Regeringsvorming: wat ons te wachten staat

1. Verhoging inschrijvingsgeld

Eind juli werd aangekondigd dat het inschrijvingsgeld voor het hoger onderwijs zou verdubbelen. Dat is een rechtstreeks gevolg van de besparingen van de nieuwe Vlaamse regering. De dotatie voor hoge scholen en universiteiten wordt met vijf procent verminderd. Concreet komt dit neer op tachtig miljoen euro minder werkingsmiddelen voor het hoger onderwijs.

Op dit moment kampen hogescholen en universiteiten reeds met een nijpend personeelstekort. Personeel laten afvloeien is daarom geen goed idee. Het zou de nu reeds erg hoge werkdruk enkel doen toenemen en de kwaliteit van het onderwijs verder doen dalen. Gevolg: universiteiten en hogescholen kunnen de kost enkel doorschuiven naar de studenten zelf door het inschrijvingsgeld te verhogen.

Hogescholen, universiteiten en studentenverenigingen riepen op om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs te vrijwaren. De rector van de KULeuven, Rik Torfs, benadrukte dat een verhoging van het inschrijvingsgeld een aanval betekent op de democratisering van het hoger onderwijs. Bij de regeringspartijen vielen andere geluiden te horen. Meestal werd teruggegrepen naar een moraliserend vertoog. Miet Smet had het bijvoorbeeld over jongeren die te veel geld spenderen aan festivals.

2. Privatiseren van overheidsbedrijven zoals Bpost en Belgacom

Zowel N-VA als Open VLD staan open om de rol van overheidsbedrijven te herbekijken. Of om het met de woorde van Peter Dedecker (N-VA) te zeggen: “Post bedelen of GSM-operator spelen, is niet onze kerntaak.”

Officieel is er nog niet gecommuniceerd over de privatisering van overheidsbedrijven. Maar gezien de ideologische profilering van zowel N-VA en Open VLD kan ervan uitgegaan worden dat het thema duchtig besproken wordt aan de onderhandelingstafel.

Daarbovenop komt de besparingsoperatie die federaal dient doorgevoerd te worden. De federale regering dient een put te vullen van zeventien miljard euro. De verkoop van overheidsbedrijven zou een goede twaalf miljard opleveren. De kans is dus heel reëel dat overheidsbedrijven geprivatiseerd zullen worden.

3. Hakbijl in openbare omroep

Niet alleen Bpost of Belgacom zullen er moeten aan geloven, ook de VRT ligt in de vuurlinie. Bart Tommelein (Open VLD) kondigde aan dat de hakbijl moest gezet worden in de VRT. Tommelein wil vooral het marktaandeel van de VRT zien slinken in het medialandschap.

Op dit moment bezit de VRT zo'n veertig procent van het marktaandeel. Tommelein zou dit graag zien verminderen tot vijftien of twintig procent. Om een idee te geven: Canvas bezit op dit moment net iets meer dan vijftien procent van het marktaandeel. De VRT moet dus volgens Tommelein gereduceerd worden tot de grootte van Canvas.

Hierdoor zou de publieke omroep een kleine speler worden in door commerciële media gedomineerd medialandschap. Noodzakelijkerwijs zal dit ook leiden tot massale afvloeiingen bij het VRT-personeel.

4. Strenger beleid sociale woningen

Voor sociale woningen plant Liesbeth Homans om 3-6-9-contracten in te voeren, naar analogie met de private huurmarkt. Doel van deze maatregel is te verhinderen dat mensen die zogenaamd te veel verdienen een sociale huurwoning blijven betrekken. Weg dus met de levenslange huurcontracten.

Maar de gevolgen van deze maatregel zijn niet min. Wanneer sociale woonwijken in de toekomst enkel nog bewoond worden door mensen van wie het inkomen onder een bepaald maximum ligt, dreigt het risico op getto-vorming en verloedering. De sociale mix en divisersiteit in bepaalde wijken kan er drastisch op achteruit te gaan. Met alle gevolgen van dien. Bovendien heeft de door Homans voorgestelde maatregel een mogelijks pervers effect. Als er boven een bepaald inkomen geen aanspraak kan gemaakt worden op een huurwoning, dan zullen bewoners van een huurwoning geneigd zijn om in het zwart te werken of jobs te weigeren. De maatregel van Homans zet mensen ertoe aan om arm te blijven.

Belangrijk is ook aan te geven wat Homans niet vermeldt. Op dit moment staan ongeveer 100.000 gezinnen op de wachtlijst voor sociale woningen. Geconfronteerd met dergelijke wachtlijsten, zou de meest urgente stap zijn om bijkomende sociale woningen te bouwen.

5. Kernuitstap afvoeren

MR en N-VA willen dat de kernuitstap, zoals voorgelegd door de vorige regering, wordt uitgesteld. In praktijk betekent dit dat de Belgische kerncentrales zullen openblijven na 2025. Volgens MR en N-VA zou een kernuitstap onze energievoorziening in gevaar brengen. Momenteel wordt er gepleit om de uitstap nog tien jaar uit te stellen.

Tijdens de campagne ging N-VA nog een stap verder. Toen ijverde de partij ervoor om pas vanaf 2065 af te stappen van kernenergie. De partij stond ook verre van weigerachtig tegenover de bouw van een nieuwe kerncentrale. Naar verluidt zou het voorstel voor een nieuwe kerncentrale nog steeds op de onderhandelingstafel liggen.

Eén ding lijkt alvast zeker: ook na 2025 zullen we nog afhankelijk zijn van kernenergie. Wat betekent dat we ook nog steeds blootgesteld blijven aan de gigantische risico's die kernenergie met zich meebrengt. Dat risico blijft actueel. Momenteel liggen Doel 3 en Tihange 2 stil omdat er scheurtjes in de reactorvaten zijn. Doel 4 werd gisteren uit veiligheidsoverwegingen stilgelegd omdat er een smeerolielek was.

6. Loonlastverlaging… voor bedrijven

Voor de verkiezingen werd, onder andere door Open VLD, verkondigd dat de loonlastenverlaging zowel ten goede zou komen van werkgevers als werknemers. Dat zou zo gaan: de brutolonen worden naar omlaag gebracht en de nettolonen naar omhoog. In dat scenario komt een loonlastenverlaging zowel ten goede aan werknemers als werkgevers.

In De Morgen beweert een federale onderhandelaar van Open VLD echter dat er afgestapt wordt van dit model van loonlastenverlaging. Immers, “studies tonen aan dat mensen met een hoger nettoloon vooral meer gaan sparen. Voor elke euro die men extra verdient, gaat ongeveer een halve euro naar het spaarboekje. Economisch gezien brengt dat weinig op. Daarom willen we alle lastenverlagingen aan de brutokant inzetten.”

Dat brengt Open VLD ertoe om enkel een loonlastenverlaging langs brutozijde door te voeren. Anders gesteld: een loonlastenverlaging die vooral ten goede komt aan werkgevers. Aangezien Open VLD zich met deze verdeling van de loonlastenverlaging aan de zijde van N-VA schaart, is de kans heel groot dat er met de Zweedse coalitie een loonlastenverlaging komt die vooral in het voordeel van werkgevers speelt.

7. Energienorm ten voordele van… bedrijven

Net als de loonlastenverlaging is de energienorm een maatregel om de zogenaamde concurrentiekracht van bedrijven te herstellen. De energiefactuur van bedrijven zou te hoog zijn ten opzichte van het buitenland en dat moet verholpen worden volgens de federale onderhandelaars. Vandaar dat er een norm of maximumprijs moet komen voor bedrijven.

Ook dit voorstel heeft natuurlijk perverse consequenties. Wanneer een energienorm wordt ingevoerd, zullen de grootste vervuilers het minst betalen voor hun energieverbruik. Dit betekent dat de kost van de vervuiling meer dan ooit zal afgewenteld worden op de bevolking. 

Of de energienorm er daadwerkelijk komt, valt nog te bezien. Energie is zowel federale als regionale materie. Een energienorm vraagt dus ook de instemming van de regionale regeringen. En dat is lang niet zo evident.

8. Disciplinering werkzoekenden

Het staat duidelijk te lezen in het Vlaams regeerakkoord: “We versterken de opvolging en controle van de beschikbaarheid van de werklozen. In overleg met de federale overheid verfijnen we het normatief kader voor de regelgeving inzake passende betrekking, actief zoekgedrag, administratieve controle en sancties.” Daarbij is ook dit ene zinnetje van belang: “Gemeenschapsdienst kan als werkervaring beschouwd worden.”

Ook tijdens de campagne werd het idee van een verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen meerdere keren naar voor schoven. Zowel Open VLD als N-VA zijn het idee genegen. De kans is dus groot dat die gemeenschapsdienst er ook effectief zal komen, eenmaal het federale regeerakkoord rond is.

Ook de beperking van de werkloosheid in de tijd is iets wat ongetwijfeld op de federale onerhadelingstafel ligt. In De Standaard (7-5-2014) heeft Etienne de Callataÿ, getipt als toekomstig minister voor de MR, het over de noodzaak om de werkloosheidsuitkering in de tijd te beperken. Hij stelt: “Je hebt een rechtse regering nodig om linkse taboes te doen sneuvelen. […] Ik denk bijvoorbeeld aan de inperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd.”

Het betekent in ieder geval dat we afglijden naar een sociaal beleid waarin werkzoekenden en armen steeds meer gedisciplineerd en gestraft zullen worden door middel van extra controlemechanismen, intrekken van uitkeringen en vormen van verplichte terwerkstelling. Deze evolutie is extra zorgwekkend omdat net door de besparingen die de regeringen vooropstellen het aantal langdurig werklozen zal toenemen.