Een
politieke aardverschuiving lag niet in de rede bij deze
gemeenteraadsverkiezingen. Politieke dienstverlening leeft na vier jaar
zware crisis nog heel sterk in Griekenland, in de plaatselijke
politiek meer dan in de nationale. Een kandidaat die op een
geloofwaardige manier banen of wat extra centen weet aan te bieden,
kan dan ook op een stem rekenen. De echte test voor het
besparingsbeleid en voor de regering-Samaras wordt aanstaande zondag
verwacht, bij de Europarlementsverkiezingen. Gezien daar geen
onmiddellijke voordelen voor de gemiddelde Griekse burger uit te
halen vallen, zal het stemgedrag daar “eerlijker” zijn.

Crisis
als determinerende factor

Toch
werd verwacht dat in heel wat steden en districten een groot aantal
proteststemmen zou worden geteld, naast de ruim 40 procent Grieken die de
moeite niet eens namen om hun stemplicht te vervullen. De crisis
wordt in de grootsteden veel meer gevoeld dan op het platteland, waar
iedereen mekaar kent, waar er een grotere samenhorigheid is en waar
mensen makkelijker zelf in hun behoefte aan voedsel kunnen
voorzien. Daarom werd met veel belangstelling uitgekeken naar de
uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Athene, Thessaloniki,
Heraklion, Volos of Patras.

Het
aantal kandidaten was dit jaar bijzonder hoog. Ongeveer 1 op de 28
Grieken had zich kandidaat gesteld als gemeenteraadslid. Onder hen
heel wat langdurig werklozen die op deze manier hoopten om toch wat
inkomsten te kunnen genereren. Op een kieslijst in de provinciestad
Larissa stond zelfs een dakloze. Ook bekende Grieken, zangers en
televisiefiguren waren op bijna alle lijsten terug te vinden.

Oppositie

De
voornaamste oppositiepartij SYRIZA heeft weliswaar vooral ingezet op
de Europarlementsverkiezingen, maar hoopte al goed te scoren in
de gemeenteraadsverkiezingen. In Athene scoorde de partij behoorlijk
en het district Attica, rond de Griekse hoofdstad, gaf eveneens zijn
voorkeur aan de oppositiepartij. In het algemeen is de partij erop
vooruitgegaan. Toch bleven de resultaten enigszins onder de
verwachtingen. De cijfers bevestigen wat de Griek in de straat zegt:
SYRIZA kan niet overtuigen.

De verkiezingsbeloftes van partijleider
Alexis Tsipras doen heel erg denken aan de beloftes die Andreas
Papandreou deed in de aanloop naar zijn historische
verkiezingsoverwinning in 1981, die voor vele Grieken het startpunt
is geworden van een Griekenland dat zich ongelofelijk in de schulden
heeft gewerkt. Toch zullen de kandidaten van SYRIZA in vijf van de dertien
districten meestrijden in de tweede verkiezingsronde. In Griekenland
wordt die gehouden wanneer geen enkele kandidaat
meer dan 50 procent heeft gehaald in de eerste ronde. De twee kandidaten met
het meeste aantal stemmen nemen het tegen elkaar op.

Coalitiepartijen

De
regerende partij Nea Dimokratia van premier Samaras heeft stand weten
te houden en heeft nog heel wat kandidaten die doorstoten naar de
tweede ronde. De partij scoort behoorlijk in de landelijke gebieden.
De partij die zowat van de kaart is geveegd, is
regeringscoalitiepartner PASOK. Toegegeven, de partij had geen enkele
kandidaat die onder de naam PASOK opkwam, maar behalve de zittende
onafhankelijke burgemeesters van Athene en Thessaloniki die op de
steun van de partij kunnen rekenen, is er geen enkele kandidaat van
PASOK te bespeuren.

Veel heeft te maken met het feit dat Grieken de ellende van de crisis
grotendeels aan deze partij wijten. Huidig voorzitter Evangelos Venizelos is bovendien de
meest gehate politicus van Griekenland op dit ogenblik.

Opvallende
resultaten 

In
een aantal steden en gemeentes is de uitslag opmerkelijk. Neem de
gemeente Aristoteles, in het idyllische Chalkidiki, in het noorden
van Griekenland. Daar werd zittend burgemeester Christos Pachtas
weggestemd. Op het grondgebied van de gemeente wordt een goudmijn
geëxploiteerd, zeer tegen de zin van heel wat dorpsbewoners, die daar dan
ook tegen protesteerden. Pachtas is lid van PASOK, is nog minister
geweest, en verdedigde de belangen van de goudmijn (die voor een deel
in handen is van een aannemer die rijk werd door
overheidscontracten in de wacht te slepen en die met zijn
televisiezenders en kranten probeert de publieke opinie voor zich te
winnen). Pachtas is geen onbesproken figuur maar had verwacht dat hij
zou worden herkozen omdat hij economische
ontwikkeling naar de streek heeft gebracht. Die ontwikkeling gaat
echter gepaard met het rooien van verscheidene vierkante
kilometers ongerept bos, waardoor boeren, imkers en zelfs vissers hun
bestaanszekerheid dreigen te verliezen.

De
provinciestad Volos heeft de voorzitter van de plaatselijke
voetbalploeg dan weer genoeg stemmen gegeven, zodat hij mee kan doen in de
tweede stemronde. Achilleas Beos is beschuldigd van het vervalsen van
de voetbalcompetitie en van het kopen van wedstrijden om zo flink
wat winsten in het gokcircuit op te strijken. Hij is daarvoor
gevangengezet en pas vrijgekomen. Beos is steenrijk en wil van
Volos het Monaco van Griekenland maken. De kiezers volgen hem er
blijkbaar in, wellicht in de hoop om een graantje mee te pikken.

In
Marathon ten slotte, op 42 kilometer van Athene, is tv-persoonlijkheid Ilias
Psinakis in de eerste ronde verkozen tot de nieuwe burgemeester.
Psinakis is uitgegroeid tot een beroemdheid door zijn deelname aan
panels van programma’s zoals X-Factor. Hij is manager van zangers
die door Griekenland naar Eurovision worden gestuurd. Als zoon van
een Filippijnse moeder heeft hij even geprobeerd om verkozen te
worden in Athene bij de extreem rechtse partij LA.O.S., maar dat is
niet gelukt. Als onafhankelijk kandidaat, in een andere
gemeente, is het dus wel gelukt. Marathon is een gemeente van land-
en tuinbouwers en Psinakis is iemand die vooral lifestylebladzijdes
van tijdschriften vult. Het is onduidelijk wat hij voor
zijn gemeente kan doen.

Piraeus

In
de havenstad Piraeus maakte de formatie ‘Piraeus Winnaar’ van
burgemeesterskandidaat Yiannis Moralis grote indruk. Die was pas een
paar weken voor de verkiezingen klaar, en Moralis zelf is iemand die
helemaal geen politieke achtergrond heeft: hij is de rechterhand van
de voorzitter van de plaatselijke voetbalploeg Olympiakos. Omdat
voetbal voor vele Grieken haast een religie is, slaagde Moralis erin
om de koppositie te halen tijdens de eerste ronde. Dat resultaat
wordt bestreden. Achter zijn campagne zit de steenrijke
reder Vangelis Marinakis, die dus eigenaar van Olympiakos is. De dag
voor de verkiezingen deelde de politieke formatie voedselpakketten
uit in de stad, vergezeld van stembiljetten.

Piraeus staat centraal
in het uitgebreide privatiseringsprogramma van de regering. Tot nu
toe hebben collega-oligarchen van Marinakis een aardig
graantje weten mee te pikken (zoals onlangs Spyros Latsis,
persoonlijke vriend van huidig EU-commissievoorzitter Barroso, die de
oude luchthaven van Athene – “het beste stuk onroerend goed in
het oostelijke Middellandsezeegebied” – voor een prikje wist op
te kopen). Het lijkt erop dat Marinakis op de eerste rij wil
zitten wanneer de cadeautjes worden uitgedeeld. Zelf staat hij op de
lijst als kandidaat-gemeenteraadslid en hij beweert dat hij de
bewoners van de havenstad allemaal aan een baan wil helpen.

Het is
moeilijk te begrijpen van een reder die zijn schepen onder
Liberiaanse, Mashall, Bahamas en Panemese vlag heeft varen. Tenzij
hij hoopt dat de lonen zo zullen blijven zakken, dat hij zijn schepen
tegen een prikje in zijn thuisbasis kan laten bouwen of repareren.
Mocht ‘Piraeus Winnaar’ het halen, dan versterkt Marinakis zijn
greep op het reilen en zeilen in Piraeus, en verdwijnt de zo al vage
grens tussen politiek en grootkapitaal volledig.

Versplinterd
links

Tegengewicht
valt er nauwelijks te verwachten. De regerende
partijen zijn te veel bezig met hun eigen overleven en sparen al hun
energie voor de Europarlementsverkiezingen. Aan de linkerzijde heerst
vooral verdeeldheid. In de havenstad Patras is de kandidaat van de
communistische partij KKE als eerste uit de bus gekomen afgelopen
zondag. Er is een tweede stemronde nodig om hem aan een
meerderheid van 50 procent te helpen. SYRIZA is bereid om hem daarbij te
helpen en de achterban op te roepen om voor de KKE-kandidaat te
stemmen, maar de communistische partij weigert categoriek.

Gouden
Dageraad

De
partij die het best vaart bij de versplintering van het politieke
strijdtoneel en bij de afkeer van de kiezer van de traditionele
politici, is Gouden Dageraad. Tegen die partij loopt momenteel een
onderzoek naar bendevorming. Vier van de achttien parlementsleden, onder wie de voorzitter, zitten in
de cel, en één parlementslid is uit de partij gezet, terwijl nog een
ander zelf is opgestapt. De partij leek over zijn hoogtepunt heen,
maar in Athene heeft burgemeesterskandidaat Ilias Kasidiaris (die is
bekend geworden door een vrouwelijk parlementslid in een
televisiestudio drie vuistslagen in het gezicht te geven) zelfs 16 procent van de stemmen behaald.

Zijn wapenbroeder Ilias Panagiotaros, die
kandidaat-districtsgouverneur was, haalde 11 procent. Het is de eerste keer
dat de partij dubbele cijfers haalt. In sommige wijken van Athene
bedroeg de score zelfs meer dan 20 procent. Over heel Griekenland haalde de
partij ruim 450.000 stemmen. Tot nu toe zetelden er slechts achttien neo-nazi’s in het Griekse parlement, maar vanaf september zullen er
leden van de partij, die zichzelf openlijk nationaalsocialistisch
noemt, in gemeente- en districtsraden in heel Griekenland zetelen.

Aanstaande
zondag zullen de Europarlementsleden wellicht een nog sterker
gepolariseerd beeld geven. Dan spelen persoonlijke factoren in het stemgedrag van de Grieken immers
niet meer mee. Verwacht wordt dat
SYRIZA meer stemmen zal halen dan tijdens de
gemeenteraadsverkiezingen. Maar hetzelfde geldt wellicht ook voor
Gouden Dageraad. En dan zullen Brussel en Straatsburg neo-nazi’s in de delegatie van 21 Griekse Europarlementsleden in
het halfrond moeten dulden.