Lage opkomst

Een eerste teken aan de wand is de lage opkomst. Waar in 1994 85% van de stemgerechtigden een stem uitbracht, bleef nu 40% thuis. Bij de oudere bevolking is de mobilisatie groot na een heel leven zonder stemrecht. Zo zijn er verhalen over honderdjarigen die voor de laatste keer hun democratisch recht wilden uitoefenen. Maar de jongeren bleven thuis, sommigen uit desinteresse, anderen vanuit de overtuiging dat hun stem toch niets zal veranderen. Er is dus een groot politiek deficit.

Een sterkere oppositie

Bij de oppositie kwamen twee partijen uit de bus als winnaar. De liberale Democratic Alliance (DA) haalde 22% van de stemmen bij een hoofdzakelijk grootstedelijk, blank en middenklasse kiespubliek. In de campagne benadrukten zij sterk de corruptie van de machtshebbers (en vooral dan van Zuma) en de relatieve economische achteruitgang – Nigeria heeft Zuid-Afrika voorbijgestoken als grootste Afrikaanse economie. Hun antwoord is nog meer liberalisering en privatisering.Aan de andere kant van het politieke spectrum vind je de Economic Freedom Fighters (EFF) van Julius Malema, die uit het ANC werd gezet op verdenking van fraude en omwille van controversiële uitspraken die zouden aanzetten tot rassenhaat. Zijn eisen over nationalisering van banken en mijnen en herverdeling van de rijkdom – die nog steeds geconcentreerd is bij de blanken- konden bijna 7% van de kiezers bekoren. Bij de aanhangers van deze partij vind je bijvoorbeeld de mijnwerkers van Marikana, die inmiddels opnieuw vier maanden in staking zijn, voor betere lonen. Hoewel de score van het EFF bescheiden blijft, is dit toch een onverwacht resultaat voor een zeer jonge beweging met een controversiële leider.

Hoe links is ANC nog?

Historisch gezien is ANC een brede linkse coalitie die steunt op het middenveld, met de vakbond COSATU als grote sterkhouder. Na veel interne discussie heeft COSATU uiteindelijk opgeroepen om voor ANC te stemmen, hoewel niet alle geledingen deze oproep ondersteunden. Veel mensen staan er nu immers niet beter voor dan twintig jaar geleden. De ongelijkheid is groter dan ooit tevoren, volgens velen is dit te wijten aan het feit dat de regering al twintig jaar lang de kaart van de liberale markteconomie trekt. Het wetgevende kader mag dan nog een van de meest vooruitstrevende ter wereld zijn, vaak worden de wetten toch niet nageleefd. Er is een schrijnend gebrek aan collectieve voorzieningen zoals kwaliteitsvol onderwijs en gezondheidsdiensten en veel mensen blijven verstoken van een degelijke woning of nutsvoorzieningen die de basis zijn van een menswaardig leven.Vanuit het middenveld en bij de FOS-partners klinkt nu de hoop dat de verkiezingsuitslagen een wake-up call zullen zijn, die ANC een spiegel voorhouden van de prioriteiten voor de Zuid-Afrikanen. Maar ongetwijfeld zullen hier nog vele debatten – en mogelijk nog eens twintig jaar – voor nodig zijn.

28 mei 2014 Auteur: Françoise Vermeersch. Contact: kwaku.acheampong@fos-socsol.be