In de afgelopen
twee weken werden ongeveer dertig mensen gearresteerd voor
“verspreiden van vals nieuws en paniek”, in de woorden van
de openbare aanklager. Drie jonge mannen zaten negen dagen vast
vanwege hun Facebookberichten. Daarin werd melding gemaakt van
honderden slachtoffers in de ergst getroffen stad Obrenovac, 33
kilometer ten westen van Belgrado. De drie zijn inmiddels weer vrij,
maar moeten binnenkort voor de rechter verschijnen. Als ze schuldig
worden bevonden, kunnen ze straffen van zes maanden tot vijf jaar
krijgen.
Bronnen op het
kantoor van de openbare aanklager, die anoniem willen blijven, zeggen
dat “dergelijke posts en commentaren paniek veroorzaakt kunnen
hebben en verstoring van de openbare orde.” Ze ontkennen dat er
sprake is van censuur.
Censuur is in de
Servische grondwet verboden. Aangezien de websites Teleprompter.rs en
Drugastrana.rs, die zeer kritische commentaren publiceerden op
premier Aleksandar Vu?i? en zijn regering, gehackt en offline zijn,
is wel degelijk sprake van censuur, zegt de nationale ombudsman Saša
Jankovi?. Op de websites stonden artikelen met koppen als ‘Het volk
is wanhopig’, “Vucic stop met zelfmedelijden” en “Staat,
we moeten jullie niet meer”. Een blogpost met als titel “Ik,
AV (Aleksandar Vu?i?) neem ontslag”, werd zonder nadere
toelichting verwijderd van de website van de krant Blic (spreek uit
‘blits’). De eigenaar van de krant wil niet reageren op de kwestie.
Evacuatie
Ombudsman Jankovi?
zegt in een verklaring dat het moeilijker wordt om censuur te
verbergen, “omdat we steeds vaker zien dat bepaalde informatie
en bepaalde critici verdwijnen uit de media en informatieruimte.”
Een duidelijk voorbeeld daarvan was de oproep van de burgemeester van
Belgrado, Siniša Mali, aan de burgers van Obrenovac.
Op 16 mei riep hij
op de officiële website van stad Belgrado burgers in Obrenovac –
een van de gemeenten van Belgrado – op hun huis in de stad niet te
verlaten. De oproep werd verwijderd toen de stad dezelfde dag
volledig overstroomde en 23.000 mensen haastig geëvacueerd moesten
worden. Het bericht was echter nog wel te vinden in cache en werd
vervolgens via Facebook en Twitter gedeeld.
In een recente
tv-toespraak ontkende premier Vu?i? dat er in Servië sprake is van
censuur. “Het is absoluut niet waar dat er censuur wordt
gepleegd of dat er druk wordt uitgeoefend bepaalde berichten in te
trekken”, zei hij. Vu?i? reageerde op beschuldigingen van
media-expert Dunja Mijatovi? van de Organisatie voor Vrede en
Samenwerking in Europa (OVSE). Tijdens een bijeenkomst vorige week in
Stockholm, uitte zij ernstige zorgen over het blokkeren van websites
en online content in Servië.
Milosevi?
Voor sommigen in
Servië komt het gedrag van premier Vu?i? niet als een verrassing.
In 1999, toen de NAVO bombardementen uitvoerde op het toenmalige
Joegoslavië, was hij minister van Informatie in de
regering-Milosevi?. Die periode kenmerkte zich door strikte
mediacensuur en hoge boetes voor onafhankelijke media die de
repressieve wetten schonden.
“Het is weer
net als in het Milosevi?-tijdperk, misschien zelfs erger”, zegt
journalist Jasminka Kocijan, die zelf haar baan kwijtraakte toen ze
zich kritisch uitliet over Vu?i?. Nadat er videomateriaal verspreid
werd waarop Vu?i? een kind uit de sneeuw redde tijdens een bezoek
aan het rampgebied, zette zij een een bericht van het Rode Kruis op
Facebook waarin werd beschreven hoe vrijwilligers daadwerkelijk
mensen redden die vastzitten in de sneeuw. Meteen daarna werd ze
ontslagen bij het staatspersbureau Tanjug.
Sinds Vu?i? in
2012 aan de macht is, probeert hij met zijn team alle satirische en
zelfs feitelijke online informatie over zijn Progressieve Partij van
het internet te verwijderen. Zo verdween een blog over interne
kwesties binnen de partij en werden foto’s en berichten over Vu?i?s
tweede huwelijk vorig jaar november onmiddellijk verwijderd van
internet.
Afgelopen zondag
ging Pescanik.net offline. Op de site stond een analyse door drie
wetenschappers van het proefschrift van Vu?i?s rechterhand en
minister van Binnenlandse Zaken, Nebojsa Stefanovi?. Uit de analyse
zou blijken dat het proefschrift plagiaat is.
