Hoewel het in aanloop naar de verkiezingen reeds in de lucht hing dat Vlaanderen wel eens een andere weg zou kunnen inslaan, is het nieuwe regeerakkoord voor velen toch even slikken. Onder het vaandel van globale principes als begrotingsdiscipline, flexibiliteit en competitiviteit maakt de nieuwe rechtse coalitie een bocht omheen politieke vragen over solidariteit, gelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Daarbij verkoopt zij de budgettaire uitdaging die waarvoor zij de komende jaren staat – het snoeien om te groeien – handig in termen van onvermijdelijkheid en quasi-heroïek.
Waar menigeen akkoord gaat met het feit dat bestaande schulden moeten worden afgebouwd, valt niettemin iets te zeggen over de manier en het ritme waarop deze budgettaire oefening zich kan voltrekken. Vanop de oppositiebanken omschreef de linkerzijde het toekomstige beleid niet onterecht reeds als snoeien om te bloeden.
De beleidshervormingen zijn overigens geen nieuw recept, doch maken deel uit van een bredere politieke stroming die begin jaren 1980 onder Thatcher en Reagan een opgang kende en die zich in de voorbije decennia verder manifesteerde. Doorheen de geschiedenis ging dergelijk neoliberaal beleid gepaard met massale besparingen, ontslagen, de afbouw van sociale rechten en voorzieningen en resulteerde dit in de verarming van de arbeiders- en middenklasse, ten voordele van de toenemende verrijking van een kleine elite.
Zuurstof
Eenzelfde scenario wacht Vlaanderen de komende jaren. De terugschroeving van het budget voor het hoger onderwijs, de herziening van de woonfiscaliteit, het verminderen van de bruto-loonlasten zonder de beloofde verhoging van de nettolonen, de verdere vermarkting van het sociaal huurbeleid en het openbaar vervoer en de mogelijke indexsprong… het zijn slechts enkele voorbeelden die duidelijk maken dat de gezinnen uiteindelijk de factuur van de rechtse beleidsprerogatieven zullen betalen. Aan zuurstof voor (grote) bedrijven in het regeerakkoord echter geen gebrek.
Eén ding staat vast: de ‘noodzakelijke inspanningen’ die we met zijn allen moeten leveren om de huidige begrotingsoefening tot een goed einde te brengen, zijn allerminst politiek neutraal. Ze legitimeren een subjectieve politieke realiteit die de belangen van een kleine groep vermogenden boven de belangen van de meerderheid van de bevolking stelt.
De zogenaamde onvermijdelijkheid van de op til zijnde maatregelen is bovenal het resultaat van een politieke keuze om principes als solidariteit en sociale rechtvaardigheid uit het nieuwe Vlaanderen te bannen. Een keuze om terug te keren naar een tijd waarin slechts zij die van goede komaf zijn toegang krijgen tot het hoger onderwijs, de kans krijgen om te reizen of een muziekfestival bij te wonen. Dat meerdere rechtse politici zich reeds lieten ontvallen dat dergelijk proces van elitevorming in se niet zo slecht is, gaat de grenzen van het fatsoenlijke voorbij. Het vaststaand feit dat ook de levensstandaard van een significant deel van het electoraat dat hen in de bestuurszetel hielp gevoelig zal dalen, blijft daarbij uiteraard onvermeld.
Sterkste schouders
Omdat de gewone man – hetzij fabrieksarbeider, kok, leraar, politieagent, onthaalbediende of werkzoekende – dagdagelijks een vitale bijdrage levert in de werking van de economie (en zodoende mee de context produceert waarin winsten gegenereerd worden), heeft ook hij recht op een menswaardig leven, eerlijke arbeidsvoorwaarden en verloning, betaalbare huisvesting, (hoger) onderwijs, cultuur en ontspanning.
Dat is de samenleving waar we samen naar moeten streven. Een inclusief maatschappelijk project dat in schril contrast staat met het nieuwe rechtse bewind van uitsluiting en collectieve verarming. Dat de sterkste schouders gerust wat zwaardere lasten zouden kunnen dragen zonder daarbij aan welvaart te moeten inboeten, weten we al langer. In de huidige politieke context geldt evenwel het tegenovergestelde. Links weet alvast wat haar de komende jaren te wachten staat: keiharde oppositie voeren met verenigde slagkracht.
Olivier Clauw is als politicoloog werkzaam bij de Huurdersbond.
