Waarheen met links in Vlaanderen?

De pogingen van de Vlaamse sociaaldemocraten om de verkiezingsuitslag te verkopen als 'standhouden' en zelfs een 'beloning voor het opnemen van de verantwoordelijkheid', werden vanochtend in de meeste kranten snel doorprikt. Hoewel sp.a inderdaad standhoudt en op sommige plaatsen licht vooruitgaat, is er weinig reden tot feestvreugde. Zowel op Vlaams, federaal als Europees niveau, verliest sp.a een zetel.

Als men de uitslag van gisteren naast de eerdere verkiezingsuitslagen voor de kamer legt, dan wordt de crisis van de Vlaamse sociaaldemocraten maar al te duidelijk. Tijdens deze verkiezingen haaldde sp.a 14,2 procent voor de Kamer. Dat is een daling van 0,8 procent ten opzichte van de score van 2010. Als we beide uitslagen in een ruimter tijdsperspectief plaatsen, dan ontstaat een onthutsend beeld: dit is de laagste uitslag van sp.a sinds 1977, het jaar waarin de BSP uit elkaar viel in de PS en de SP.

Groen lijkt dus alvast een evidentere winnaar dan sp.a. Maar ook hier valt door de confetti heen ontgoocheling te bespeuren. Een ontgoocheling die niet zonder grond is. Groen steeg, maar niet zo spectaculair als gehoopt. De partij had stiekem gerekend op een score van twee cijfers, maar de grens van tien procent werd niet overschreden.

Dé ontgoocheling op links lag in het donkerrode kamp. De campagne van PVDA+ had als inzet om Peter Mertens op het pluche van een kamerzetel te krijgen. Dat lukte niet. Hoewel PVDA+ haast overal zijn eigen score verdubbelde of zelfs verdriedubbelde, strandde de PVDA+-opmars op een procentuele zucht van de kiesdrempel.

Same old

De verwachte dijkbreuk op links bleef dus uit. Groen noch PVDA+ lokte op ingrijpende wijze kiezers weg uit de sp.a-stal. Gevolg is dat het verlies van sp.a te weinig spectaculair is om het als ontegensprekelijk verlies te framen – hoewel het dat wel is – en dat Groen noch PVDA+ zich kunnen opwerpen als rijzende ster aan het linkse firmament.

Groen en sp.a kunnen zich de luxe niet permitteren om op hun bescheiden lauweren te rusten. Hoewel druk er intern ook gediscussieerd en geanalyseerd zal worden, de communicatie naar buiten toe zal berustend en aanmoedigend zijn. Bovenal zal zowel bij Groen als sp.a het geluid weerklinken dat er verder in de ingeslagen richting moet gewandeld worden.

Dat is misschien de ware nederlaag van links. De manier waarop de kaarten geschud werden, noopt parlementair links er vooral toe om verder te doen zoals ze bezig zijn. De nederlaag van PVDA+ zal vermoedelijk het eind inluiden van een noodzakelijke herprofilering en herbezinning binnen de Vlaamse linkerzijde. Een herbezinning die ongetwijfeld wel was ingezet als PVDA+ een spectaculaire score had neergezet.

Veelzeggend in dit verband was de uitspraak van Bruno Tobback tijdens de verkiezingsshow. Hij had het onder meer over de ambitie om links te verenigen zoals N-VA rechts verenigt. Met andere woorden: sp.a droomt er luidop van om de linkse kiezers die nu PVDA+ en Groen stemmen opnieuw binnen te rijven. Dat betekent het verderzetten van de strijd op links zoals die ook tijdens de campagne werd gevoerd, met alle contraproductieve gevolgen vandien.

Broederstrijd

De droom dat sp.a links opnieuw kan herenigen is – op z'n zachtst gezegd - een ijdele droom. De partij verkeert in een toestand van structurele crisis. De band tussen de socialistische vakbond ABVV en de sp.a is bijvoorbeeld flink vertroebeld. Hoewel de ABVV-top tijdens de campagne expliciet opriep om voor sp.a te stemmen, bestaat er een duidelijke tendens bij heel wat militanten om aansluiting te zoeken bij radicaal links.

Bovendien heeft de sp.a zich bij monde van Bruno Tobback meermaals laatdunkend uitgelaten over het ABVV. De lijm waarmee de ABVV-top en sp.a tijdens deze verkiezingscampagne weer bij elkaar werden geplakt, is intussen opgedroogd en breekbaar. Het blijft een open vraag hoe de relatie tussen vakbond en partij zich verder zal ontwikkelen.

Sp.a is de voorbije decennia vervreemd geraakt van haar achterban en werd een gesloten machtspartij. Enige aansluiting met buitenparlementair-links is haast onbestaande. Onder het mom van 'verantwoordelijkheid' werd een koers gevaren die soms lijnrecht inging tegen sociaaldemocratische basiswaarden.

Hoewel Groen zich tijdens deze campagne heel wat constructiever en pluralistischer heeft opgesteld dan sp.a, lijkt de kans reëel dat ook deze partij onder impuls van het verkiezingsresultaat op zichzelf terugplooit. Het lijkt niet meer dan evident dat Groen zich verder zal positioneren als de rechtstreekse concurrent van sp.a. De broederstrijd op links kan dus onverminderd verder woekeren de komende jaren.

21ste eeuw

De vraag is wat die broederstrijd ons tot hiertoe heeft opgeleverd en wat hij ons in de toekomst nog kan opleveren? Het antwoord is even kort als veelzeggend: niets. Wat de opkomst van PVDA+ en Groen bewezen heeft is dat steeds meer linkse kiezers zoekende zijn en zich niet langer herkennen in de partij die de N-VA van links probeert te zijn. Evenmin hebben die kiezers een boodschap aan een constante concurrentiestrijd tussen verschillende linkse krachten.

Wil links opnieuw sterk staan in de komende jaren, dan zal er heil moeten gezocht worden in pluraliteit, dialoog en – vooral – nederigheid. Geen enkele partij moet proberen de linkse N-VA te zijn. Veeleer moet ingezet worden op samenwerking waarbij ieders eigenheid bewaard blijft, op basiswerk en op politiek opbouwwerk dat het enge electoralisme overstijgt. Het links van de 21ste eeuw heeft niet meer de luxe om zich te verliezen in de broedertwisten van de 20ste eeuw.