Met Cultuurminister Gatz komt de ware donkerblauwe aard van de liberalen boven. Vergeet die softe verhaaltjes over zoiets als ‘links liberalisme’. Die pleidooien voor meer welvaart in functie van de mensen? Stroop om electorale vliegen te vangen. Heel wat cultuurmanagers gingen de vorige weken op audiëntie bij de nieuwe minister in de hoop op een akkoordje, maar krijgen nu het deksel op de neus.
De fitness van de markt
De wet van de ‘fitste’ heerst, dat is de ‘blauwe lente’: in een eerste ronde valt de hakbijl, tegen alle gemaakte afspraken in. Dan kunnen we eind 2015 bekijken wat er nog overblijft. Daarna volgt vrijwel zeker een nieuw hard rondje besparen. Ondertussen snijden we het sociale en culturele weefsel weg op lokale niveaus onder het mom van een hervorming van de provincies. Ieder voor zich en de markt voor ons allen.
Gatz’ collega’s van de denktank Liberales, waar hij zelf ooit ook nog lid van was, zijn altijd informatief om te ontdekken hoe de liberaal echt denkt over cultuur. Dat de redactie van De Morgen nu vooral de sensatie rondom de besparen wil verkopen, eerder dan dat ze begaan is om de kaalslag, blijkt uit het feit dat Andreas Tirez er nog eens zijn populistisch betoog uit De Tijd mocht overdoen, nu getiteld: ‘Het is niet omdat cultuur waardevol is, dat het subsidies nodig heeft.’ In De Tijd heette het nog ‘schaf uitgaven voor recreatie, cultuur en religie af’.
Dat cultuur een grondrecht is, artikel 23.3? Daar tilt deze liberaal blijkbaar niet zwaar aan. Is dat dan geen ‘voldoende voorwaarde’ om het in de termen van zijn pastorale opinie te zeggen? Dat de betere film, theater, dans en niet-commerciële muziek onmogelijk zijn zonder publieke steun, daar blijft hij potdoof voor. Nee, kunst moet een hobby zijn, liefhebberij, een hoge instapdrempel zou nodig zijn om onze passie aan te scherpen. Ten minste, voor wie het kan betalen.
Tevens negeert econoom Tirez de economische werkelijkheid totaal: ook de beste theatervoorstellingen, orkesten of artistieke films van de voorbije jaren haalden het nooit op basis van de omzet aan de kassa alleen, als ze al een prefinancier zouden gevonden hebben.
Dit kernlid van de liberale denktank haalt ook de klassieke populistische non-argumenten van Het Vlaams Belang uit de doos. Dat gaat zo: niet iedereen gaat naar theater, dus waarom zou iedereen dat mee moeten betalen? Trek die logica door en dan krijg je: niet iedereen neemt de trein, dus afschaffen maar. Niet iedereen volgt hoger onderwijs, weg ermee. Niet iedereen is gehandicapt, besparen dus op die speciale voorzieningen. Wie het echt nodig heeft, zal wel willen betalen. Ja toch?
Een debat begint met harde cijfers?
Tirez – die Piketty als ‘een linkse knuffeleconoom’ afschiet - twijfelt er tevens aan dat cultuur wel maatschappelijke waarde heeft. Hij is van mening dat dit niet wetenschappelijk bewezen is, hoewel hij er vrijmoedig bij vertelt dat dit komt omdat het zo moeilijk te meten valt. Alle bestaande studies daaromtrent, veegt hij al meteen van tafel. Het weerwoord dat Pascal Gielen in een reactie op zijn opinie in De Tijd schreef? Het wordt andermaal compleet genegeerd.
De jongens en meisjes van Liberales praten natuurlijk graag in naam van de wetenschap. Blijkbaar zijn ze op basis van hun persoonlijk leven niet in staat te bedenken dat kunst en cultuur emanciperend werkt, dat dit dus iets van en voor de gemeenschap moet zijn. Om dat aan te tonen, zouden er harde cijfers nodig zijn. Maar als we consequent zijn, beste Liberales, wat zijn dan bijvoorbeeld de ‘harde cijfers’ die aantonen dat de afkoopwet voor fiscale fraude noodzakelijk is voor ons maatschappelijk welzijn? Daar lezen we op jullie website helaas nooit iets over.
Nee, om verwarring te zaaien, hanteert Tirez de truuk van de anekdotiek: hij verwijst graag naar een tentoonstelling hier of een theatervoorstelling daar, om dan te mopperen: ‘moet dit nu subsidies krijgen’? Maar hoeveel voorbeelden van wetenschappelijk onderzoek zouden we niet op dezelfde manier kunnen onthalen? Genre: ‘moest dat nu echt subsidies krijgen’? ‘Is dit congres echt op kosten van de gemeenschap georganiseerd?’ Nog: hoeveel voorbeelden van politieke besluitvormingsprocessen zouden we dan niet kunnen afketsen: ‘worden die mensen daar dan voor betaald?’ ‘Kosten verkiezingen echt zoveel?’ Maakt dat de subsidies voor wetenschap of de democratische organisatie van onze samenleving an sich irrelevant?
Tirez rond af met de bedenking dat een beperkte prijsverhoging volgens hem niet zal leiden tot het massaal afhaken van publiek. Ten minste als de kwaliteit dan toch zo goed is als wordt gezegd, voegt hij er nog smalend aan toe. Heeft hij daar dan zelf wetenschappelijke bewijzen voor, of is dit de willekeur van zijn liberaal buikgevoel? Waarom verschijnen dergelijke gratuite meningen eigenlijk in de krant, nota bene van iemand die op geen enkele manier, door opleiding noch op basis van ervaring, bevoegd is om iets over dit onderwerp te zeggen?
Ziet De Morgen de gapende inconsistentie dan zelf niet tussen de titel (‘subsidies zijn eigenlijk niet nodig, ook al is cultuur waardevol’) en het gevoerde betoog, namelijk dat Tirez vindt dat cultuur geen recht heeft op subsidies omdat het niet bewezen is dat ze waardevol is? Ziet het ook de tegenspraak niet tussen de titel en de aangehaalde quote (‘beperkte prijsverhoging is wel ok?’).
En waarom is deze econoom niet in staat om slecht één voorbeeld van een kostberekening te geven, genre: ‘deze prachtige theaterproductie waarvoor mensen uit New York over vliegen kost all-in X euro. Omgerekend per zitje is dat Y/per persoon. Schrappen we de subsidies, dan wordt dat Z/per persoon. Afgaande op een studie van wat mensen voor een avond uit willen/kunnen betalen is dat wel/niet haalbaar. Besluit: in de toekomst zal een dergelijke voorstelling wel/niet meer bestaan’? Of om het in de termen van Tirez te zeggen: ‘een zinvol debat begint met de juiste cijfers’.
Kortom, de expertise van deze Liberales schuift weg in rechtse propaganda, verkocht als wetenschap. Het is best triest dat een denktank zich met dergelijke provocaties in de kijker moet werken. 'Ja toch?’
Robrecht Vanderbeeken is lid van De Vooruitgroep
