“Ervoor
uitkomen dat je atheïst bent, is niet eenvoudig in Turkije “,
zegt Sinem Köro?lu, een lid van de Turkse Atheïstische Associatie
(AA), de eerste officiële organisatie voor atheïsten in het land.
“Onder de huidige regering wordt het ook steeds moeilijker”.
Het doel van deze organisatie, die eerder dit jaar in Istanboel werd
opgericht, is een stem te geven aan niet-gelovigen in Turkije, een
land dat niet bepaald bekendstaat om zijn voorliefde voor atheïsten.
Politici van de
conservatieve partij AKP hebben zich eerder al vijandig uitgelaten
over atheïsten. Vorig jaar stuurde een hooggeplaatst lid van de
partij, Mahmud Macit, een aanvallende tweet de wereld in waarin hij
zei dat “de laffe psychopaten die pretenderen atheïsten te
zijn”, moeten worden vernietigd. Ook premier Erdo?an zelf uitte
al beledigende woorden door atheïsten en terroristen in één
adem te noemen.
Geen atheïst als
buur
“Dat is zo
vernederend”, zegt Köro?lu in het AA-kantoortje in de wijk
Kadiköy, een bolwerk van secularisme. “De commentaren van de
politici weerspiegelen de mentaliteit van de meerderheid van de
Turkse bevolking. Dat moeten we doorbreken.”
Een studie van de
Universiteit van Bahçe?ehir uit 2011 toonde aan dat 64 procent van
de respondenten liever geen atheïst wil als buur. “Atheïsten
worden hier gezien als de ultieme andere”, zegt schrijver en
voorvechter van een tolerante islam Mustafa Akyol. “In de ogen
van het publiek, en vooral in de ogen van de religieuze
conservatieven, zijn atheïsten immoreel en vuil.”
Ook modeontwerper,
activist en prominent atheïst Barbaros ?ansal kent de pesterijen.
“Ze willen me vermoorden, ze willen me martelen, vragen me om
het land te verlaten, en ga zo maar door”, zegt hij. Bij de AA
ontvingen ze telefonische bedreigingen, maar “we nemen ze niet
al te serieus”, zegt Tolga Inci, een van de oprichters. De
organisatie werd ook aangevallen in religieuze media zoals Haber
Vaktim en Milli Gazete. “Ze waarschuwen dat we een oorlog tegen
religie willen ontketenen”, lacht hij.
Köro?lu
benadrukt dat dit allerminst hun bedoeling is. “We willen enkel
het bewustzijn over atheïsme vergroten en een steun zijn voor de
Turkse niet-gelovigen. Wij willen niemand zijn religie afnemen, we
willen enkel atheïsten verdedigen en anderen laten zien dat ook wij
mensen zijn”, zegt ze.
Seculiere staat
Volgens Inci is
religieuze discriminatie de laatste jaren toegenomen. Dat geeft
volgens hem niet enkel atheïsten een ongemakkelijk gevoel, maar ook
mensen die iets minder devoot zijn of een religieuze minderheid
vormen. Turkije is in 1923 opgericht als een strenge seculiere
republiek maar volgens Inci wordt de staat steeds meer openlijk
religieus. “We willen ons secularisme terug”, zegt hij.
Van de 74 miljoen
Turken is 99,8 procent moslim, waarvan 80 tot 85 procent soennitisch.
Er zijn ook 10 tot 15 miljoen Alevieten, bekend om hun meer
ontspannen manier van religie. Een kleine rest zijn christenen,
joden en atheïsten. Alle Turkse burgers moeten een identiteitskaart
bij zich dragen waarop hun religieuze voorkeur vermeld staat.
Atheïsme is geen mogelijke optie. Begraafplaatsen van de overheid
staan enkel open voor islamitische begravingen. Crematie is verboden.
Het
staatsdepartement Diyanet dat verantwoordelijk is voor religieuze
zaken, promoot enkel het soennisme. Sinds de AKP aan de macht kwam in
2002, is zijn budget vervijfvoudigd en het aantal medewerkers gestegen
van 74.000 naar meer dan 141.000.
De huidige Wet 216
maakt het strafbaar om religieuze waarden te beledigen. Op basis
hiervan werden mensen vervolgd zoals de wereldberoemde klassieke muzikant
Fazil Say en schrijver Sevan Nisanyan. Ze hadden op internet
reacties geplaatst die als beledigend werden gezien.
“Ik denk dat
de wet vaag is en rekbaar als een elastiekje”, zegt Inci. De AA
is van plan om gratis juridisch advies te geven aan iedereen die
aangeklaagd wordt wegens godslastering, een seminarie wil organiseren
of onderzoek wil doen naar religieuze overtuigingen in Turkije.
Verder pleiten de
atheïsten ervoor dat lessen godsdienst optioneel worden in de
scholen, dat er overheidsgeld wordt vrijgemaakt voor
niet-islamitische begrafenissen en dat er crematoria worden geopend
in het land.
