De klauwen van het militair apparaat in Egypte

De klauwen van het militair apparaat in Egypte

Woensdag kondigde veldmaarschalk Sisi in Egypte zijn presidentiële kandidatuur aan. Vorig jaar leidde de militaire topman nog een omstreden machtsgreep tegen oud-president Morsi, maar met zijn kandidaatstelling lijkt de veldmaarschalk vandaag goed op weg om de macht van het leger over het land te consolideren.

zaterdag 29 maart 2014 14:00
Spread the love

DeWereldMorgen.be

Toen
de vroegere president Morsi na zijn verkiezing in 2012 een reeks hooggeplaatste
militairen de laan uitstuurde, werd deze zet ontvangen als een grote stap
vooruit. Voor zijn aantreden hadden de
militairen (o.l.v. veldmaarschalk Hussein Tantawi) de macht immers stevig in
handen genomen. Weinigen hadden dan ook verwacht dat Morsi erin zou slagen het toenmalige militair gezag te ontbinden. Dat gebeurde toch, maar niet zonder enige concessies.

Zo duidde Morsi kort na zijn verkiezing generaal al-Sisi aan als de nieuwe minister van
Defensie. Wanneer Sisi nog geen jaar
later de macht over het land grijpt, wordt wederom duidelijk hoe tijd sterk het
militair instituut in Egypte is. Met de recente presidentiele kandidatuur van al-Sisi lijkt de invloed van de Strijdkrachten zich overigens alleen
maar dieper te graven in het beenmerg van de Egyptische samenleving.

Grondwettelijke
privileges

Een
gematigd optimisme waaide door de Westerse media toen een herziende versie
van de Egyptische grondwet begin december werd goedgekeurd.
Vooral op het vlak van sociale en culturele rechten werd er voorzichtig vooruitgang geboekt. Onder meer de vrouwen en de christelijke minderheid in het
land zagen zo een vergroting van hun rechten gerealiseerd (dit tenminste op papier).
Eveneens kende het toepassingsgebied van de islamitische shariawetgeving een
opmerkelijke inkrimping. Deze verbetering kwam er evenwel niet zonder enige
kost want voor het leger betekende de grondwetsherziening een
substantiële machtsuitbreiding.

Zo
werd onder meer bepaald dat de defensieminister de komende twee legislaturen
uit hogere militaire rangen moet komen. Verder verwijderde de nieuwe grondwet
quasi alle transparantie over de budgetten van het leger. Niet alleen zijn haar financiën zo vrijgesteld van parlementair toezicht, maar voortaan wordt het budget
van het leger in de begroting door slechts “één enkel cijfer” weergeven. Aan de eis
van vele activisten om een einde te stellen aan het gebruik van de militaire
rechtbanken werd eveneens voorbij gekeken. Bijgevolg blijft het duistere
militair rechtswezen ook in de toekomst aanwendbaar.

Militaire
macaroni

De
macht van het leger gaat echter verder dan stijve juridische bepalingen. Ook in de Egyptische economie is haar invloed alomtegenwoordig. Maar liefst vijfentwintig
tot veertig procent van de economie zou zo in handen zijn van het
legerapparaat. Militaire bedrijven die pasta, water of butaanflessen
produceren? In Egypte kan het allemaal.

Door
de controle over de commerciële ondernemingen vergaart het leger een grote macht.  Het levert de
strijdkrachten niet enkel enorme sommen geld op; tevens controleren ze hiermee vitale segmenten van de Egyptische economie. Een rechtsnorm die bepaalt dat het
leger grondeigendom in beslag kan nemen voor de “bescherming
van de natie
” wordt daarenboven regelmatig aangegrepen voor nieuwe investeringen.

Zij
die hopen op een spoedige verbetering bijten in het zand want volgens
een rapport van The Washington Post zou het Egyptische leger recentelijk haar
macht over de economie enkel vergroot hebben. Bovendien zou het haar zinnen nu
ook op de ontwikkeling van het oh-zo belangrijke Suezkanaal richten.  

DeWereldMorgen.be

Op de grond

Dat
het leger onder het volk een enorme aanhang geniet, werd vorig jaar duidelijk
toen miljoenen Egyptenaren Sisi’s machtsovername steunde. De gigantische volkse
opkomst kwam evenwel niet uit te lucht gevallen. Drie belangrijke verklaringen
duiden de populariteit van het Egyptische leger.

Vooreerst
wordt de liefde voor de Strijdkrachten reeds vanop het kinderbedje ingelepeld.
Schoolgaande kinderen wordt verteld dat Egyptenaren sinds de oudheid een
militair natie zijn, en ook de vroegere presidenten (en ex-officieren) Gamal
Abdel Nasr en Anwar Sadat worden opgehemeld in de lessen geschiedenis. Dat
deze geschiedenisvertelling lang niet altijd accuraat is
illustreert de lokale interpretatie van de Yom Kippuroorlog (die Egypte in
1973 tegen Israël voerde). Ondanks het verlies dat Egypte in deze oorlog leidde
vinden er jaarlijks grote vieringen plaats om het geclaimde zegevieren van de Egyptenaren
te herdenken. Ook de “Zes Oktober Stad” die net buiten Cairo gelegen is dankt
zijn naam aan een het  welslagen van de Egyptenaren tijdens deze
krijgstocht uit ‘73.

Een
tweede belangrijke factor zijn de media. Door het gebrek aan een onderwijs dat
kritisch denken stimuleert, hebben de media in Egypte altijd een belangrijke
rol gespeeld in de politieke ideevorming. En sedert enkele maanden staat net een groot deel van hun berichtgeving in functie van de politieke campagne van het
militair bestel. Hierbij worden ze veelvuldig bijgestaan door allerhande bekendheden; van gegoede zakenlui en linkse politici tot
invloedrijke islamitische geleerden en afgevaardigden van de koptische Kerk.  

Een
derde reden is de wijd verspreide wanhoop in het land. Met een schuchtere
economische groei, een falende Egyptische pond en angst voor religieus
extremisme, lijken vele Egyptenaren vandaag voorstander van een “sterk” regime.
Dat de waarden van dergelijk regime botsen met de democratische idealen pakken
vele Egyptenaren er deze dagen graag bij.

In
tussentijd nestelt het militair gesteunde bewind zich diep in de samenleving en
worden opstandelingen hardhandig de mond gesnoerd. Veruit het merendeel van de
oproermakers zijn aanhangers van de afgezette president Morsi, maar ook een
minderheid van ‘revolutionairen’ trotseert een soortgelijke onderdrukking. Drie
jaar na het aftreden van Hosni Mubarak wordt een terugkeer naar een autoritaire staat zo nagenoeg onafwendbaar, en met de militairen aan de hendels van de
maatschappelijke factorij lijkt de oogst van de Arabische lente in Egypte stilaan sterk op een genetisch gemanipuleerd goedje.  Dit artikel verscheen eerder op knack.be 

take down
the paywall
steun ons nu!