De keuze waar we voor staan, is eigenlijk vrij eenvoudig: to burn or not to burn. Ofwel verbranden we in de toekomst de volledige voorraad fossiele brandstoffen waarover we beschikken, en stevenen we af op een temperatuurstijging tussen 3 en 5°C, wat de planeet grotendeels onleefbaar zal maken. Ofwel proberen we de temperatuurstijging beneden de 2°C te houden en mogen we slechts 20 tot 40 procent van de voorraden verbranden. (Zie grafiek hieronder.) Zelfs met een stijging van 2°C zullen er verregaande negatieve gevolgen zijn voor grote delen van de aardbol.[1]
Is that the question? Elk mens met een minimaal rationeel vermogen en een voldoende portie verantwoordelijkheidszin zal resoluut en met urgentie kiezen voor het tweede scenario.
De winstlogica
Dat is buiten de winstlogica gerekend van de energiereuzen. De tweehonderd grootste olie-, gas- en steenkoolbedrijven hebben een gezamenlijke marktwaarde van 4.000 miljard dollar. Dat is evenveel als het gezamenlijke BNP van de landen van Latijns-Amerika. Deze giganten dulden geen enkele aantasting van hun economisch of financieel imperium, ook niet als dat ecologische overwegingen zijn of zelfs als de toekomst van de planeet in gevaar brengt.
De energiereuzen dulden geen enkele aantasting van hun economisch of financieel imperium, ook niet als dat de toekomst van de planeet in gevaar brengt.
Stel dat het menens was met de strijd tegen de klimaatopwarming. In dat geval zouden de energiegiganten 60 tot 80 procent van hun reserves onaangeroerd moeten laten en dus niet kunnen te gelde maken. In dat geval zou de commerciële waarde van hun voorraden in elkaar storten, zouden die bedrijven elke kredietwaardigheid verliezen en zouden hun aandeelkoersen kelderen. Bovendien zouden ze geen enkele investering meer hoeven te doen om nieuwe voorraden op te sporen.
De keuze van de energiereuzen
Bij een verantwoorde klimaatpolitiek krijg je bovenvermelde nadelige economische gevolgen. Maar dat scenario is voor de energiereuzen gewoon uitgesloten. Vandaag gebeurt precies het omgekeerde. De energiereuzen doen het op dit moment uitstekend. Ze genieten volop kredietwaardigheid en in 2012 keerden de energiereuzen 126 miljard (!) dollar uit aan de aandeelhouders.
Jaarlijks besteden ze een slordige 650 miljard dollar aan de zoektocht naar nieuwe voorraden,[3] exact het bedrag dat nodig is om de klimaatontaarding te vermijden. In de twee belangrijkste markten van fossiele brandstoffen, New York en Londen, stegen de reserves de laatste twee jaar met respectievelijk 37 procent en 7 procent.[4]
Gelijktijdig worden de investeringen in hernieuwbare energie teruggeschroefd. Door de financiële crisis zijn de winstverwachtingen in die sector namelijk gedaald. Als gevolg daarvan verminderden de investeringen in groene energie vorig jaar met 14 procent.
De gevolgen laten zich raden. Terwijl het verbruik van fossiele brandstof snel zou moeten dalen, is zij de afgelopen tien jaar met 35 procent gestegen. Hetzelfde liedje voor de uitstoot van CO2, die is de laatste tien jaar met 32 procent toegenomen.[5]
Die laatste twee cijfers laten zien dat de energiereuzen de sleutel in handen hebben voor de strijd tegen de klimaatopwarming. Maar van strijd is helaas weinig sprake. De energiemonopolies, en met hen de financiële markten en de aandeelhouders, gaan er vrolijk van uit dat de politieke wereld niet zal doen wat ze beloven.
De energiemonopolies, en met hen de financiële markten en de aandeelhouders gaan er vrolijk van uit dat de politieke wereld niet zal doen wat ze beloven.
Bij ExxonMobil, de grootste producent van natuurlijk gas van de VS, en gekend voor zijn desinformatiecampagne over de klimaatopwarming, klinkt het zo: “Onze vooruitzichten houden geen rekening met het ‘lage koolstofscenario’ dat door sommigen bepleit wordt. Volgens onze inschatting zijn de kosten en de schadelijke impact op toegankelijke, betrouwbare en betaalbare energie die dat beleid met zich zou meebrengen, te hoog voor wat samenlevingen – en meer bepaald de armste en meest kwetsbare landen van de wereld – bereid zijn om te dragen.”[6]
Democratische controle
Ik stelde dat we voor een eenvoudige keuze stonden. De energiereuzen hebben in elk geval hun keuze gemaakt hebben, een noodlottige. The Economist, misschien wel het meest invloedrijke tijdschrift ter wereld en spreekbuis van de economische elite, maakt dezelfde keuze: “Wereldwijde actie zal de klimaatverandering niet stoppen. Het gevecht om de globale opwarming te beperken tot gemakkelijk aanvaarde niveaus is dus voorbij.” Volgens dit tijdschrift moeten we de klimaatopwarming niet proberen een halt toe te roepen, maar moet de wereld gewoon harder zijn best doen om te zien “hoe we er mee kunnen leven”. Après nous le déluge.
Eén ding is duidelijk: willen we de klimaatontaarding vermijden, dan zullen we moeten breken met de winstlogica en zullen de energiereuzen onder democratische controle[7] moeten gebracht worden. Een regulering van de energiemarkt, zoals sommigen voorstellen, lost het probleem van het waardeverlies van de ongebruikte stocks niet op. Bovendien zullen de lobby’s van die reuzen de klimaatonderhandelingen blijven sturen in de fatale richting. Zij hebben geen andere keuze, maar wel voldoende macht en invloed.
De klimaatpolitiek is te belangrijk om over te laten aan de energiereuzen en hun winstlogica. Hun almacht moet gebroken worden zodat er ruimte komt voor een verantwoord klimaatbeleid. Dat is de grote uitdaging waar de huidige generatie voor staat. Er is geen tijd te verliezen.
De almacht van de energiereuzen moet gebroken worden zodat er ruimte komt voor een verantwoord klimaatbeleid. Dat is de grote uitdaging waar de huidige generatie voor staat.
Bronnen:
‘Unburnable Carbon 2013. Wasted capital and stranded assets’, een rapport van Carbon Tracker en het Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment, verbonden aan de London School of Economics
‘A climate fix would ruin investors’, Financial Times
‘Unburnable fuel’, The Economist
‘The Financial Case for Divestment of Fossil Fuel Companies by Endowment Fiduciaries’, Hufftington Post
‘Why the potential for a trillion-dollar 'carbon bubble' grows bigger every day’, Smartplanet
Voetnoten
[1] Om onder die kritische drempel van 450 ppm te blijven, mogen we volgens een recente studies slechts tussen de 565 en 1075 GtCO2 fossiele brandstoffen verbranden. Dat is ons zogeheten koolstofbudget. Maar dat budget ligt ver onder de reserves die tot op heden gevonden zijn. Die reserves bedragen 2.860 GtCO2. Bij de meest voorzichtige klimaataanpak kunnen we slechts 20 procent van de reserves verbranden, bij een minder voorzichtige aanpak gaat het om een kleine 40 procent. De cijfers zijn afkomstig van het rapport Unburnable Carbon 2013. Wasted capital and stranded assets. Volgens deze studie is er bij een verbranding van 900 GtCO2 80 procent kans dat we onder de kritische drempel blijven en bij een verbranding van 1075 GtCO2 50 procent kans. Een studie van het Internationaal Energieagentschap (IEA) houdt het koolstofbudget op 565 tot 886 GtCO2. (‘Unburnable Carbon 2013’, p. 4-5.)
[2] https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/6236-A-carbon-price-not-carbon-bubble-will-spur-a-green-future
[3] ‘Unburnable Carbon 2013’, p. 33.
[4] ‘Unburnable Carbon 2013’, p. 5.
[5] http://edgar.jrc.ec.europa.eu/news_docs/pbl-2013-trends-in-global-co2-emissions-2013-report-1148.pdf, p. 17.
[6] ‘Energy and Carbon -- Managing the Risks’, http://cdn.exxonmobil.com/~/media/Files/Other/2014/Report%20-%20Energy%20and%20Carbon%20-%20Managing%20the%20Risks.pdf, p. 22.
[7] Dat kan onder verschillende vormen: nationaliseren, steden die een eigen energiebedrijf oprichten zoals in Duitsland gebeurt, enz.
