Ik was blijkbaar de enige niet, ze raakte met dit stuk een gevoelige
snaar. Wie het nog niet gelezen heeft, het loont meer dan de moeite om dat
alsnog te doen, al was het maar als voorbereiding op de tsunami aan debatten,
columns en opiniestukken (en laat ons vooral de inflatie aan stemtesten niet vergeten!)
in de aanloop naar 25 mei. De ‘ressentimentsmens’
krijgt in het stuk van Tinneke lik op stuk, in het verlengde van wat Nietsche daar
ooit over heeft gezegd, en wordt tegenover de “nobele mens” geplaatst. 

Laat ons wel wezen: dit zijn nog eens tijden voor de
ressentimentsmens, zeg! Wie van ons, met uitzondering van Marc Coucke
misschien, herkent zich niet in minstens één of een paar kenmerken van de
ressentimentsmens zoals die door Nietsche werden gepostuleerd, minstens op
sommige dagen in het leven als het allemaal wat vierkant lijkt te draaien, en
al zeker als we een dagje ouder worden:
(1) niet kunnen liefhebben of bewonderen, (2) het lot passief beleven en (3) beschuldigend
in het leven staan. Om het in
Bijbelse termen te zeggen (maar dat was niet echt Nietsche’s ding, geloof ik), wie zonder zonden is, werpe de eerste steen!
 Zelfs de zelfverklaarde Partij
van de Verandering en meer in het algemeen van ‘iedereen die nog wil aanpakken
in dit land’ lijkt, alle donders nog aan toe, niet immuun voor enig
ressentiment. Om nog maar te zwijgen van het verenigde werkgeversdom in dit
land, dat wel erg gretig aan de klaagmuur staat (Nu doe ik het weer!)

Vraag is echter of het, nog los van de ontegensprekelijke
biologische verschillen tussen mensen, wel menselijk is om geheel boven
ressentiment te staan, en bv. eigen lijden niet ernstig te nemen (we hebben niet
allemaal evenveel boeddhistisch talent, vrees ik), in een tijd waarin Thomas Piketty
aantoont dat een globaal kapitalisme dat ‘all the boats lifts’ een flagrante leugen
is, dat ons economische stelsel ons volgens veel indicatoren naar de ecologische
afgrond leidt, onzekerheid op een aantal domeinen toeneemt (zie bv. Zygmunt Bauman),
representatieve democratie verworden lijkt tot een soort mediaspektakel dat er maar
weinig meer lijkt toe te doen, en waarin de maatschappij in het algemeen een
stuk harder en minder solidair lijkt geworden te zijn. Ik mis toch een beetje
de systemische/structurele onrechtvaardigheids-component bij Beeckman, al zal
ze dat misschien ook als een gratuite uiting van “ressentiment-dat-die-naam-niet-wil-hebben” beschouwen.

Zelf vind ik het, nu ik toch al 41 jaar op de teller heb
staan, een stuk logischer dat mensen op sommige grauwe dagen zich
vertrappeld kunnen voelen door het leven
en/of het systeem, en op andere dagen dan weer geneigd zijn om hun eigen lot in
handen te proberen nemen, eventueel met de moed der wanhoop. En het lijkt me
ook niet onlogisch dat sommige mensen, net omwille van die structurele
factoren, zich meer vertrappeld voelen dan andere mensen, en minder
weerbaarheid vertonen om er weer tegenaan te gaan, zonder dat we daar meteen een
waardeoordeel hoeven aan vast te koppelen.

Desalniettemin, ik pleit schuldig, ik ben, vaker dan me lief
is, een ressentimentsmens. Ook voor mij is het moeilijk laveren tussen
enerzijds analyse van wat er zoal misloopt
en anderzijds aanpakken. Vrees dat mijn talenten zich, anders dan bij Gwendolyn
Rutten, eerder op het eerste vlak situeren. Maar op mijn betere momenten probeer
ik toch de catastrofemetaforen wat achterwege te laten en constructief te zijn.
 

Een beetje ressentiment koesteren lijkt me echter normaal
voor de meesten onder ons, en belangrijker misschien nog, allicht zelfs noodzakelijk
om aan politiek te doen die meer wil zijn dan wat vrijblijvend gemorrel in de
marge van “het systeem”.  

Maar toegegeven, de grens tussen ressentiment en
verzuurdheid is dun. Inclusief bij mezelf.