//DE MOTIVATIE// Marc Vandepitte (PVDA+)

Exact honderd dagen voor mijn afstuderen aan het secundair onderwijs werd ik geschorst. Een definitieve uitsluiting hing me boven het hoofd. Ik had de strijd aangebonden tegen drie - in mijn ogen - onbekwame leerkrachten, die geen gezag hadden en ook niet over voldoende didactische capaciteiten beschikten. Het hoofdvak wiskunde (acht uur per week) bijvoorbeeld kreeg ik van een dementerende leraar. Ik vond dit onrechtvaardig en een echte schande. Uiteindelijk escaleerde het conflict.

De directeur bracht mijn vader via de telefoon op de hoogte. Ik had schrik voor de reactie van mijn autoritaire vader. Maar na afloop van dat langdurig gesprek zei hij kurkdroog: "Marc, als je de wereld wil veranderen, dan moet je in de politiek gaan".

Bijna veertig jaar heb ik zijn raad in de wind geslagen, maar nu zet ik dan toch de stap. Bij de komende verkiezingen sta ik als verruimingskandidaat op de derde plaats voor het Vlaamse Parlement op de lijst van PVDA+. Ik wil met deze tekst uitleggen waarom ik de stap zet naar de partijpolitiek en waarom ik kies voor PVDA+.

1. De stap naar partijpolitiek

Drie levensgrote uitdagingen

We bevinden ons op een belangrijk kruispunt in de geschiedenis. We staan, wat mij betreft, voor minstens drie levensgrote uitdagingen. We moeten vooreerst een halt toeroepen aan de sluipende maar gestage afbraak van de welvaartsstaat en de toenemende kloof tussen arm en rijk.

Ten tweede neemt de onverdraagzaamheid en discriminatie tegen mensen van andere origine of die buiten de boot vallen, steeds ergere vormen aan. Wilders zegt hardop wat velen heimelijk denken maar niet luidop mogen of durven zeggen, of beter nog niet mogen of durven luidop zeggen. De N-VA heeft de jacht geopend op de jongere, de werkloze, de zieke, de bruggepensioneerde, … Op één na nemen de andere partijen hun discours in mindere of meerdere mate over.

Ten derde is er de gigantische uitdaging van de klimaatopwarming. We stevenen af op een klimaatcatastrofe met onherstelbare en onleefbare gevolgen. Drastische maatregelen dringen zich snel op maar komen er niet. Deze collectieve roekeloosheid moet dringend gestopt worden, maar toch neemt de uitstoot van CO2 steeds verder toe. Er is geen tijd te verliezen, maar zowat niemand van de beleidsmakers beweegt echt.

De linkse golf in Latijns-Amerika

Mijn inspiratie komt voor een groot deel uit Latijns-Amerika omdat het in deze regio is dat men de laatste vijftien jaar actief op zoek gegaan is naar alternatieven, naar een betere wereld.i Dit continent werd dertig jaar geleden getroffen door een zware schuldencrisis. Net zoals in Europa vandaag, werd de factuur gepresenteerd aan de werkende bevolking. Maar die bleef niet bij de pakken zitten. Het antisociaal en neoliberaal offensief werd beantwoord met een linkse golf zoals het continent er nog nooit een had gekend. Het is ook geen toeval dat landen van dit continent de voorhoede zijn in de strijd tegen klimaatopwarming en tegen de discriminatie tegen etnische bevolkingsgroepen.ii

Die progressieve golf is de vrucht van drie factoren. De sociale bewegingen radicaliseerden en gingen zich beter gaan organiseren. De kritische massa werd voldoende sterk om het bestaande politiek bestel uit te dagen en uiteindelijk weg te vegen.

Ten tweede veranderde de sociale strijd van karakter. Oorspronkelijk waren de eisen defensief: tegen de afbraak van sociale verworvenheden, tegen de verarming, tegen verslechterde arbeidsomstandigheden, tegen de dominantie van de VS, enz. Gaandeweg werden de eisen offensief: controle over de natuurlijke rijkdommen, participatieve democratie, uitbouw van een multiculturele samenleving, integratie van de Latijns-Amerikaanse landen, …

Ten derde gingen diverse sociale bewegingen de krachten bundelen en gingen ze op zoek naar een politiek verlengstuk. De eigen eisen en kwesties (inheemse kwesties, vakbondseisen, gendervraagstuk, …) werden behouden, maar kregen een plaats in een ruimer platform en organisatieverband, waar ze elkaar alleen maar versterkten. Het zijn die politieke verlengstukken (partijen) die in verschillende landen een progressieve president hebben voortgebracht en het begin hebben ingeluid van radicale processen, te beginnen met een nieuwe grondwet.

Een tandje bijsteken

Ik ben reeds dertig jaar actief in het middenveld: in de vredesbeweging, de derdewereldbeweging, de milieubeweging, de vakbond en de bewegingen tegen discriminatie. En dit als militant en als schrijver. Gezien de ernst en de dringendheid van de uitdagingen waar we nu voor staan enerzijds en het gegeven dat de traditionele progressieve partijen er te weinig van bakken anderzijds, is het volgens mij nodig om een tandje bij te steken en de stap te zetten naar de actieve politiek.

Net zoals in Latijns-Amerika moeten we ons beter gaan organiseren, offensieve eisen stellen en op zoek gaan naar politieke convergentie en een politiek verlengstuk. Dat is de reden waarom ik nu de stap zet naar de actieve politiek en ik deelneem aan de komende verkiezingen.

Voor het geld moet ik het niet doen, elke verkozene van de partij waarvoor ik de keuze maak, zal zetelen met een loon van 1.600 euro. Dat is een pak minder dan wat ik nu verdien en heel wat minder dan de 3 à 4.000 euro waar de verkozenen van de andere partijen het mee doen. Dat brengt me bij de vraag waarom ik op de lijst van PVDA+ ga staan.

2. Waarom PVDA+

Er zijn drie belangrijke redenen voor mijn keuze voor de lijst PVDA+: een politiek-ideologische, een communautaire en de partijopvatting en -werking.

De drie uitdagingen

Zowel het programma als de praktijk van de PVDA geven met voorsprong de beste antwoorden op de drie hogervermelde uitdagingen. Laten we beginnen met de kloof tussen rijk en arm en de afbouw van de welvaartstaat. De kloof tussen de 1% rijksten en de overige 99% heeft absurde proporties aangenomen en is onhoudbaar. De laatste dertig jaar ging de 1% rijksten met 60% van de economische groei lopen,iii en die ongelijkheid was al zo groot. Enkel een herverdeling van die rijkdom kan dit probleem oplossen. De PVDA is de enige die dat met de miljonairstaks nastreeft. Andere partijen gaan niet verder dan belastingen op winsten, waardoor ze de steeds groter wordende ongelijkheid zelf nagenoeg intact laten.

De PVDA is ook de enige die niet meeholt met de activering van werklozen, het afschaffen van het brugpensioen of met de verhoging van de pensioenleeftijd. Ook wil ze als enige de financiering van het onderwijs – waar een structurele onderfinanciering geldtiv – substantieel verhogen.

In de strijd tegen discriminatie en voor een superdiverse samenleving neemt de PVDA het voortouw. Op het vlak van discriminatie in onderwijs, op de werkvloer of op de woningenmarkt, is het programma van de PVDA ontegensprekelijk het meest consequent. Met de kwestie van het hoofdoekenverbod in Antwerpen bekenden de sociaaldemocraten kleur terwijl Mohamed Chebaa, gemeenteraadslid voor de PVDA in Antwerpen het boegbeeld was van het verzet tegen dat verbod. In Mechelen was de PVDA de enige partij die zich – samen met een tiental middenveldorganisaties uitsprak tegen het verbod op het bidden en het gebruiken van een vreemde taal in het integratiecentrum Prisma. Ook andere dossiers zijn een bevestiging daarvan.v Door die consequente houding van de PVDA worden andere partijen onder druk gezet om hun standpunten te herzien, zoals in het hoofddoekendebat is gebeurd.

Geen wonder dat de PVDA in Borgerhout bij de gemeenteraadsverkiezingen 17% van de stemmen haalde en dat de eerste verkozene schepen van de partij, Zohra Othman, geen Vlaamse naam draagt. Moslimgevoelige thema’s liggen bij de ‘witte’ achterban van elke partij niet gemakkelijk, maar dat mag geen reden zijn voor opportunistische standpunten. Een partijleiding moet hierin zijn verantwoordelijkheid nemen en dat is wat de PVDA op dat vlak doet.

De klimaatopwarming. Het is mijn overtuiging dat we voor de keuze staan: ofwel redden we het klimaat ofwel het kapitalisme. Beiden samen zal niet lukken. De PVDA is de enige partij die deze realiteit onder ogen ziet. Rekenen op de marktwerking om onze planeet te redden is naïef. De afgelopen jaren bijvoorbeeld zijn de winstverwachtingen van groene energie gedaald. Gevolg, wereldwijd dalen de investeringen in hernieuwbare energie terwijl die pijlsnel de hoogte zouden moeten ingaan, als we naar een oplossing willen gaan.vi

Er zal veel moeten gebeuren: een mentaliteits- en gedragsverandering. Daar is zowat iedereen het over eens. Maar het klimaat zullen we alleen maar kunnen redden door ook de almacht van de energiemultinationals te breken en door de productie van energie onder democratische controle te brengen, lees, te nationaliseren, of te vermaatschappelijken zoals Peter Mertens het treffend uitdrukt. Opnieuw is de PVDA de enige die dit als eis naar voor schuift.

3. Communautaire waanzin

Bij ons thuis lazen we t Pallieterke, een uitgesproken rechts en ultra Vlaams weekblad. Mijn vader was een overtuigd flamingant. Hij werkte bij de NMBS in Brussel en werd daar geconfronteerd met een Franstalige dominantie. Maar dat is veertig jaar geleden. Omwille van historisch-economische redenenvii liggen de dominantieverhoudingen vandaag precies omgekeerd.

Wij zijn onderhand gewoon geraakt aan een steeds verdere staatsvorming en federalisering van het land. Maar de communautaire kwestie is absoluut geen onschuldige zaak. Sinds de jaren tachtig is ze stelselmatig gebruikt om de aandacht af te leiden van de antisociale neoliberale politiek om deze dan vlotter te kunnen doordrukken. Vandaag is ze in Vlaanderen het breekijzer geworden om de welvaartsstaat te slopen. Hoe meer staatshervorming, hoe groter de concurrentie tussen de gemeenschappen en hoe groter de neerwaartse druk op de sociale verworvenheden.

In die chronische communautaire koorts draagt de politieke klasse een zeer zware verantwoordelijkheid. Op één partij na hebben alle politieke families het separatisme in eigen kring georganiseerd. Ze zijn gesplitst in een aparte Vlaamse en Franstalige partij en zijn steeds verder uit elkaar gaan groeien. Als de politieke partijen al zelf niet in staat zijn om onder één dak te leven, wat kan je dan verwachten van bevolkingsgroepen, zeker als die tegen elkaar worden uitgespeeld?

Hoe kan je als partij solidariteit tussen de gemeenschappen vragen of prediken als je zelf het slechte voorbeeld geeft? De PVDA heeft zich van in het begin principieel verzet tegen de communautaire logica en is als enige partij één gebleven. Daar kan ik me perfect in herkennen.

4. Geen electorale partij

De geschiedenis leert dat de belangrijkste sociale verwezenlijkingen (stemrecht, afschaffen kinderarbeid, achturendag, betaalde pensioenen, …) er gekomen zijn niet dankzij maar ondanks het parlement. Die maatregelen zijn er gekomen omwille van de strijd op de werkvloer en op de straat. Meestal heeft het parlement zelfs alles gedaan om die maatregelen tegen te houden, uit te stellen of uit te hollen. In bijna alle gevallen is het parlement uiteindelijk moeten zwichten voor de druk van de straat.

Maatschappelijke vooruitgang komt m.a.w. van onderuit en niet van de ‘vertegenwoordigers’. Ernaar streven om zoveel mogelijk mee te regeren is dan ook een foute opvatting. Het leidt de aandacht af van de echte maatschappelijke strijd, het leidt snel tot het najagen van postjes, het bevordert de vervreemding met de kiezer en vooral, het is de beste manier om het programma compleet te laten verwateren en een politieke partij te laten recupereren door het establishment.

Elke politieke partij loopt dit gevaar, maar toch denk ik dat dit bij de PVDA minder het geval is. Je kan alleen maar vaststellen dat het accent ligt op het zoveel mogelijk betrekken en organiseren van de achterban, ook buiten de verkiezingsstrijd. Mensen worden niet gezien als passief kiesvee. De PVDA wil zoveel mogelijk de mening kennen van de mensen en daarmee rekening houden. Daarom hebben ze ter voorbereiding van hun programma meer dan 40.000 enquêtes afgenomen. Daarom is hun leuze: ‘Straat – Raad – Straat'.

Dat neemt niet weg dat de partij zelf aangeeft dat het hebben van een of meerdere verkozenen belangrijk is. De reden is dat parlementen belangrijke fora zijn voor de politieke discussie en dat je als maatschappelijke kracht maar meetelt als je vertegenwoordigers hebt in die fora. De partij ziet zijn vertegenwoordigers als een belangrijke megafoon van de tegenbewegingen. De vertegenwoordigers kunnen maatschappelijke kwesties, waar nu in alle talen over gezwegen wordt - zoals de vermogenstaks bijvoorbeeld, of de belastingontwijking van multinationals - op de agenda zetten. Zij kunnen het neoliberale eenheidsdenken doorbreken en druk zetten op de andere partijen om linkse standpunten in te nemen, zoals gebeurd is met de 6% btw op elektriciteit. Ik kan me terugvinden in die visie.

Alle andere partijen zijn electorale partijen. Hun werking is grotendeels gericht op de verkiezingen. Het electoraat wordt vaak beschouwd als passieve stemmers die men vooral via veel publiciteit (grote advertenties) en via de media probeert te bereiken. Bij die partijen ligt de kern van de partijwerking ook bij de verkozenen en niet bij de achterban.

Bij de PVDA ligt de kerntaak in de sociale strijd, op de werkvloer en in de wijken. Je kan er niet naast kijken dat je die partij het meest tegenkomt aan de piketten, dat zij voluit gemobiliseerd heeft tegen de Lange Wapper, dat zij het was die enkele jaren terug een massale petitie heeft georganiseerd voor 6% btw op energie, dat haar dokters al 40 jaar gratis geneeskunde realiseren.

Die dokters van de partij en ook al haar kaders leven net zoals de mandatarissen aan een gemiddeld arbeidersinkomen, om en bij de 1600 euro. Ze doen dat om steeds met beide voeten in de realiteit te staan.

Nog een laatste argument. Op de lijsten van de PVDA-PTB staan 170 syndicalisten, dat is meer dan bij om het even welke andere partij. Voor mij zegt dat genoeg.

i Een uitstekende beschrijving van de linkse golf in Latijns-Amerika vind je in Sader E., The New Mole. Paths of the Latin American Left, Londen 2011. Of en in welke mate er in China sprake is van een alternatief ontwikkelingsmodel, laat ik hier in het midden. Zie daarover: ‘Ontwikkeling in ijltempo. Bespiegelingen bij een reis door het Chinese platteland’, http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/11/25/ontwikkeling-ijltempo-bespiegelingen-bij-een-reis-door-het-chinese-platteland; ‘Tikt een sociale tijdbom in China?’, http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/07/03/tikt-een-sociale-tijdbom-in-china.

ii Op het vlak van het klimaat was dat heel sterk merkbaar op de achtereenvolgende klimaatconferenties, maar ook in eigen land nemen die landen het voortouw. Zie bvb. http://www.bbc.co.uk/mundo/ciencia_tecnologia/2009/12/091203_1638_sondeo_lp.shtml; http://www.vanguardngr.com/2009/12/latin-american-countries-thwart-us-deal-on-climate-change/. Die landen zijn ook een voorbeeld op het vlak van gelijke rechten voor de inheemse bevolking. Zie bvb. http://halshs.archives-ouvertes.fr/docs/00/53/25/61/PDF/AT17_Ponte.pdf.

iii Het gaat over de VS. http://www.ft.com/intl/cms/s/2/0c6e9302-c3e2-11e3-a8e0-00144feabdc0.html#axzz2zQV29Rjn In andere landen was er een gelijkaardige evolutie. Piketty T., Capital in the Twenty-First Century, Cambridge 2014, p. 439.

iv Je hoeft maar te kijken naar de staat van de schoolgebouwen, de financiering van het hoger onderwijs, de veel te grote klassen in lager onderwijs, het nijpend tekort aan klasjes in enkele grootsteden, te weinig personeel in kleuteronderwijs, enz. Vandaag bedraagt het onderwijsbudget in België ongeveer 6,6% van het bnp, in de jaren tachtig was dat nog 7%. In de Scandinavische landen ligt het tussen 6,8 en 8,8%. http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=educ_figdp&lang=en

v Bijvoorbeeld de kwestie van een begraafplaats voor moslims of de kwestie van de slachttaks. http://www.gva.be/regio-mechelen/mechelen/ik-moest-mijn-kind-in-leuven-begraven.aspx; http://www.standaard.be/cnt/dmf20130909_00733706.

vi De investeringen daalden wereldwijd met 14 procent, de uitstoot verhoogde met 2 procent. http://www.ipsnews.net/2014/04/planet-warms-clean-energy-investments-take-dive/.

vii De oude industrie, die België rijk gemaakt heeft, lag vooral in het Zuiden van het land. Vandaag spelen de havens een zeer grote rol in de kapitaalaccumulatie. In heel Europa zie gemiddeld je een veel grotere economische groei rondom de havens, zeker die van de Noordzee. De havens in België liggen toevallig in Vlaanderen.