investment Agenda,¨
Corporate Europe Observatory, februari 1998.

[10] ¨The
“Singapore Issues” in the WTO: Evolution and Implications for
Developing Countries,¨ Third World Network, 2007.

[11] Zie
bijvoorbeeld de blunder van Commissaris De Gucht waarover veel ophef
ontstond: ¨Slimme journalist pakt eurocommisaris De Gucht op
cijfers,¨ Joop 13 mei 2014 (bron: ¨¨MONITOR-Interview (engl.):
Karel De Gucht – EU-Handelskommissar,¨ ARD, 30 januari 2014 [Of
samenvatting: Hier].

[12] Zie
bijvoorbeeld: ¨Verdrag zet wet in Nederland te koop,¨ Harm Schepel
(hoogleraar economisch recht aan de Universiteit van Kent), NRC, 12
september 2014.

[13] De Europese
Ronde Tafel van Industriëlen drukte er in de EU de Interne Markt
(1992) door die deregulering, liberalisering en privatisering van de
economie en de terugdringing van de overheid als uitgangspunten
heeft. De invloed van parlementen en burgers werd gereduceerd en is
er niet veel beter opgeworden met de Europese ¨Grondwet¨ / Het
Verdrag van Lissabon. Zie onder meer: ¨Het Hervormingsverdrag: van
een niet democratisch naar een ondemocratisch Europa,¨ Willem Bos,
maart 2009 en ¨De Europese unie neemt afscheid van de democratie,¨
Corinne Gobin, november 2011.

[14] Stop-TTIP
Alliantie, zie deelnemerslijst en FAQs.

[15] European
Citizens’ Initiative (ECI). Als een burgerinitiatief door tenminste
één miljoen EU-burgers in tenminste 7 van de 28 EU-lidstaten wordt
gesteund, dan kan dat leiden tot een hoorzitting in het Europese
Parlement en een beargumenteerde uitspraak van de Commissie over de
stellingname, en wordt de druk groot op de Commissie om met een
speciaal wetsvoorstel te komen.

[16] Zie ¨Afgewezen
registratieverzoek – Titel: STOP TTIP,¨ Europese Commissie, 10
september 2014 en ¨Your request for registration of a proposed
citizens’ initiative entitled ´STOP TTIP´,¨ Mr Michael EFLER
namens Europese Commissie, 10 september 2014.

[17] ¨EU Commission
wants to wipe out citizens’ involvement in TTIP and CETA –
European Citizens’ Initiative against TTIP rejected / Alliance
announces resistance,” STOP TTIP, 10 september 2014. De
organisaties kunnen in beroep gaan bij het General Court (art. 263
TFEU) of bij de Europese Ombudsman (art. 228 TFEU). Het General Court
is een van de drie gerechtshoven die onder het Europese Hof van
Justitie vallen.

[18] ¨Afwijzing
Europees burgerinitiatief tegen vrijhandelsverdragen TTIP en CETA
ondermijnt democratie,¨ PR Foodwatch, 12 september 2014. Zie ook:
¨Over het foodwatch standpunt over TTIP ,¨ Foodwatch. Foodwatch is
een onafhankelijke non-profit voedselwaakhond die werkt aan betere
regelgeving die consumenten beschermt tegen gezondheidsrisico’s en
fraude. Foodwatch eist ook transparantie in de voedselketen en is van
mening dat de TTIP en CETA de consumentenbescherming bedreigen.

[19] ¨Herziene
convocatie Algemeen overleg commissie voor Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking (en Europese Zaken) met minister Ploumen
over het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP),¨
Tweede Kamer, 10 september 2014. 

[20] Bij doorvragen
van kamerleden bleek dat Commissaris De Gucht het Europese Hof heeft
gevraagd om aan te geven of nationale parlementen volgens het EU
Verdrag daadwerkelijk instemmingsrecht hebben. Leden van diverse
nationale parlementen schreven De Gucht omdat ze blijkbaar geen
vertrouwen hebben dat de Commissie hen souvereiniteit garandeert.
Zie: ¨Letter in the framework of the political dialogue: the role of
national parliaments in free trade agreements,¨ 25 juni 2014. Er
ligt wel een motie van Van Klaveren en van Dijk die de regering
opdraagt om besluiten van het parlement uit te voeren, maar afgewacht
moet worden of Ploumen zich daaraan zal houden. Zie: ¨Gewijzigde
motie van de leden Klaver en Jasper Van Dijk (ter vervanging van
21501-02, nr. 1337) over het ter goedkeuring voorleggen aan het
parlement van het TTIP-verdrag – Raad Algemene Zaken en Raad
Buitenlandse Zaken,¨ Parlementaire Monitor, 20 februari 2014.

[21] ¨Worstenmakerij
TTIP te Den Haag,¨ Globalinfo, 12 september 2014.

[22] Zie haar
opiniestuk in de Volkskrant van 10 september 2014: ¨‘Fair
handelsakkoord met VS kent alleen winnaars’.¨ Met veel reacties
van lezers die haar stellingname afwijzen. Eentje merkte op: ¨Is ze
losgezongen van de werkeljkheid of liegt ze ons gewoon voor?¨

[23] ¨Minister
maakt onterecht haast met handelsverdragen,¨ Bits of Freedom, 10
september 2014.

[24] ¨Ploumen, de
Judas der democratie,¨ Vrijschrift, 10 september 2014.

[25]
¨‘Handelsverdragen zijn niet fair,¨ de Volkskrant, 10 september
2014.

[26] ¨Publieksdebat
Ploumen over de voor- en nadelen van het vrijhandelsverdrag tussen de
EU en de VS¨ op 1 oktober 2014 in De Balie (al volgeboekt).

[27] De toepassing
van Regulatory Cooperation in CETA is minder ´hard´. Openbaarmaking
van de later ingezette TTIP-teksten zal kunnen aantonen hoe het
mechanisme zich ontwikkelt en wat de gevaren zijn.

[28] Zie hierover:
Webminar ¨TTIP : doing away with “barriers”=regulations 568 RCC
edited¨ 12 juni 2014 (Of hier).; ¨Leaked document shows EU is going
for a trade deal that will weaken financial regulation,¨ Corporate
Europe Observatory, 1 juli 2014; ¨Regulation – none of our
business?,¨ Corporate Europe Observatory, 16 december 2013; ¨TTIP
threatens financial reform and the public interest,¨ SOMO, 17
januari 2014.

[29] ¨Reclaim
Democracy! Dring de macht van het bedrijfsleven terug! Mensen en de aarde
vóór winst!¨, en: ¨11 oktober 2014: Actiedag in diverse Europese
steden tegen de vrijhandels- en investeringsverdragen TTIP, CETA,
TISA die de Europese Unie ons wil aansmeren,¨ Ander Europa, 10
september 2014.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Supermacht.nl