De keuze waar we voor staan, is eigenlijk vrij eenvoudig: to burn or not to burn.
Ofwel verbranden we in de toekomst de volledige voorraad fossiele brandstoffen waarover
we beschikken, en stevenen we af op een temperatuurstijging tussen 3 en 5°C,
wat de planeet grotendeels onleefbaar zal maken. Ofwel proberen we de
temperatuurstijging beneden de 2°C te houden en mogen we slechts 20 tot 40
procent van de voorraden verbranden. (Zie grafiek
hieronder.) Zelfs met een stijging van 2°C zullen er verregaande negatieve
gevolgen zijn voor grote delen van de aardbol.[1]
Is that the question? Elk mens met een minimaal
rationeel vermogen en een voldoende portie verantwoordelijkheidszin zal
resoluut en met urgentie kiezen voor het tweede scenario.
De winstlogica
Dat is buiten de winstlogica gerekend van de energiereuzen. De
tweehonderd grootste olie-, gas- en steenkoolbedrijven hebben een gezamenlijke
marktwaarde van 4.000
miljard dollar. Dat is evenveel als het gezamenlijke BNP van de landen van
Latijns-Amerika. Deze giganten dulden geen enkele aantasting van hun economisch
of financieel imperium, ook niet als dat ecologische overwegingen zijn of zelfs
als de toekomst van de planeet in gevaar brengt.
De energiereuzen dulden
geen enkele aantasting van hun economisch of financieel imperium, ook niet als
dat de toekomst van de planeet in gevaar brengt.
Stel dat het menens was met de strijd tegen de
klimaatopwarming. In dat geval zouden de energiegiganten 60 tot 80 procent van
hun reserves onaangeroerd moeten laten en dus niet kunnen te gelde maken. In
dat geval zou de commerciële waarde van hun voorraden in elkaar storten, zouden
die bedrijven elke kredietwaardigheid verliezen en zouden hun aandeelkoersen
kelderen. Bovendien zouden ze geen enkele investering meer hoeven te doen om
nieuwe voorraden op te sporen.
De keuze van de
energiereuzen
Bij een verantwoorde klimaatpolitiek krijg je bovenvermelde nadelige
economische gevolgen. Maar dat scenario is voor de energiereuzen gewoon
uitgesloten. Vandaag gebeurt precies het omgekeerde. De energiereuzen doen
het op dit moment uitstekend. Ze genieten volop kredietwaardigheid en in 2012
keerden de energiereuzen 126
miljard (!) dollar uit aan de aandeelhouders.
Jaarlijks besteden ze een slordige 650 miljard dollar aan de
zoektocht naar nieuwe voorraden,[3] exact
het bedrag dat nodig is om de klimaatontaarding
te vermijden. In de twee belangrijkste markten van fossiele brandstoffen,
New York en Londen, stegen de reserves de laatste twee jaar met respectievelijk
37 procent en 7 procent.[4]
Gelijktijdig worden de investeringen in hernieuwbare energie
teruggeschroefd. Door de financiële crisis zijn de winstverwachtingen in die
sector namelijk gedaald. Als gevolg daarvan verminderden de investeringen
in groene energie vorig jaar met 14 procent.
De gevolgen laten zich raden. Terwijl het verbruik van
fossiele brandstof snel zou moeten dalen, is zij de afgelopen tien jaar met
35 procent gestegen. Hetzelfde liedje voor
de uitstoot van CO2, die is de laatste tien jaar met 32 procent toegenomen.[5]
Die laatste twee cijfers laten zien dat de energiereuzen de
sleutel in handen hebben voor de strijd tegen de klimaatopwarming. Maar van
strijd is helaas weinig sprake. De energiemonopolies, en met hen de
financiële markten en de aandeelhouders, gaan er vrolijk van uit dat de politieke
wereld niet zal doen wat ze beloven.
De energiemonopolies, en
met hen de financiële markten en de aandeelhouders gaan er vrolijk van uit dat
de politieke wereld niet zal doen wat ze beloven.
Bij ExxonMobil, de grootste producent van natuurlijk gas van
de VS, en gekend voor zijn desinformatiecampagne
over de klimaatopwarming, klinkt het zo: “Onze vooruitzichten houden geen
rekening met het ‘lage koolstofscenario’ dat door sommigen bepleit wordt. Volgens
onze inschatting zijn de kosten en de schadelijke impact op toegankelijke,
betrouwbare en betaalbare energie die dat beleid met zich zou meebrengen, te
hoog voor wat samenlevingen – en meer bepaald de armste en meest kwetsbare
landen van de wereld – bereid zijn om te dragen.”[6]
Democratische
controle
Ik stelde dat we voor een
eenvoudige keuze stonden. De energiereuzen hebben in elk geval hun keuze
gemaakt hebben, een noodlottige. The Economist, misschien wel het meest invloedrijke tijdschrift
ter wereld en spreekbuis van de economische elite, maakt dezelfde keuze: “Wereldwijde
actie zal de klimaatverandering niet stoppen. Het gevecht om de globale
opwarming te beperken tot gemakkelijk aanvaarde niveaus is dus voorbij.” Volgens
dit tijdschrift moeten we de klimaatopwarming niet proberen een halt toe te
roepen, maar moet de wereld gewoon harder zijn best doen om te zien “hoe we er
mee kunnen leven”. Après nous le déluge.
Eén ding is duidelijk: willen we de klimaatontaarding
vermijden, dan zullen we moeten breken met de winstlogica en zullen de
energiereuzen onder democratische controle[7] moeten
gebracht worden. Een regulering van de energiemarkt, zoals sommigen voorstellen,
lost het probleem van het waardeverlies van de ongebruikte stocks niet op.
Bovendien zullen de lobby’s van die reuzen de klimaatonderhandelingen blijven sturen
in de fatale richting. Zij hebben geen andere keuze, maar wel voldoende macht en
invloed.
De klimaatpolitiek is te belangrijk om over te laten aan de
energiereuzen en hun winstlogica. Hun almacht moet gebroken worden zodat er
ruimte komt voor een verantwoord klimaatbeleid. Dat is de grote uitdaging waar
de huidige generatie voor staat. Er is geen tijd te verliezen.
De almacht van de
energiereuzen moet gebroken worden zodat er ruimte komt voor een verantwoord
klimaatbeleid. Dat is de grote uitdaging waar de huidige generatie voor staat.
Bronnen:
‘Unburnable Carbon 2013. Wasted
capital and stranded assets’, een rapport van Carbon Tracker
en het Grantham Research Institute on
Climate Change and the Environment, verbonden aan de London School of
Economics
‘A climate fix would ruin investors’, Financial Times
‘Unburnable fuel’, The Economist
‘The Financial Case for Divestment of
Fossil Fuel Companies by Endowment Fiduciaries’, Hufftington
Post
‘Why the potential for a
trillion-dollar ‘carbon bubble’ grows bigger every day’, Smartplanet
Voetnoten
[1]
Om onder die kritische drempel van 450 ppm te blijven, mogen we volgens een
recente studies slechts tussen de 565 en 1075 GtCO2 fossiele brandstoffen
verbranden. Dat is ons zogeheten koolstofbudget. Maar dat budget ligt ver
onder de reserves die tot op heden gevonden zijn. Die reserves bedragen 2.860 GtCO2.
Bij de meest voorzichtige klimaataanpak kunnen we slechts 20 procent van de reserves
verbranden, bij een minder voorzichtige aanpak gaat het om een kleine 40 procent.
De cijfers zijn afkomstig van het rapport Unburnable Carbon 2013. Wasted
capital and stranded assets. Volgens deze studie is er bij een verbranding van
900 GtCO2 80 procent kans dat we onder de kritische drempel blijven en bij een
verbranding van 1075 GtCO2 50 procent kans. Een studie van het Internationaal
Energieagentschap (IEA) houdt het koolstofbudget op 565 tot 886 GtCO2. (‘Unburnable Carbon 2013’, p. 4-5.)
[2] https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/6236-A-carbon-price-not-carbon-bubble-will-spur-a-green-future
[3] ‘Unburnable Carbon 2013’, p. 33.
[4] ‘Unburnable Carbon 2013’, p. 5.
[5] http://edgar.jrc.ec.europa.eu/news_docs/pbl-2013-trends-in-global-co2-emissions-2013-report-1148.pdf, p. 17.
[6] ‘Energy and Carbon — Managing
the Risks’, http://cdn.exxonmobil.com/~/media/Files/Other/2014/Report%20-%20Energy%20and%20Carbon%20-%20Managing%20the%20Risks.pdf, p. 22.
[7]
Dat kan onder verschillende vormen: nationaliseren, steden die een eigen
energiebedrijf oprichten zoals in Duitsland gebeurt, enz.
