Er was een gevoel van euforie rond het Midden-Oosten toen FIFA in 2010 bekendmaakte dat Qatar de gastheer zou zijn bij het WK in 2022. Het was de eerste keer dat een Arabische staat de geplande gastheer voor het evenement zou zijn. Een opmerkelijke prestatie als je bedenkt dat het Midden-Oosten zo’n obsessie heeft met alles wat met voetbal te maken heeft. Maar bij alle opwinding over het gastheerschap van Qatar is er ook een duistere kant aan dit verhaal. Als je vandaag de dag denkt aan Qatar komt het beeld bij je op van een klein gemoderniseerd koninkrijk dat invloed heeft over alles van de burgeroorlog in Syrië tot de politieke situatie in Egypte.
De truien van FC Barcelona, een van de populairste voetbalteams in Europa, dragen trots Qatar’s naam. De staatsbellegingsfondsen van het land die €73-biljoen waard zijn hebben grote belangen in alles van Porsche tot Harrod’s, de luxe Britse retailer. Wat vaak doogezwegen of genegeerd wordt in dit verhaal is dat Qatar en zijn mede-Golfstaten een vorm van moderne slavernij beoefenen in het uitbuiten en misbruiken van allochtone medewerkers. Met slechts 225.000 burgers en een bevolking van 1,7 miljoen heeft Qatar de hoogste allochtone werknemer tot burger-ratio van het hele Golfgebied. Werknemers uit Bangladesh, Nepal, India, Pakistan, Sri Lanka en de Filipijnen komen met duizenden aanzetten om de functies van moeilijk constructiewerk en handenarbeid-banen te vervullen. In ruil daarvoor krijgen ze een laag loon, werken ze in gevaarlijke omstandigheden in de zinderende hitte van de woestijn en slapen ze in kleine smerige slaapzalen. Allochtone werknemers vallen onder de wettelijke bevoegdheid van het zogenaamde kafalasysteem.
Dit systeem maakt een werkgever wettelijk verantwoordelijk voor zijn (het is altijd een man) werknemers. Hoewel dit in theorie misschien bemoedigend lijkt zijn de werknemers in de praktijk niet in staat van baan te wisselen of het land te verlaten zonder toestemming van hun sponsorbedrijf. Werkgevers staan erom bekend om lonen in te houden en paspoorten te confisqueren.
Dit juridisch kader wordt versterkt door een wijdverspreide culturele acceptatie van deze praktijken. ‘We hebben slaven nodig om momenten te bouwen. Kijk maar naar wie de piramides gebouwd hebben, dat waren slaven’. Dit is hoe een Iraakse emigrant in Dubai de betreurenswaardige behandeling van Aziatische werknemers in de Emiraat rechtvaardigde.
Jammer genoeg lijkt een dergelijke houding niet ongewoon te zijn onder hun die de afgelopen decennia geprofiteerd hebben van de economische groei in de regio. Wat op het eerste gezicht een eenvoudige tewerkstelling lijkt is in werkelijkheid een moderne vorm van slavernij: allochtone werknemers zijn slechts het eigendom van hun werkgevers.
Uit een verslag van de Britse krant The Guardian bleek dit jaar dat allochtone werknemers uit Nepal deze zomer stierven met een snelheid van één per dag. Bewijs van dwangarbeid en extreme uitdroging vergezelde de aantijgingen. De ambassadeur van Nepal in Qatar ging zelfs zo ver dat hij het land beschreef als een ‘open gevangenis’ omdat 44 allochtone werknemers – voornamelijk jonge mannen – deze zomer overleden. De oorzaak was onbekend maar aan verdacht veel van hen werd ‘hartfalen’ toegeschreven. De Internationale vakbondsconfederatie schat dat 4.000 allochtone werknemers zal overlijden voordat het balletje aan het rollen wordt gebracht.
Over het hele Golfgebied zijn video’s opgedoken die Aziatische en Afrikaanse migranten toont die bruut geslagen worden door hun Arabische werkgevers, handelingen waarover de overheid hun terughoudendheid uitdrukte of die ronduit werden afgewezen. In een bijzonder gruwelijke video verschijnt een Saoedische familie die om de beurt hun Ethiopische huishoudelijke hulp slaan terwijl ze is opgehangen aan het plafond. Geen van deze incidenten zijn atypisch voor migranten in het Golfgebied. Het WK van 2022 in Qatar is een zeldzame kans om deze landelijke schandalige situatie aan het licht te bringen.
Amnesty International heeft gezegd dat migranten die betrokken zijn bij de voorbereiding van het evenement door hun werkgevers ‘behandeld worden als vee’. Bovendien hebben velen ernstige verwondingen opgelopen als gevolg van de slechte veiligheidsnormen op de bouwplaats. Het sterftecijfer onder de werknemers wordt als ‘significant’ beschreven. Amnesty Secretaris-generaal Salil Shetty verwoord: ‘Het is gewoonweg niet goed te praten dat er in een van de rijkste landen ter wereld zoveel allochtone werknemers meedogenloos worden uitgebuit, beroofd en achtergelaten om te worstelen voor hun leven…’
FIFA heeft de plicht om een sterke publieke boodschap te sturen dat ze het niet tolereren dat mensenrechten geschonden worden op bouwprojecten die verband houden met het WK. Inderdaad, gezien het feit dat de landen waar de meest groteske misstanden zich voordoen toevallig bondgenoten zijn met het Westen, is het passend dat de Westerse landen hun ogen niet afwenden van deze onrechtvaardigheden. Deze mishandeling van migranten in het Golfgebied wordt vaak als politiek gevoelig probleem gezien door Westerse politici, gretig als ze zijn om goede relaties met de olierijke monarchieën in de regio te behouden. Arme en rechteloze arbeiders, vaak analfabeet, hebben gewoonweg niet de middelen om op eigen kracht hun stem te laten horen aan de wereld. Terwijl de fysieke infrastructuur van het Golfgebied misschien gevorderd is tot de moderniteit van de 21e eeuw, lopen de arbeids- en mensenrechten nog erg achter.
Gastheer zijn voor een evenement als FIFA 2022 zou onder strenge voorwaarden moeten plaatsvinden. Werknemers die de sportfaciliteiten bouwen waar de welvarende fans langs zullen komen moeten juist behandeld worden.Net zoals de plantages in het zouden van Amerika die duizenden zwarte mannen, vrouwen en kinderen uitbuitten met het klappen van de zweep zwoegen de moderne slaven in het Golfgebied. Hun wordt niet alleen het recht op winstgevend werk ontzegd maar iets nog fundamentelers: de waardigheid die ons mens maakt. ‘Het is de taak van denkende mensen’, herinnert Albert Camus ons, ‘om niet aan de kant van de beulen te staan’. Het is ook de taak van de Westerse landen om niet aan de kant van de slavenhouders te staan en om zich uit te spreken en de rechtvaardige behandeling te vragen van degenen die hun genot op FIFA 2022 mogelijk zullen maken.
