“Demografie is de basis van elke sociale
wetenschap“, zo begon wijlen Van Mechelen z’n door
tienduizenden studenten
gevolgde demografie. Hem indachtig en ten behoeve van de
weerstandigen van het Vlaams beleid, de federale onderhandelaars en wie
zich al warm loopt voor het verzet ertegen en ook voor de
deelnemers aan het
Seminarie Mobiliteit en Sociale Bescherming in Europa van het HIVA op 13/10, een aantal
updates en nieuwe data mbt
– de bevolkingsevolutie per gemeente van 1831 tot 2014,
– de loop van de bevolking en migratie voor de 589 Belgische gemeenten
tussen 1989 en 2013
– de update van het aantal met migratieachtergrond per nationaliteit in
elke gemeente voor 2013 en een
– statistisch overzicht van de bijkomende vreemdelingen voor elk van
de 190 nationaliteiten in België
Tabel:
Bevolkingsevolutie per gemeente 1831-2014
Tabel:
Loop van de bevolking per gemeente 1989-2013
Tabel:
Migratieachtergrond per nationaliteit en gemeente 2013
Tabel:
Bijkomende vreemdelingen per nationaliteit 1990-2013
Allemaal up to date materiaal, voortgaande op publieke bronnen dat hier kort wordt ingeleid en toegelicht.
1. Bevolkingsevolutie per gemeente
1831-1914
– Tabel:
Bevolkingsevolutie per gemeente 1831-2014
Het betreft de bevolkingsevolutie van de na-fusiegemeenten waarbij de
gegevens van de bevolkingstellingen van de voor-fusiegemeenten werden
samengebracht in de huidige omschrijving. Tevens zijn er subtotalen voor
arrondissement, provincie, gewesten en rijk. Het biedt een uniek beeld dat
enkel op npdata.be beschikbaar is en dat in geen enkele andere publicatie
is verschenen. Als basis dienden UCL-tijdsreeksen die ons door het AD SEI
zijn bezorgd. Voor 01/01/2014 worden de laatste officiële publicaties van
het AD SEI gevolgd. Het betreft, tegen de Europese regelgeving in, enkel
de eerste 2 registers, nl. het bevolkings- en vreemdelingenregister. Het
wachtregister asiel wordt hier voor 2014 niet meegeteld, in tegenstelling tot de
recente publicatie van Eurostat waarin deze laatste wel worden meegeteld,
zie artikel van
De Redactie van 10/07/2014. Onder punt 2, loop van de bevolking wordt
het wachtregister asiel aanvullend mee in het overzicht opgenomen.
Met 3 muisklikken wordt voor elke gemeente de bevolkingsevolutie 1831-2014
grafisch uitgebeeld. Met kopieer en plak kan deze in elke andere toepassing gebruikt worden. Zie
tabel:
Bevolkingsevolutie per gemeente 1831-2014
Met enige vertraging heeft de migratie langzaam maar zeker
een halt toe geroepen aan de bevolkingsafname in de 4 grote
steden in België. Niet de bevolking is
op de loop gegaan maar de migratie is in de leegstaande huizen komen wonen
en heeft voor een nieuwe stedelijke dynamiek gezorgd. Brussel trekt
hierin in de kop met de andere steden in volgorde Antwerpen, Luik en Charleroi op
een aantal jaren afstand. Charleroi en ook Luik hebben dringend
behoefte aan nieuwe migratie om zoals Antwerpen en vooral Brussel uit het
dal te kruipen.
Uit de bevolkingsevolutie van een gemeente kan haar verleden en ook haar
toekomst gelezen worden. Voor wie de moeite doet om zich even de grafische
functie eigen te maken, zal veel plezier en inzicht
beleven aan deze tabel, van de grootste tot zeker ook de kleinere
gemeenten.Het is de basisfingerprint van een gemeente waarop elke
andere analyse of beschouwing zich dient te baseren. En Guido Fonteyn
kan er de oplossing vinden voor z’n vraag wanneer en in welke mate
Vlamingen naar Wallonië zijn getrokken. We willen dat graag eens
illustreren aan de hand van de gegevens in deze tabel.
En voor wie deze evolutie 1831-2013 eens wil nagaan voor het district
Antwerpen, met een halvering van haar bevolking op 80 jaar tijd
(1920-2000), kan terecht in
BuG 169.
2. Loop van de bevolking per gemeente – Tabel:
Loop van de bevolking per gemeente 1989-2013
De vlotte ter beschikking stelling van het recente
statistische materiaal (met dank aan het AD SEI) laat toe de tijdsreeksen van de loop van de
bevolking van npdata up te daten. Doordat npdata deze tijdsreeksen vanaf
1989, met bestanden toegeleverd door het toenmalige NIS, heeft opgebouwd
kan nu bijna een kwarteeuw overspannen worden.
De loop van de bevolking omvat geboorten en overlijdens met het natuurlijk saldo, de
binnenlandse migraties, dwz verhuis in en uit een gemeente met het
verhuissaldo, de buitenlandse migratie met immigratie, uit
het
wachtregister asiel, ambtelijke herinschrijving (voor wie
uitgeschreven
was in een voorgaand jaar), samen vormen deze de immigratie,
daarnaast de emigratie, herinschrijiving in het asielregister en de
ambtelijke uitschrijving (als
niet in hetzelfde jaar heringeschreven), deze vormen samen de
emigratie
met het migratiesaldo. Verder zijn er de statistische aanpassingen, dwz bewegingen die pas in het
volgende jaar geregistreerd worden voor 01/03 maar die niet meer in het
betreffende vakje worden genoteerd. Samen geeft dit een + of – in de
bevolkingsevolutie. Binnen deze evolutie wordt wel nog aangegeven hoeveel
Belgen vreemdeling worden en hoeveel vreemdelingen Belg met het saldo
Belgwording.
2.1. Samengeteld Natuurlijk-, Migratie-, Verhuis- en Bevolkingssaldo in
één grafiek
Voor elke gemeente kunnen in een wip 16 grafieken gegenereerd worden. Zo
bv het natuurlijk, migratie en verhuissaldo en de bevolkingsevolutie per jaar, in dit voorbeeld van
Antwerpen:
In één oogopslag is duidelijk wat de impact is van de migratie, van het
natuurlijk saldo, waarin ook nog de geboortes/overlijdens van vreemdelingen
en nieuwe Belgen begrepen zijn, en van de verhuis in/uit. Op een kwarteeuw zijn er, samengeteld,
in Antwerpen 23.966 meer kinderen geboren dan dat er mensen
overleden zijn
(natuurlijk saldo). Pas sinds 2003 is er sprake van een
geboorteoverschot. Langs migratie (buitenlands, asielerkenning, saldo
ambtelijke schrapping/inschrijving samengenomen) zijn er in
Antwerpen
97.404 inwoners bijgekomen. Er zijn evenwel in dezelfde periode van 23
jaar 83.966 mensen meer uit Antwerpen verhuisd dan er naar toe
verhuisd zijn, zodat het saldo in de bevolkingsevolutie uiteindelijk
40.694 bedraagt. maar pas sinds 2007 is dit positief geworden is.
Wat zou Antwerpen zonder migratie zijn, een stervende stad, terwijl er nu
een toekomst wacht.
2.2. De verschillende demografische factoren met hun saldi in grafiek
Op de bladen grafiek-1, grafiek-2 en grafiek-3 in de exceltabel worden automatisch
24 grafieken
gegenereerd wanneer in het blad ‘gegevens’ de stad/gemeente/regio naar
keuze wordt geselecteerd, zie tabel
Loop van de bevolking per gemeente 1989-2013
Hieronder eerst een printscreen van het gegevensblad voor Brussels hoofdstedelijk
gewest. Het kruisje boven Bevolking 31/12 aanklikken om alle
gedetailleerde info over alle bevolkingsdynamieken zichtbaar te maken.
Een voorbeeld uit het blz Grafiek 2:
Het aantal geboorten stijgt in Brussel, het aantal overlijdens daalt met
een saldo van 8.909 in 2013.. Daartegenover is de immigratie van en
emigratie naar het buitenland van groter gewicht, nl. 25.435 in 2013, drie
keer zoveel.
De inkomende en uitgaande verhuis in een gemeente is een
belangrijk
demografisch kenmerk. In Brussel zijn er aanzienlijke
verhuisbewegingen tav de andere gewesten, met voor 2013 een negatief
saldo van –12.583.
Vanaf 2010 is er een andere telling van in en uitgaande verhuis, maar het
saldo is vergelijkbaar.
Ambtelijke in- en uitschrijving.
Omdat er zoveel te doen is over de veel toegepaste procedure van
‘ambtelijke schrapping uit de bevolkingsregisters’ hier het grafische
beeld voor Brussel. Iemand wordt geschrapt wanneer
vastgesteld wordt dat een in België regulier verblijvende persoon niet
meer op z’n domicilieadres woont en ook niet in een andere Belgische
gemeente is ingeschreven. Na 3 vaststellingen hiervan door de politie kan
de gemeenteraad beslissen om zulk een ‘inwoner’ te schrappen. Als hij
hetzelfde jaar terug opduikt wordt de schrapping geannuleerd. Als hij pas
in een volgend jaar terugkomt dan wordt hij heringeschreven. Traditioneel
ligt het aantal schrapping een goed stuk hoger dan het aantal
herinschrijvingen.
In 2013 werden in Brussel 19.632 inwoners ambtelijk geschrapt, voor gans België was dat
51.417 en voor
Antwerpen bv 4.621. Het is niet meer dan normaal dat voor wie langere
periode in het buitenland verblijft, zoals sommige Syriëstrijders, zoals
voor andere inwoners ook de ambtelijke schrapping wordt toegepast. Het is
niet omdat men naar Syrië verhuist dat men zoals andere burgers, niet zou
geschrapt worden. Daarom moet
men er evenwel niet zo ‘n cirque rond maken, alsof het iets uitzonderlijks
zou zijn.
Toch nog opmerken dat het
extreme negatieve saldo van -15.309 schrappingssaldo in Brussel ingeschreven wordt
als emigratie, hetgeen het migratiesaldo naar beneden drukt. Men kan zich afvragen of voor 2013 geen directief gegeven is
om extra aandacht aan de schrappingen te besteden in alle gemeenten om op die manier het
migratiecijfer (kunstmatig) naar omlaag te halen. Maar dat zal dan blijken
of gecompenseerd worden uit een
verhoogde herinschrijving in 2014, hetgeen dan het immigratiecijfer zal
verhogen.
Samengeteld saldo voor de diverse demografische factoren voor Brussel
Zoals hierboven al getoond voor Antwerpen is de cumul van de saldi een
kerngrafiek die toelaat om de demografische factoren in een gemeente te
‘lezen’. Voor Brussel ziet het er zo uit, zie grafiek-1 in de tabel:
Door de combinatie van de demografische factoren heeft Brussel de laatste kwarteeuw
199.101 inwoners bij gekregen, in ruime mate door migratie (+318.345)
en de laatste jaren licht groeiend langs het natuurlijk saldo (+113.148).
Daartegenover staat een fiks negatief verhuissaldo van liefst -256.798.
Elke gemeente kan zo onder de loupe gelegd worden, een aantrekkelijke
gedachte maar ondoenbaar binnen dit bestek. Maar wie zich wil wagen aan
deze excursie in de tabel
Loop van de bevolking per gemeente 1989-2013 zal er niet in verloren
lopen en er veel plezier aan beleven.
2.4. De samengetelde onderdelen van
de saldi
In de automatisch gegenereerde grafische
voorstelling zijn ook de samengetelde geboorten, overlijdens en saldo in
beeld gebracht, alsmede de immigratie, emigratie en het migratiesaldo,
hetgeen de reële dimensie weergeeft, want langs een saldo wordt in feite
werkelijkheid verhuld. Hier de grafieken voor Antwerpen:
2.5. De échte vreemdelingenevolutie per gemeente
In de overzichten van migratie wordt geen rekening gehouden met
het
natuurlijk saldo bij de vreemdelingen, die worden meegeteld met
het totaal
geboorten en overlijdens. Maar het aantal vreemdelingen dat er de
voorbije kwarteeuw in elk van de Belgische gemeenten is bijgekomen
kan
eenvoudig afgeleid worden worden uit de beschikbare ambtelijke
gegevens. De opgave van het aantal Belgwordingen heeft geen invloed
op de bevolkingsevolutie maar laat wel toe om af te leiden hoeveel
‘vreemdelingen’ er bijgekomen zijn als ook het aantal
vreemdelingen in het
begin en op het einde van het jaar gekend zijn. Dan is de ‘formule
H’ van toepassing: (Vreemdelingen in jaar N+1) – (Vreemdelingen in
jaar N) + Belgwordingen in jaar N. Het resultaat omvat het migratiesaldo
vreemdelingen in alle onderdelen (migratie, asiel, ambtelijke in- of
uitschrijving van vreemdelingen) alsmede het natuurlijk saldo bij
vreemdelingen (geboorten – overlijdens).
Een uniek beeld komt zo tot stand: de bevolkingsevolutie onderscheiden naar vreemdelingenevolutie en
evolutie bij de Belgen, zie het blad grafiek-1 in de tabel. We houden het bij ons
voorbeeld van het Brusselse Gewest, maar het kan op enkele seconden voor
elke gemeente worden gegenereerd.
381.577 vreemdelingen zijn langs
migratie-, verhuis- en natuurlijk saldo bijgekomen in Brussel de laatste kwarteeuw.
182.476 Belgen hebben Brussel verlaten langs migratie-, verhuis- en natuurlijk
saldo. Het bevolkingssaldo is zoals hierboven 199.101. Meer
dan
elk ander overzicht geeft deze grafiek de reële impact van de
migratie op de bevolkingsevolutie, en dit voor alle gemeenten in
België.
2.6. Bevolking met inbegrip van het wachtregister asiel
Conform aan de Europese richtlijn terzake geven we ook voor elke gemeente
het bevolkingsaantal en -evolutie met inbegrip van de in- en uit van het
wachtregister asiel. Deze aantallen stemmen voor België overeen met wat
Eurostat de laatste schattingen voor 2014 noemt, nl. 11,204 mio
en 11,162 mio voor 2013, hetgeen exact overeenkomt met de
berekening van npdata voor 2013. Ook dit is een uniek
gegeven dat enkel op npdata.be kan geëxploreerd, en dit voor elke gemeente
in België, iets wat Eurostat niet doet natuurlijk.
Na een vermeerdering van het wachtregister
asiel met 5.493 in 2012 tot 62.709 is er een vermindering
met 10.334 in 2013 tot 52.375. Als gekeken wordt naar de
‘reguliere’ bevolking in België, dus de ‘verblijfsgerechtigde’ is er, mede door de vermindering in het
wachtregister asiel een beperkte evolutie van bijkomende vreemdelingen met
inbegrip asiel van
40.628, en leven er in België op 01/01/2014 11.202.891
verblijfsgerechtigde inwoners.
2.7.
Evolutie Oude en Nieuwe Belgen, natuurlijk/migratiesaldo nieuwe
Belgen, vreemdelingen
Als de update van aantal
migratieachtergrond per gemeente voor 2013 (zie punt 3) gekoppeld aan de loop van de
bevolking, met terugwerkende berekening tot 1990 en integratie
Belgwordingen voor 1990, dan kan voor elke
gemeente een uniek overzicht gemaakt worden van
– het aantal oude Belgen sinds 1945
– het aantal nieuwe Belgen, rekening houdend met wie ook voor 1990 nieuwe
Belg geworden is
– het natuurlijk- en migratiesaldo van de nieuwe Belgen na hun Belgwording
– het aantal vreemdelingen
Voor Brussel ziet het er zo uit, berekend op 100% (in de tabel is
ook de grafische voorstelling met absolute aantallen beschikbaar).
De dalende tendens bij Oude Belgen, maar ook het vergrotend aandeel van
vreemdelingen de laatste 6 jaar zijn de tendensen die zich ook de komende jaren
zullen doorzetten, ook voor Antwerpen zoals hieronder blijkt.
In een vingerknip kan dit overzicht, ook in absolute aantallen, aangemaakt
worden voor alle gemeenten in België. Ook de basisgegevens kunnen in de tabel er op
nageslagen worden. Maar ook nog tientallen andere grafieken die we hier niet
verder kunnen bespreken. In totaal gaat het om 24 grafieken.
3. Bijkomende vreemdelingen per nationaliteit en gemeente – 2013 –
Tabel
Migratieachtergrond per nationaliteit en gemeente 2013
Een update is beschikbaar van
BuG 179 met
de migratieachtergrond per gemeente en per nationaliteit. Deze fiches
betroffen 2011 en worden nu, in een globale tabel, geupdated voor 2013.
Langs de excellente
Integratiemonitor van de Studiedienst van de Vlaamse regering
vindt men accurate gegevens voor elke gemeente, evenwel zonder detail per
nationaliteit. Deze kan men dus vinden in de tabel
Migratieachtergrond per nationaliteit en gemeente 2013. In deze tabel
zijn volgende gegevens verzameld per gemeente en per gewest.
Migratieachtergrond wordt op drie niveau’s gesitueerd:
– Het aantal vreemdelingen
– de Belg-geworden vreemdelingen sinds 1945 (aangeduid als Laag))
– het natuurlijk- en migratiesaldo (binnenland/buitenland) na de
Belgwording. (aangeduid als Hoog)
– Midden betreft het gemiddelde van Laag en Hoog.
Voor een aantal gemeenten zijn gegevens aangepast aan de feitelijke
toestand op basis van de integratiemonitor 2011.
1. Aantallen Migratieachtergrond per nationaliteit per gemeente
2. % Migratieachtergrond per nationaliteit op de bevolking
3. % Migratieachtergrond per nationaliteit op het aantal MiA’s in de
gemeente
4. % Migratieachtergrond op het totaal per nationaliteit in België
5. Parameters in de berekening
6. Subtotalen van voorgaande elementen per gewest.
De tabelkop van waaruit het verder detail langs de +jes kan geopend ziet
er als volgt uit met de gegevens 2013.
Verder worden in de rechterkolommen subtotalen gegeven volgens alle
geëigende opdelingen.
Wie bewerkingen wil doen op een onderdeel kan met kopiëren en plakken de
onderdelen op een apart blad plakken. In een latere BuG komen we nog op
het verdere detail terug, ondermeer door opmaak van gemeentekaarten met
het % per nationaliteit in elke gemeente. Als voorbeeld publiceren we hier
drie kaartjes, Italiaans voor België, Marokkaanse voor Vlaanderen en
Turkse migratieachtergrond voor Brussel. Dit kan dus nu al opgemaakt voor
alle nationaliteiten en voor elk gewest voor wie z’n weg vindt in
www.gemeentekaart.be
Italiaanse migratieachtergrond in België
Marokkaanse migratieachtergrond in
Vlaams gewest
Turkse migratieachtergrond in het Brusselse gewest
De Syriërs komen naar Mechelen
En uiteraard zijn er de overzichten van % migratieachtergrond per
nationaliteit volgens gemeente van hoogste aanwezigheid.
Marokkaanse
migratieachtergrond bv met Vilvoorde (15,56%), Mechelen (14,20%)
en Antwerpen
(12,37%) aan kop in het Vlaams gewest. Of Syrische afkomt, 0,47%
van de Mechelse bevolking heeft Syrische roots, het hoogste in
Vlaanderen na
Waasmunster (0,73%).
En de Brusselse Marokkanen naar Vilvoorde
Voor Vilvoorde hangt de groei van het aantal met Marokkaanse
migratieachtergrond samen met de zeer hoge verhuissaldo naar Vilvoorde,
waarin Brussel zeker voor een goed stuk meespeelt. Merk ook de beperkte
buitenlandse migratie en de zeer sterke bevolkingsgroei.
Opnieuw tram 58 naar Vilvoorde?
De Marokkaanse Brusselaar houdt van Vilvoorde, maar de liefde is niet
wederzijds, zeker niet sinds tram 58 is afgeschaft om te voorkomen dat
Brusselaars, en vooral jongeren, nog gemakkelijk naar Vilvoorde geraakten,
en er was zelfs ooit sprake om een bareel te zetten op de Schaarbeeklei.
Zelf zijn we ons nog voor de laatste tram 58 naar Brussel gaan leggen om
deze onzinnige beslissing van het toenmalige college met Courtois en,
jawel, Dehaene, te keren. Misschien zijn de Brusselse Marokkanen nu wel
met de fiets naar Vilvoorde gekomen. Misschien heeft Bonte het in Amerika
daarover gehad met de FBI of heeft men hem ervan overtuigd om tram 58 maar
terug te installeren, de bedding ligt gereed.
4. Evolutie bijkomende vreemdelingen per nationaliteit en gemeente – Tabel:
Bijkomende vreemdelingen per nationaliteit 1990-2013
Het heeft wat voeten in de aarde gehad maar voor elk van de 196
nationaliteiten die de laatste 23 jaar aanwezig waren of zijn in België is
het overzicht gereed van het aantal bijkomende vreemdelingen per
nationaliteit van 1991-2013, met inbegrip van de Belgwordingen tussen 1945
en 1990. Voor dit laatste gaat het bij een aantal nationaliteiten om
berekeningen voor 1982 op basis van de verdeling van aantal vreemdelingen
per nationaliteit. Voor sommige nationaliteiten is het aantal
vreemdelingen maar bekend vanaf 1995 of later. In de grafische
voorstelling dient hiermee rekening gehouden. Maar voor de belangrijkste
60 nationaliteiten zijn de gegevens volledig en betreffen de volledige
periode 1991-2013, opnieuw een uniek en nergens anders te vinden overzicht
voortgaande op publieke gegevens.
Van elke nationaliteit worden automatisch 6 grafieken gegenereerd in de
tabel
Bijkomende vreemdelingen per nationaliteit 1990-2013
De kop van de tabel ziet er als volgt uit:
Om te beginnen met een atypisch beeld, nl de landvlucht van de (oudere)
Italianen en de herneming van de immigratie na de crisis. Ook voor Spanje,
Griekenland, Portugal zien we een omkering van emigratiesaldo naar nieuwe
immigratie, maar dit kan men zelf in de tabellen nagaan.
Samengetelde reële evolutie
vreemdelingen 1991-2012
Reële evolutie vreemdelingen per jaar 1991-2012
Turkije
Voor Marokkanen was de instroom tot 2000 vrij stabiel met een piek in 2000
en 2010. Vanaf 2011 een daling, eerst door een erg hoge ambtelijke
schrapping, daarna door de impact van nieuwe wetgeving die de leeftijd van
gezinshereniging opschuift van 18 naar 21. Zien of er een ‘inhaalbeweging’
komt na 2015. Voor Turkije is er continue instroom met een vertraging de
laatste jaren. De groei van het aantal Turken heeft zich op korte termijn
en continue omgezet in Belgwordingen.
Dit maar ter illustratie van wat met enkele klikken voor elke
nationaliteit in beeld kan gebracht in een unieke, en nergens anders
beschikbare tijdsreeks.
BuG
237 on-line
Printversie (18p)
Tabel:
Bevolkingsevolutie per gemeente 1831-2014
Tabel:
Loop van de bevolking per gemeente 1989-2013
Tabel:
Migratieachtergrond per nationaliteit en gemeente 2013
Tabel:
Bijkomende vreemdelingen per nationaliteit 1990-2013
Jan Hertogen, socioloog
www.npdata.be
