Honderd jaar missionaire vreugde om het evangelie

Op zaterdag 12 april 2014 viert Vlaanderens bekendste missiebisschop, Jan Van Cauwelaert, zijn honderdste verjaardag. Van Cauwelaert straalt van vreugde omdat de nieuwe paus Franciscus volop inzet op de ‘Vreugde van het evangelie’ die hem al een eeuw bezielt.

donderdag 17 april 2014 10:28
Spread the love

Vorige woensdag werd bij de scheutisten in
Schilde het boek Missie vandaag. Opstellen voor de honderdste
verjaardag van mgr. Jan Van Cauwelaert voorgesteld. De honderdjarige
mag dan nauwelijks nog horen of zien, het bezoek van zijn
lievelingsleerlingen Laurent – intussen kardinaal – Monsengwo
Pasinya en de huidige bisschop van Inongo, Philippe Nkiere Kena, deed
hem zichtbaar plezier. Van Cauwelaert is vooral bekend geworden omdat
hij in 1967, niet eens vierenvijftig jaar oud, al ontslag nam als
bisschop van Inongo om de baan te ruimen voor een inlandse opvolger.

De scheutistenmissionaris is een zoon van de
Vlaams-katholieke politicus Frans Van Cauwelaert, tijdens het
interbellum burgemeester van Antwerpen en tijdens en na de Tweede
Wereldoorlog voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers. Hij
was in de veertiger jaren missionaris geweest in Inongo op
zevenhonderd kilometer ten noordoosten van Leopoldstad, het huidige
Kinshasa. In 1954 werd Inongo – drie maal zo groot als België –
een zelfstandig bisdom en de niet eens veertig jaar oude Jan Van
Cauwelaert werd in de Antwerpse Sint-Laurentiuskerk tot bisschop
gewijd.

Terecht wordt Van Cauwelaert een ‘herder met
een visie’ genoemd. Hij maakte zich sterk voor gebed en liturgie in
de volkstaal (het Lingala), onderhield oecumenische relaties met
protestantse pastores toen dat nog lang niet gebruikelijk was,
coachte persoonlijk missionarissen, inlandse priesters en
lekencatechisten en doorkruiste onvermoeibaar zijn bisdom om er de
christelijke gemeenschappen te animeren en samen te bidden en te
leven. Vijftig jaar geleden verdedigde hij die idealen ook met kracht
tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. En hij maakte ze in 1967 waar
door zelf een stap opzij te zetten.

Pax Christi Vlaanderen

Na zijn ontslag werd Van Cauwelaert een
‘reizende bisschop’, onder meer als voorzitter voor het comité
voor missionaire instituten en als vredesambassadeur voor Pax Christi
in Nicaragua, Haïti en Colombia, maar ook tijdens ontelbare
retraites of missiologische bijeenkomsten allerhande. Er is
nauwelijks een kerkbetrokken Vlaming te vinden die niet ooit door Van
Cauwelaert persoonlijk werd aangesproken en geïnspireerd. Dat blijkt
alvast uit de vele persoonlijke groeten die in het huldeboek naar
aanleiding van zijn honderdste verjaardag werden samengebracht.

Maar dat boek is meer dan
een bundeling anekdotes, het schetst via anderhalf dozijn
historische, journalistieke, exegetische, ecclesiologische,
missiologische, spirituele en theologische opstellen ook een –
uiteraard onvolledig – beeld van de ‘missie vandaag’. Zo
bijvoorbeeld staat Jan Dumon, na acht jaar lang Vaticaanse
ondersteuning van seminaries en opleidingscentra wereldwijd te hebben
geleid, stil bij de ‘autofinancement’ van de lokale kerken. En
aartsbisschop Michael Fitzgerald, voormalig voorzitter van de
pauselijke raad voor interreligieuze dialoog, heeft het over de
relaties van de christenen met andere godsdiensten.

Missie vandaag is een boek uit het
Franciscus-tijdperk, zoveel is wel duidelijk. Het missionaire elan
van de nieuwe paus maakt Van Cauwelaert en zijn vele vrienden blij.
In zijn eerste grote verklaring – De vreugde van het Evangelie,
waarvan net een vlotte Nederlandse vertaling verscheen – maakt de
Argentijnse paus duidelijk dat de missionering “het paradigma is
van elke opdracht van de kerk” en meteen ook “de bron van de
grootste vreugde in de kerk”. ‘Mijn kind, doe jezelf te goed! (…)
Laat een gelukkige dag niet ontsnappen”, citeert de paus het
wijsheidsboek van Jezus Sirach.

Geen zieltjes winnen

De tijd dat de christenheid zich op zichzelf
terugplooide, is duidelijk voorbij. Want al is missionering voor
Franciscus de grondopdracht van de kerk, hij denkt daarbij niet aan
zieltjeswinnen, maar wel aan een humanisering van de wereld. Vandaar
de pauselijke aanklacht van de dictatuur van het geld en van de
uitsluiting van arbeiders en de sociale ongelijkheid die er het
gevolg van is. Vandaar ook Franciscus’ waarschuwing voor een kerk
die zich laat verleiden tot navelstaarderij en wereldsgezindheid in
plaats van zich naar buiten te richten en zich het lot van de armen
aan te trekken.

Dat missionaire elan voor menselijkheid en
rechtvaardigheid vind je terug in het huldeboek voor Jan Van
Cauwelaert. In zijn ‘toekomstperspectieven’ verwacht co-editor
Eric Manhaeghe veel van drie stromingen in de moderne christelijke
wereld: de oecumene (“gemeenschappelijk getuigenis van christelijke
kerken dat soms gezamenlijk martelaarschap wordt en zo de
geloofwaardigheid van het evangelie vergroot”), de vrouwen (“die
altijd een grote rol in de missie speelden en dit in de toekomst nog
meer zullen doen”) en de familie (“we zijn toe aan een
herontdekking van de familie als basisentiteit voor elke globale
politiek”).

Zaterdagmorgen 12 april om 10 uur 30 zullen
vele vrienden van de Vlaamse missiebisschop in de Antwerpse
Sint-Laurentiuskerk die ‘vreugde van het evangelie’ nog eens uit
volle borst uitzingen. ‘De Vlaamse bisschoppen hebben altijd
gewaardeerd dat hun discrete collega Van Cauwelaert ook in de
periferie van de kerk kwam’, zegt bisschop Johan Bonny van
Antwerpen. Zaterdag staat de honderdjarige centraal en wordt hij
onder meer omringd door de kardinaal Laurent Monsengwo Pasinya en pauselijk nuntius Giacinto Berloco die wellicht
felicitaties van paus Franciscus op zak heeft.

Henri Derroitte, Benoit Lannoo en Eric
Manhaeghe (eds.), Missie vandaag. Opstellen voor de honderdste
verjaardag van mgr. Jan Van Cauwelaert, Antwerpen, Halewijn, 2014,
288 bladzijden, 24,95 euro.

Franciscus, De vreugde van het Evangelie.
Pauselijke exhortatie Evangelii Gaudium, (Wereldkerkdocumenten, dl.
34), Brussel, Licap, 188 pagina’s, 11 euro.

take down
the paywall
steun ons nu!