De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

De opgelegde vrije wil

De opgelegde vrije wil

Zijn de keuzes die we maken wel onze eigen keuzes? Zijn we zo vrij in ons hoofd, waar niemand aan kan, zoals we wel denken? Hier volgt een bespreking met een uitgesproken en onderbouwde opinie. Een oproep tot zelfrelativering en sociaal overleg in de hedendaagse chaos van zichzelf ophemelende individuen is het gevolg.

maandag 21 april 2014 05:24
Spread the love

 

Ons geluk lijkt vaak te liggen in de individuele keuzes die we maken. Vooral dat we kunnen en mogen kiezen geeft ons een gevoel van lichte euforie. Dit kan gaan over de beslissing om wel of niet naar buiten te gaan, aan wat je geld uit te geven, iets als vanzelfsprekend te beschouwen, dankbaarheid te uiten, je job opzeggen, mensen te doden… of gewoon simpelweg kiezen om niet te hoeven kiezen, om zo hopelijk zonder zorgen naar de volgende dag van je leven te gaan.

Durf

Kiezen kan ook een kwelduivel zijn. Er is geen weg meer terug, je determineert namelijk een stuk van je leven. Dat kan kleine of grote gevolgen hebben, zoals teveel alcohol drinken waardoor je de dag erna jezelf vervloekt omdat je niet uit bed geraakt, of bijvoorbeeld het kopen van een huis waardoor je jezelf financieel en geografisch vastzet voor de komende decennia. Hierdoor wordt er soms niet gekozen, uit schrik voor de gevolgen waarvan men later spijt zal hebben.

Passiviteit en uitstellend gedrag gaan hand in hand met de schrik om te kiezen. Op die manier zullen sommige vernieuwende ideeën en verborgen talenten nooit het levenslicht zien. Het heeft ook vaak te maken met sociale druk en de schrik voor reacties.

Door zich teveel te focussen op het maken van de juiste keuze zal men hiertoe moeilijk bekomen. Het leven wordt beloond met een lichte mate aan impulsiviteit en authenticiteit. Het leven is aan de durvers, die leren uit hun fouten. Zoals de grote Michael Jordan het verwoordt: “I’ve failed over and over again in my life. And that is why I succeed.

Ik wil niet pleiten voor een irrationeel gedrag met een constante ‘try and error’, maar een perfect rationele keuze kan je nooit maken in een wereld waarin je de touwtjes niet zelf in handen hebt. Durf leren en doen, en houd daarbij zoveel mogelijk rekening met de gevolgen, zowel voor jezelf als voor anderen. Maar twijfel zeker niet omdat je schrik hebt om in de fout te gaan.

Wie we zijn

Maar in hoeverre zijn onze keuzes inherent individueel? Leven en kiezen we volgens onze volstrekt eigen wil, zoals het neoliberalisme zo graag gelooft? Ik vrees van niet.

Ons denken is niet de geïsoleerde oorzaak van ons handelen. Elk denken, doen en laten heeft een oorzaak buiten onze eigen wil. Die oorzaken liggen in onze genen, omgeving en vroegere ervaringen. Elke stimulans wordt opgenomen en verwerkt, of men dat nu wil of niet. Ons eigen persoontje bestaat uit geërfde genen, waarbij ons denken georganiseerd wordt door schietende neuronen, en door alles waar we in ons leven mee in contact zijn gekomen en dit in ons brein hebben opgenomen.

Balans

Het bewustzijn komt altijd een fractie later. Buiten dit, bestaat er geen eigen wil of geest die ons leven en denken bepaalt. We kunnen ons brein namelijk niet tegenspreken. Door een combinatie aan genen en ervaringen ben jij die unieke persoon waar andere mensen van houden. Maar verder moeten we dit niet romantiseren. Je hebt het gevoel dat je vrij kiest, maar eigenlijk zit ieder van ons in een mentale dwangbuis. Binnen deze afbakening moeten we regelmatig onze tijd nemen en analyseren, zo zijn rationele keuzes mogelijk.

Balans is de sleutel. Ik heb het al over het belang van impulsiviteit en rationalisme gehad. Sommige personen blinken meer uit in het ene dan in het andere, en hebben er ook meer plezier in. In de uitersten worden vaak de mooiste dingen gecreëerd en bedacht. Maar het allermooiste en meest duurzame ligt in mijn ogen in de perfecte balans tussen deze twee.

De verstikking

In onze moderne maatschappij wordt het gevoel van vrijheid gecreëerd, vaak in het voordeel van een kleine groep mensen. Je wordt groot in een maatschappij met een waan van vrijheidsgevoel. Als consument ben je blij dat je kan kiezen. Maar deze keuze wordt door zoveel factoren beïnvloed dat je er nauwelijks zelf vat op hebt. Hoe duurder iets is, hoe meer zelfvoldoening je krijgt door dit aan te kopen. Want jij hebt dit verdient als persoon, je hebt je naar een bepaalde positie kunnen vechten in de grote competitie. Hierbij wordt vaak vergeten dat niet iedereen wordt geboren met dezelfde middelen en mogelijkheden.

Ongelijkheid zal er zo altijd zijn als men niet bijstuurt in een sprookjesmaatschappij gebaseerd op vrijheid. Degenen die pleiten voor een vrije markt, waar iedereen dezelfde mogelijkheden zou hebben, pleiten niet voor dezelfde kansen voor iedereen maar voor een behoud aan macht voor de kapitaalkrachtigen. Wat zijn we trouwens met een vrije markt als élk individu niet volstrekt vrij kan kiezen? Dit systeem, dat vrijheid claimt, zet iedereen juist vast in een structuur met een teveel aan keuzes en manipulatie.

Dit slorpt de mensen op, waarbij zaken als moraliteit, verantwoordelijkheid, klimaat, solidariteit, creativiteit, dankbaarheid en sociaal overleg mee verdrinken. Zonder eigenbelang maak je minder kans op welzijn en zelfs overleving, dus dit wordt gepromoot. De bewering dat mensen inherent uit eigenbelang handelen is fout. Psychologische experimenten hebben dit meermaals bewezen. De basis van het neoliberale systeem is dus gebaseerd op een leugen.

Vrij in het samen zijn

We moeten naar een besef komen dat we vrijwel alles aan anderen te danken hebben. Zonder je ouders zou je niet bestaan. Hun genen hebben bepaald wie de persoon achter jouw naam is. Je educatie, contact met je vrienden, familie, de media, de politieke en economische situatie van je land… dit zijn allemaal de bouwstenen van je verdere ontwikkeling als unieke Homo Sapien. En we zijn inderdaad wijze mensen, in een dynamische omgeving.

Maar zouden we dan niet al onze hoofden samen steken om tot een meer leefbare maatschappij te komen voor onze kinderen en volgende generaties, doordat deze maatschappij de volgende deels determineert. We hebben alles te danken aan de mensen rondom ons. Toon die dankbaarheid en wees gul voor anderen. En wees kritisch tegenover fouten die gemaakt zijn.

We zijn sociale wezens, geen onafhankelijke individuen die gerechtigd zijn welvarender te worden ten koste van anderen. Op deze Aarde heeft elke keuze zowel sociale oorzaken als sociale gevolgen. Leef dan ook sociaal, en probeer niet als individu te profiteren ‘zoals het hoort’. Relativeer jezelf en communiceer met de ander.

Misschien brengt de toekomst ons dan wel een kritische generatie, die niet blind is voor de ongelijkheden en destructies, en die zijn verantwoordelijkheid opneemt. Door samen te denken, kan er veel gebeuren. En of je dat nu wil of niet, we zijn samen op deze planeet die ons verbindt.

Met een groot en geldig geheel aan gedachtengoed kan men de gedachte aan geld overwinnen, en dat is geheel goed.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!