Interview -

Oekraïne: “de realiteit is veel complexer”

Studente journalistiek Naomi Skoutariotis trekt door Oekraïne. Ze reisde deze week van Kiev naar Donetsk. Dewereldmorgen.be had een gesprek met haar over de situatie in Kiev, de bezettingen in Donetsk en de soms onkritische mediaberichtgeving over de evoluties in Oekraïne.

vrijdag 11 april 2014 15:59
Spread the love

Na de verdrijving van Janoekovitsj
verschoof de aandacht van de wereld naar de Krim en naar
Oost-Oekraïne. Oekraïne werd de speelbal van geopolitiek
spierballengerol en de revolte in Kiev leek voortaan een
voetnoot bij dat gebeuren. Nochtans zijn de sporen en de
naschokken van Maidan nog duidelijk aanwezig,
verzekert Skoutariotis:

“Om en rond Maidan lijkt Kiev op een
gebombardeerde stad. De straten zijn er nog steeds allemaal
opengebroken en de barricaden staan er nog. De legertenten in de hoofdstraat, Kreshchatik Street, en op het Onafhankelijkheidsplein worden nog steeds bemand. Voor die volhouders is de revolutie nog lang niet
gedaan en blijft de strijd onverminderd doorgaan.”

Zelfverdedigingsgroepen

“Janoekovitsj mag dan wel verdreven
zijn, hij was slechts één van de redenen waarom de mensen op straat
kwamen. Het regime zelf zit echter nog steeds in het zadel. De strijd tegen corruptie is nog niet gestreden. Echte verandering is uitgebleven. De huidige
interim-regering geniet dan ook geen steun onder de mensen op Maidan.
Ook niet bij de rest van de bevolking trouwens. De interim-regering
beschikt nauwelijks over legitimiteit. Vandaar dat mensen in Kiev de revolutie als
verre van voltooid beschouwen. De betogers zullen op post
blijven tot aan de verkiezingen. Mogelijks ook langer.”

Wie zijn de mensen die barricades op
Maidan op dit moment bemannen?

“Het gaat sowieso om een vrij diffuse
groep. Wat in ieder geval opvalt is dat de jongeren verdwenen zijn die de
oorspronkelijk de drijvende kracht waren achter Maidan. Ik zag vooral oudere mensen. Vaak armere mensen ook: daklozen,
zwervers en mensen zonder thuis.”

“Daarnaast heb je de zogenaamde
zelfverdedigingsgroepen. Het gaat om groepen die in legeruniform
gehuld zijn en doorgaans voorzien zijn van helmen en schilden. Of het
hier om extreem-rechts gaat, is voor mij een moeilijk te beantwoorden
vraag. Het kan. Maar ik heb zelf niet de kans gehad om met leden van
die zelfverdedigingsgroepen te praten. Dat is niet zo eenvoudig.”

“Vermeldenswaardig is dat zich onder
de overblijvende betogers ook Oost-Oekraïners bevinden die niet meer
naar huis terug durven. Zij vrezen represailles omwille van hun
deelname aan Maidan.”

Is de situatie in Kiev nog steeds
gespannen?

“Ondanks het feit dat er nog steeds
barricades zijn, is de situatie in Kiev bijzonder relaxed. Er hangt
absoluut geen dreiging in de lucht. Het is zelfs een beetje absurd.
De omgeving rond Maidan heeft soms iets van een attractiepark.
Toeristen komen langs om zichzelf te trekken in de nabijheid van
barricades, er zijn kraampjes die voedsel verkopen en er hangt een
erg uitgelaten sfeer.”  

Donetsk

“In Kiev waarschuwden mensen me dat
Donetsk erg onveilig was. Ik mocht er geenszins alleen op uittrekken,
zo werd me verzekerd. Maar dat bleek reuze mee te vallen. Toen ik
bijvoorbeeld het plein met het standbeeld van Lenin bezocht, stonden
daar hooguit een tiental tentjes. Enkele dagen voordien werd het
plein nog bezet door duizenden demonstranten. Die zijn ondertussen
blijkbaar huiswaarts getrokken. Eigenlijk merk je enkel iets van de
protesten in het administratieve centrum van de stad. Daar worden
enkele overheidsgebouwen bezet.”

De Verenigde Staten stellen dat die bezetters door
Rusland gestuurde provocateurs zijn. Heb jij er een zicht op wie die
bezetters precies zijn?

“Uit contacten met mensen die
betrokken zijn bij de bezetting kan ik met grote zekerheid zeggen dat
er Russen betrokken zijn bij de bezettingen. Dat hoor je aan het
accent van sommige van de bezetters. Maar dat wil helemaal niet
zeggen dat dit louter Russische acties zouden zijn. De plaatselijke
bevolking doet ook duchtig mee aan de bezettingen. En over het
algemeen genieten de bezettingen ook veel steun onder de inwoners van
Donetsk.”

“Dit beeld staat in schril contrast
met wat de VRT nog laatst beweerde. Daar werd verkondigd dat slechts
5% van de inwoners zich achter de bezettingen van de
overheidsgebouwen schaarde. Ik denk dat 40 à 50% een veel accurater cijfer
is.”

“Wel valt het op dat jonge, veelal
hoogopgeleide mensen zich distantiëren van de actie. Het betreft
geen actieve distantie, maar eerder onverschilligheid en
desinteresse. Men wil zich gewoon ver houden van de politieke
troebelen.”

Belgische media hebben dus geen goed
zicht op de zaak?

“Ik denk dat vooral de complexiteit
van het conflict onderbelicht blijft. In de Belgische berichtgeving
wordt vaak gesuggereerd dat het om twee massieve kampen gaat: een
pro-Russisch kamp en een pro-Europees kamp. Maar veel van de
Oekraïners zijn noch pro-Russisch, noch pro-Europees. Of sommigen
willen bijvoorbeeld enkel een vorm van economische samenwerking met
Rusland of de Europese Unie, zonder daarom een politieke samenwerking
aan te gaan. Daarnaast bestaat er een niet te onderschatten groep
die zich anti-politiek opstelt en geen hoop koestert ten aanzien van
Rusland, Europa of Oekraïne.”

“Boven op de complexe politieke
verdeeldheid komt er een sociale dimensie. Er is ontzettend veel
werkloosheid in Oekraïne en bijgevolg ook veel armoede. Het land
blijft ook gekenmerkt door erg corrupte structuren. Dat vormt nog
steeds een belangrijke motor achter de protesten.”

Katalysator

“Ik denk dat de media kritischer
moeten zijn. Er circuleren bijvoorbeeld satellietbeelden van de NAVO
over Russische troepenbewegingen. De vraag is natuurlijk of die
satellietbeelden effectief een bewijs zijn. De NAVO is immers belanghebbende partij in het conflict. Het kan geen kwaad om dat
soort berichtgeving kritisch te evalueren.”

Zijn er zaken waarvan je denkt: hier
hebben we in België echt een verkeerd beeld over?

“Zeker. Er bestaat bijvoorbeeld een erg
groot contrast tussen de dramatische toon van de berichtgeving over
de crisis in Oekraïne en de manier waarop de bevolking die crisis
ervaart. In Oekraïne zelf is helemaal geen sprake van
oorlogsdreiging. Mensen zijn er rotsvast van overtuigd dat het niet
tot een oorlog zal komen. Ook geloven ze niet dat Rusland het Oosten
van Oekraïne wil annexeren. Het is misschien raar, maar vrijwel
iedereen is hier redelijk relaxed.”

De Krim werd toch wel de facto geannexeerd?

“Ja, maar de meeste Oekraïners, of
althans de mensen die ik tot nu toe sprak, kijken daar niet bepaald van op. Het
lag in de lijn van de verwachting. Men beschouwt het als normaal dat
de Krim onder Russische controle staat.”

“Vergeet ook niet dat één van de belangrijke katalysatoren voor de crisis op de Krim: de interim-regering was
van plan om het Russisch als officiële taal af te schaffen.
Terwijl een meerderheid van de Krim-bewoners Russisch spreekt. Dat
heeft veel kwaad bloed gezet. En het legitimeerde de Russische actie
op de Krim in de ogen van vele Oekraïners. Ook die dimensie blijft
vaak onderbelicht in onze berichtgeving.”

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!