Een
dergelijke overeenkomst zou de weg openen naar samenwerking tussen
beide landen op diverse terreinen, inclusief het stabiliseren van
Irak en Afghanistan, en zelfs het faciliteren van een politiek akkoord
dat een einde moet maken aan de bloedige burgeroorlog in Syrië, volgens het rapport Iran and Its Neighbors: Regional Implications
for U.S. Policy of a Nuclear
Agreement.

“Een
alomvattende overeenkomst geeft de VS de mogelijkheid regionale
prioriteiten vast te leggen zonder dat de lens vertroebeld raakt door
die ene kwestie,” staat in het rapport, het laatste in een serie
van het Iran Project in New York.

Als
beide landen de binnenlandse oppositie tegen een overeenkomst weten te
overwinnen, zo stellen de auteurs, kunnen hun regeringen zich gaan
bezighouden met een bredere agenda van regionale kwesties. Komt er
geen akkoord tussen Iran en de zogeheten P5+1 (de VS,
Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland, China en Duitsland), dan kan
dat uiteindelijk uitmonden in “het nastreven van kernwapens door
Iran, een sterk verminderde kans op het verijdelen van dreigingen
elders in de regio en zelfs oorlog,” waarschuwen zij.

Sancties verlichten

Het
rapport komt op het moment dat onderhandelingen over een akkoord
tussen Iran en de P5+1 op het punt staan formeel weer van start te
gaan in New York, nu diplomaten uit de wereld zich verzamelen voor de
Algemene Vergadering van de VN. Die zal op maandag 22 september worden
toegesproken door zowel de Amerikaanse president Barack Obama als de
Iraanse president Hassan Rohani.

De
onderhandelende partijen hebben 24 november als deadline vastgelegd,
precies een jaar na de ondertekening van een Gezamenlijk Plan van
Actie in Genève. Dat leidde tot het verlichten van enkele sancties
tegen Teheran in ruil voor het bevriezen of terugdraaien van enkele
onderdelen van het Iraanse nucleaire programma.

Beide
partijen hebben naar verluidt overeenstemming bereikt over een aantal
belangrijke kwesties, maar er zijn nog grote uitdagingen, met
name het beperken van het Iraanse uraniumverrijkingsprogramma en
de duur ervan.

Aardverschuiving in de regio

Het
rapport komt op het moment dat er sprake is van wat de auteurs een “tektonische verschuiving” in het
Midden-Oosten noemen. Die is grotendeels in gang gezet door het succes van
de Islamitische Staat (IS), een ontwikkeling die door bijna alle
regimes in de regio – en door de VS – als een grote bedreiging
wordt gezien. De VS proberen nu een internationale coalitie te smeden
tegen deze extremistische soennitische groepering.

“De
opkomst van IS heeft de rol van Iran als steun voor de Iraakse
regering versterkt en daarmee is de mogelijkheid ontstaan van
Amerikaans-Iraanse samenwerking om de situatie in Irak te
stabiliseren, zelfs al voordat een nucleaire overeenkomst wordt
ondertekend,” staat in het rapport.

Het
gaat verder echter vooral over de vraag hoe de Amerikaanse belangen
in de regio gediend kunnen zijn met “parallelle of zelfs
gezamenlijke Amerikaanse en Iraanse acties” na het bereiken van
een akkoord. Een dergelijke samenwerking zou waarschijnlijk beginnen met
een strijd tegen IS in Irak, aangezien de Iraakse regering gesteund
wordt door zowel Washington als Teheran.

Gezamenlijke
belangen

Paul
Pillar, voormalig Midden-Oosten-analist bij de Amerikaanse
inlichtingendienst CIA, zegt dat beide landen een aantal soortgelijke
stappen hebben gezet in Irak. Hij wijst in het bijzonder op het
aandringen op het aftreden van premier Nouri Al-Maliki en
afzonderlijke militaire acties – Amerikaanse luchtaanvallen en het
sturen van adviseurs van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde
– om de belegering van de stad Amerli door IS te breken.

Instabiliteit
in Irak is niet in het belang van Iran. Een ander gezamenlijk belang
is Afghanistan, waar de Amerikaanse militairen en NAVO-troepen zich
langzaamaan terugtrekken terwijl de zorg groeit over de vraag of de
Afghaanse veiligheidsdiensten in staat zullen zijn de taliban op
afstand te houden.

“Het
is geen geheim dat de VS en Iran nauw hebben samengewerkt bij het tot
stand komen van de Afghaanse regering en grondwet, nadat de taliban
verdreven waren. Minder bekend is dat de Iraanse Revolutionaire Garde
ter plaatse nauw heeft samengewerkt met de CIA en de Amerikaanse
Speciale Troepen tijdens die campagne,” zegt Barnett Rubin.

Rubin
is een Afghanistan-expert die na de aanslagen van 9/11 hoge
posities bekleedde in het ministerie van Buitenlandse Zaken en later bij de
VN. Een vorm van samenwerking tussen Iran en de VS kan “zeer
belangrijk” zijn voor de politieke stabiliteit in de regio,
stelt hij.

Israël intomen

Wat
Syrië betreft, moet Iran als een van de belangrijkste bondgenoten
van president Bashar Al-Assad betrokken worden bij pogingen om een
einde te maken aan het conflict, schrijven de auteurs nog. Tot nu
toe werd het land alleen uitgenodigd om als waarnemer aanwezig te
zijn, voornamelijk als gevolg van tegenstand uit de VS en
Saoedi-Arabië.

Toenadering
tot Iran ligt gevoelig bij belangrijke regionale Amerikaanse
bondgenoten, in het bijzonder Israël. Dat land is fel tegen een
akkoord dat Iran toestaat om uranium te verrijken. “Het behoeft
geen betoog dat dit van groot belang is voor Israël,” zegt
Thomas Pickering, voormalig Amerikaans ambassadeur in Israël.

“Washington
moet duidelijk maken aan Israël dat een overeenkomst de
vooruitzichten op rust in de regio zeker zal verbeteren. Het zou een
ernstige fout van Israël zijn om Iran aan te vallen, wat het dreigt
te doen, als er een overeenkomst komt.”

Nuclear Deal with Iran Likely to Enhance U.S. Regional Leverage