Op #HartBovenHard in Beursschouwburg van Brussel pleitte ik vorige
maandag voor meer naïviteit in de cultuursector: kom met alternatieven, wek vertedering op en zeg daarmee dingen die anders
onbesproken blijven. Want de cultuursector en de politiek hebben meer met
elkaar gemeen dan we doorgaans denken. Beide missen een breed draagvlak.

Het
vertrouwen van de burger in partijpolitiek, bijvoorbeeld, draait ergens rond de
20 procent. Het percentage burgers dat zich inlaat met de kunsten zit daar
waarschijnlijk iets onder. Ons vertrouwen in de politiek in het algemeen is iets
hoger. Dat danken ze aan wat opmerkelijke koppen die af en toe trefzeker weten
te zeggen waar het op staat. Idem in de bredere cultuursector. Echt waar, ze zijn
in hetzelfde bedje ziek.

De politieke succesverhalen kan de cultuursector dus
maar beter incorporeren. Al is het maar bij gebrek aan beter. Vooral de kracht
van verandering sloeg bij de laatste verkiezing aan. Dat de cultuursector iets
soortgelijks probeert. Voilà mijn poging. Een antistatisch plan: vijf tips
voor een veranderende cultuursector.

1)   
Spreek met één stem en wees ambitieus

De cultuursector pakt breedsprakerig uit met
‘de waarde van cultuur’. Die is er ongetwijfeld, maar niemand die dat ziet. En
vooral, er is niemand die dat uitdraagt. In reactie op de besparingen primeert
het corporatistisch gekwek. De musea gaan ten onder. De podiumkunsten worden
het zwaarst getroffen. In de muziek dreigt een braindrain. Ongetwijfeld. Maar op
het totale Vlaamse budget is cultuur een druppel. Wat helpt het als jullie zelf
de verdeel-en-heersstrategie gaan organiseren? Wees ambitieus. Het fiscaal
gunsttarief van topsporters aanvallen siert jullie, maar het geeft een verkeerd
signaal. Als jullie waarde zo groot is: dwing datzelfde gunsttarief dan gewoon
ook zelf af. Toon jullie ballen! En wat met dat geneuzel in vzw’tjes? Wordt allemaal
btw-plichtig. Dan kan jullie publiek straks abonnementen en lidgelden fiscaal
aftrekken en jullie de 21 prodent op al jullie kosten. Goed voor iedereen, alleen niet
voor de Vlaamse overheid. Ha! Dat is ambitie.

2)   
Koloniseer de cultuurraad 

Oké, koloniseren is niet het juiste woord, maar het maakt wel
een goeie titel. Want dit is maar het begin van de besparingen. Als straks alle
Vlaamse middelen versast zijn naar het gemeentefonds, zijn jullie nog niet zeker
van jullie centen. Lokaal gaan klagen en zagen zal niet helpen. Voor middelen
hebben jullie eerst dat draagvlak nodig. En ik weet het: stedelijke of
gemeentelijk adviesraden zijn niet sexy, laat staan een bron van vernieuwing of
efficiëntie. Maar ze zijn wel de hefboom en het platform waarop de discussie moet
gevoerd worden. Daarom: koloniseren! In heel wat steden organiseren de
kunstenorganisaties nu al collectief overleg. Verbreed jullie coalitie,
organiseer het debat publiek, leer daaruit en laat dat jullie werking leiden.
Echt waar: de waarde van cultuur moeten jullie opnieuw bemiddelen. Begin er lokaal
aan, waar cultuur nog dicht op het vel van burgers zit.

3)   
Blijf massaal weg uit beoordelingscommissies

Elke subsidieronde zijn jullie misnoegd over de toegekende subsidies
en is de minister kop van jut. Er komt geen nieuw talent bij, het is niet
langer leefbaar…  Terwijl jullie zelf
flink veel volk afvaardigen in de beoordelingscommissies die de minister
adviseren over het toekennen van die subsidies. Wat doet dat met jullie
geloofwaardigheid? Als jullie niet akkoord gaan met de uitgangspunten van het
cultuurbeleid, blijft daar dan weg. Stuur jullie kat of op zijn minst de constitutie
die Christophe Meierhans met
een team experts van verschillende Belgische universiteiten uitwerkte. Die
tekst toont politici alternatieve manieren om dergelijke beslissingen te nemen.
Het kan hen alleen maar helpen en illustreert perfect de waarde van cultuur. Even
doorbijten, het zal zeker in jullie voordeel uitdraaien.

4)   
Collectiveer jullie middelen

Hier spelen twee vaststellingen. De besparingen vrijwaren de groten en hakken in op structuren in de bovenbouw. De kleintjes en de steunpunten:
daar wil de minister verandering. Goed, dat is duidelijk. En de pendant met de
politiek is snel gemaakt. Het moeilijk maken voor kleintjes is versnippering
tegengaan. Dat van de steunpunten kan je vergelijken met het afschaffen van de
senaat of de provincies. Wil je daar als sector tegen ageren, dan is er één
oplossing: collectiveer jullie middelen. Zorg ervoor dat de kleintjes
gemakkelijker kunnen samenwerken met de grote en co-financier zelf jullie
steunpunten. Dan ben je alvast zeker dat ze bezig zijn met dingen die jullie
relevant vinden in plaats van wat de politiek agendeert. Enkel het
collectiveren van middelen zal jullie onafhankelijkheid vrijwaren. En, het is
een stuk duurzamer. Daarom steunpunten: verander jullie businessmodel, breng
andere stakeholders aan de tafel en reken op steun van de gehele sector. En
grote: neem jullie verantwoordelijkheid!

5)      Zoek een nieuwe schaal

Op puur ideologische grond kan deze
besparingen aangevochten worden. Dat moet iedereen die dat wil zeker doen,
vooral de cultuursector. Contesteren ligt in jullie waarden. Maar laat niet na
wat goed is te benoemen en daarmee aan de slag te gaan. De minister kiest met
deze besparingsronde duidelijk voor twee schalen: internationaal en lokaal. Dat
is evengoed een keuze voor glokalisering en basisdemocratie. Binnen deze duidelijke
bestuurlijke keuze ligt het veld open voor een nieuwe culturele ruimte. Zoek
die op. De wereld is een dorp en cultuur werkt als geen ander verbindend. Maar
wat jullie nodig hebben is geen hoogdravend vertoog maar mensenmaat. En die
vinden jullie alleen door de straat op te gaan. Niet alleen om te protesteren
(zeker doen), maar ook door burgers uit hun huis en vanachter hun schermen te
halen en die wereld, ons dorp een stem te geven.

Conclusie

Culturo’s, begrijp me niet verkeerd. Ik zie jullie graag. Ik
deel jullie verontwaardiging, maar dit gaat niet enkel om jullie centen. Wie
zegt trouwens dat we alles voor centen moeten doen? Kunnen we niet delen? Het
gaat om de nood aan een nieuwsoortig maatschappelijk project. Wat voor
samenleving willen we? En welke rol neemt de brede cultuursector daarin op?

Die
vragen zijn veel groter dan enkel jullie sector. Daarom is #HartBovenHard zo
belangrijk. Het opent het gesprek naar gezinnen, werknemer en werkgevers,
studenten, onderwijs- en zorgverstrekkers, sociaal- en opbouwwerkers… We zoeken
samen antwoorden. Jullie rol in dat gesprek is uniek. We hebben jullie unique
selling proposition nodig: verbeelding, contestatie en publiek. Die rol moeten
jullie ten volle uitspelen.

Pas als we antwoorden hebben op die grote vragen, kunnen we ten gronde over centen praten… mét de politici. Dus: zie het groter
en speel jullie rol. To the full extent. 

Bart
Rogé studeerde kunst en cultuurwetenschappen. Hij is
bestuurder bij muziekclub De Kreun, de sociaal-artistieke organisaties
Platform-K en Wit.h en het cultuurcentrum van Kortrijk. Sinds 2008 is het
stafmedewerker voor D?mos, kenniscentrum voor participatie en democratie. Hij
is tevens politiek actief als voorzitter van Groen in Kortrijk. Hij schrijft
deze bijdrage in eigen naam.