In Il
Messaggero, een lokaal dagblad van Rome, gaf de paus op 29 juni
een interview, waarin hij andermaal straffe uitspraken deed. In dat interview
wordt de paus onder de neus gewreven dat hij “zoals Lenin spreekt”. Daarop
antwoordt Jorge Bergoglio het volgende.
“Ik kan alleen maar zeggen dat de communisten onze vlag
hebben gestolen. De vlag van de armen is christelijk. De armoede staat centraal
in het Evangelie. Nemen we Mattheüs 25, die de procedure aangeeft op basis
waarvan we zullen beoordeeld worden: “Ik was hongerig, dorstig, in de gevangenis,
ziek, naakt.” Of kijk naar de zaligsprekingen[1],
een andere vlag. De communisten zeggen dat dit alles communistisch is. Ja, oké,
twintig eeuwen later [kunnen ze dat beweren]. Dus, wanneer je met hen spreekt, dan
kan je hen zeggen: “maar jullie zijn eigenlijk christenen.”
Het is niet de eerste keer dat paus Franciscus
controversiële uitspraken doet over het communisme. In La
Stampa zei hij dat hij in zijn leven al veel marxisten ontmoet had “die
goede mensen waren”.
Communisten zijn misschien verdoken christenen, maar de paus
is in elk geval geen verdoken marxist, zoals in rechtse kringen te horen is. Franciscus
zweert bij de sociale leer van de kerk. Volgens hem is “de marxistische
ideologie verkeerd” en bovendien zal je in zijn doctrine niets terugvinden over
strijd of over klassen, laat staan over klassenstrijd.
Zijn leer blijft beperkt tot een moralistische aanklacht, maar
hij verwoordt die wel op een radicale manier en zo komt hij toch al een eind in
de buurt van het marxisme.[2]
Onverholen kritiek
Franciscus gaat fel tekeer tegen de uitwassen van het
kapitalisme: speculatie op voedsel, de absolute autonomie van de financiële
markten, de schandalige hoge bonussen en lonen van CEO’s, de kloof tussen rijk
en arm, het winstbejag, enz. Maar hij gaat verder dan dat. Hij gelooft niet in de werking
van de vrije markt (de onzichtbare hand) en de zogeheten trickle-down-theorie
waarbij voordelen voor de rijken – zoals belastingsvermindering – uiteindelijk
ten goede komen aan de armen.
Voor de paus is “ongelijkheid de oorzaak van alle sociale wantoestanden”.
We moeten doorstoten naar de “structurele
oorzaken van armoede”. En dat geldt ook voor de oplossingen. Hij verwerpt niet
alleen de loonmatiging en de bezuinigingspolitiek, de paus bepleit structurele oplossingen: “welvaartprojecten
die bepaalde dringende behoeften voldoen, moeten beschouwd worden als louter
tijdelijke antwoorden”. Prioritair voor hem zijn de werkloosheid en de kloof tussen
rijk en arm.
Het is een onverholen kritiek op de neoliberale koers die gemeengoed
geworden is bij de politieke elite. In rechtse kringen beschouwt men de uitspraken
van de paus Franciscus als oubollig en radicaal. Maar het is natuurlijk ver gekomen als
zelfs de sociale leer van de kerk al radicaal overkomt.
Noten
[1]
“Zalig de armen, voor jullie is het
koninkrijk van God. Zalig die nu honger hebben, jullie zullen volop te eten
hebben. Zalig die nu huilen, jullie zullen lachen. Zalig zijn jullie als de mensen je haten, als ze je
buitensluiten en beschimpen en je naam door het slijk halen omwille van de
Mensenzoon dans die dag van blijdschap, want, vergeet niet, in de hemel wacht
jullie een rijke beloning. … Maar wee jullie, rijken, je hebt je troost al
binnen. Wee jullie die nu voldaan zijn, je zult honger hebben. Wee die nu
lachen, jullie zullen rouwen en huilen. Wee als alle mensen lovend over je
spreken.” (Lucas 6, 20-26)
Er is ook een
tweede, gelijkaardige versie in het Evangelie van Mattheüs, hoofdstuk 5,10-16.
[2]
Zijn uitgewerkte standpunten zijn terug te vinden in Evangelii Gaudium (de
vreugde van het evangelie): http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=4984.