Filmfestival van Namen: Volgspot op Franstalige cinema

Is België al gesplitst? Je zou het gaan denken. Tijdens de persconferentie die in Brussel georganiseerd werd om het programma van het 29ste Festival International du Film Francophone de Namur (FIFF) voor te stellen was op DeWereldMorgen.be na niemand van de Vlaamse pers aanwezig.

Toegegeven, een eentalig Franse persconferentie opzetten is niet het meest briljante idee. Het valt toch op dat in de Vlaamse media de internationale filmfestivals van Cannes, Venetië, Berlijn en Toronto wèl aan bod komen terwijl een niet onbelangrijk festival van net over de taalgrens amper aandacht krijgt. Dat is jammer want Namen is een leuke, gastvrije stad en het filmfestival dat er jaarlijks de Franstalige cinema eert blijkt keer op keer erg levendig. Met naast verschillende competities (Internationale competitie, nationale competitie, competitie clips, kortfilmcompetitie) heel wat "ontmoetingen" die de kloof met het publiek verkleinen.

Het loopt dit jaar van 3 tot en met 10 oktober.

Ode aan de Franse taal

De organisatoren van het Filmfestival van Namen benadrukken twee dingen. Ten eerste wil hun festival vooral een filmfeest, een fête du cinéma zijn. Vandaar dat er heel wat filmmakers te gast zullen zijn in Namen en dat de ontmoetingen met publiek en mensen van het beroep meer zijn dan randgebeurtenissen.

Ten tweede wordt de Franse taal naar voor geschoven als bindmiddel tussen mensen en culturen. Frankrijk en Franse cinema mogen dan wel de grote broer zijn, Franstalige filmmakers uit andere landen komen evenzeer aan bod. Sterker nog, de Fransheid van hun films heeft heel wat filmmakers uit economisch minder sterkere landen vaak geholpen. De op Franstalige cinema gerichte volgspot straalde immers af op hun werk. Daardoor vonden heel wat jonge filmmakers in het verleden een vruchtbaar podium op het FIFF.

Zo lanceerde Namen, via prijzen en een trouwe filmdistributeur die de cineast bleef volgen, de carrière van de Mauritaanse regisseur Abderrahmane Sissako (La vie sur terre, Heremakono) die dit jaar opnieuw van de partij is met Timbuktu. Dit is een politiek drama over een visser die in aanvaring geraakt met religieuze extremisten.

Een Naams duwtje in de rug

Ook voor de Canadese jonge cineast Xavier Dolan was het winnen van de Gouden Beiaard (de grote prijs van Namen) een belangrijke duw in de rug. Het was Cannes die zijn J'ai tué ma mère onder de aandacht bracht maar dankzij Namen kon hij nog vlotter verdelers vinden in landen waar de Franstalige cinema sterk staat. Dolan was meteen gelanceerd en vijf jaar na zijn bekroning is hij er weer met zijn vijfde film, Mommy.

Opvallend is dat Namen de afgelopen tien jaren vaak Roemeense films bekroonde. Daardoor werden films zoals La Mort de Mr. Lazarescu (Cristi Puiu), Mardi après Noël (Radu Muntean), Everybody in Our Family (Redu Jude) en Child's Pose (Calin Peter Netzer) ook effectief vertoond in ons land. Met, dankzij de weerklank van het festival in de Franstalige pers, meer succes in Wallonië dan in Vlaanderen.

De vrienden van het festival

Nogal wat filmmakers keren vaak terug naar het FIFF. Dikwijls starten ze met een kortfilm om jaren later hun langspeelfilms voor te stellen. Zo lieten Stéphane Lafleur en Thomas Salvador, dit jaar aanwezig met respectievelijk de fictiefilms Tu dors Nicole en Vincent n'a pas d'écailles, zich eerder opmerken (en bekronen) met kortfilms. Terwijl ook lokale held Fabrice Du Welz (Alleluia), eregast Denis Côté (Que ta joie demeure) en peter van het festival Christophe Honoré (Métamorphoses) graag naar Namen afzakken.

Ook al omdat het festival met verve haar idolen in de bloemetjes zet. Zo is er jaarlijks een coups de coeur, een eerbetoon aan bekende acteur of actrice. Na onder meer Jean Rochefort, Philippe Noiret, Sandrine Bonnaire, Emmannuelle Béart, Isabelle Huppert en Jane Birkin is het nu de beurt aan Le fabuleux destin d'Amélie Poulain-actrice Audrey Tautou, van wie onder meer Coco avant Chanel, De vrais mensonges en Thérèse Desqueyroux vertoond zullen worden.

Voor haar 29ste editie heeft het FIFF 72 langspeelfilms (waaronder 28 Belgische) en 79 kortfilms (waaronder 46 Belgische) op het programma staan. Een programma dat bestaat uit drie luiken: de officiële competitie, de competitie fictiedebuut en de avant-première sectie "Regards du présent". Dit alles wordt dan nog aangevuld met de secties kortfilms (internationaal en nationaal) en clips.

De gasten van het festival

Onder de gasten veel vrienden van het festival: Christophe Honoré, Bernard Bellefroid, Anne Dorval, Abderrahmane Sissako, Stefan Liberski, Stéphane Lafleur en Denis Côté. Plus talenten zoals Céline Sciamma, Fara Sene, Bruno Deville en Chantale Anciaux.

Honoré begeleidt trouwens een van de vele "ontmoetingen" die in Namen georganiseerd worden, namelijk een workshop die het vijf jonge Franstalige “actrices/acteurs van morgen” toelaat een en ander op te steken van professionals uit het filmvak.

Andere ontmoetingen (Audrey Tautou, Nabil Ben Yadir) brengen filmliefhebbers dichter bij Franstalige cinema, terwijl vooral studenten veel kunnen opsteken van filmlessen over respectievelijk het scenario, klank en geluidseffecten. En we met zijn allen kunnen leren om kortfilms te maken met onze smartphone. Ook interessant lijkt het debat "De Belgische cinema in de media", geleid door de Franse filmcriticus Alex Masson.

Absolute aanraders

Persoonlijk kijken we uit naar Fabrice Du Welzs genre-oefening Alleluia, naar Christophe Honoré's allegorische Métamorphoses, naar de indrukwekkende jongerenfilm Bande de Filles van Céline Sciamma, naar de documentaire kinderstudie Frère et soeur van Daniel Touati, naar Sissako's intens drama Timbuktu en Cédric Kahns leven-op-de-vlucht studie Vie Sauvage.

Twee films willen we er uitlichten. Eerst en vooral Melody van Bernard Bellefroid. De Waalse cineast van La régate vertelt het verhaal van een jonge Franse kapster die om economische redenen (ze kan geen bank bereid vinden haar geld te lenen voor haar kapsalon) kiest voor draagmoederschap en onder meer door kennismaking met haar Britse opdrachtgeefster (een harde zakenvrouw) langzaam verandert.

De film is behoorlijk melodramatisch. Er komt ziekte om het hoekje piepen en worden verschillende thema's aangesneden: IVF, geboorte "onder X", verwantschap. Vooral is Melody een mooie karakterstudie, doordrenkt van de tijdsgeest in de vorm van een genadeloos kapitalisme en kansarmoede.

Of zoals regisseur Bellefroid het zegt, “Op een eerste niveau gaat Melody over draagmoederschap maar op een tweede niveau is het een film over afstamming, over adoptie, over twee eenzame figuren die langzamerhand respectievelijk een moeder en een dochter vinden”.

Een parel uit Canada

De topper van dit festival is echter Xavier Dolans Mommy. Dit melodramatische verhaal gaat zoals zijn autobiografisch debuut J'ai tué ma mère over een moeilijke moeder-zoonrelatie, oogt als een op de rand van hysterie balancerende existentiële crisis en wordt opnieuw gedragen door de actrices Anne Dorval en Suzanne Clément.

De film speelt in een nabije toekomst waar een Canadese wet ouders toelaat hun onhandelbare kinderen te plaatsen in een gesloten psychiatrische instelling. In het begin neemt weduwe Diane haar zoon Steve weer onder haar hoede nadat hij vuur stichtte in een jeugdinstelling en daarbij slachtoffers maakte. Als ADHD-patient is Steve een ongeleid projectiel, een jongere met de looks van een perverse engel die zich niet laat afremmen en controleren. Diane krijgt haar eigen leven moeilijk terug op de rails en ze tracht haar zoon te helpen met onvoorwaardelijke liefde.

Het resultaat is dat ze de speelbal wordt van zijn agressieve uitbarstingen. Het gaat van kwaad naar erger tot de empathische en zelf getraumatiseerde overbuur Kyla zich over moeder en zoon ontfermt. Onverschillig blijven bij dit donker maar hoopvol melodrama over heel gewone abnormale mensen is zo goed als onmogelijk. Mommy snijdt thema's als opvoeding, overlevering en verantwoordelijkheid aan en peilt naar het problematische karakter van omgaan met geestesziektes. Iedereen heeft zijn karakter, problemen en redenen bij Dolan die zijn personages niet beoordeelt maar in alle eerlijkheid toont terwijl ze worstelen met dilemma's.

“Ik heb een grondige afkeer van artistieke films die het leven van mensen vertelt via hun nederlagen,” stelt Dolan. “Mensen verdienen het om via meer complexe concepten te worden geschetst dan de clichés verbonden met hun sociale klasse of de etiketten die op hen gekleefd worden. Ze verdienen dromen en emoties. Daarom wou ik een film maken over winnaars, wat er ook met hen gebeurt aan het slot”.

Resultaat is een intense, melancholische film die optimaal gebruikmaakt van beeld, geluid en muziek om de kijker een emotionele mokerslag toe te dienen. Mommy is een van de beste films van het jaar en is gelukkig na het festival van Namen ook in de Vlaamse bioscopen te zien. Wat niet belet, dat filmliefhebbers een trip naar Namen mogen inplannen. Ça vaut le détour!