Femme de la Rue

Het zal binnenkort 2 jaar geleden zijn dat Sofie Peeters met haar documentaire ‘Femme de la Rue’ op een heel pertinente manier een vinger op een zere plek legde. Op bijzonder treffende wijze liet ze met haar documentaire zien wat voor bagger nogal wat vrouwen en meisjes zich op straat moeten laten welgevallen. Tijdens een doordeweekse wandeling doorheen haar wijk werd de toenmalige studente voortdurend aangesproken, nagefloten en uitgescholden. Wie de documentaire bekeek kon niet veel anders dan met een wrang gevoel achterblijven.

De dag dat Peeters’ afstudeerproject op Canvas werd getoond ontploften de reacties op elk denkbaar medium. Op Twitter en Facebook deelden mensen massaal hun eigen ervaringen. Eindelijk werd er aandacht besteed aan een fenomeen dat voor nogal wat vrouwen dagelijkse kost is, maar waarover bijna niet werd gesproken. Anekdotes over seksueel getinte toespelingen of ongewenste (seksuele) aanrakingen op het openbaar vervoer, op de werkvloer of tijdens het uitgaan: het was alsof het overgrote deel van de vrouwen er wel een paar kon vertellen.

Wekenlang bleef ‘Femme de la Rue’ nazinderen op TV, radio, kranten en magazines. Er werd gezocht naar oorzaken en de beste manier om dergelijk gedrag aan te pakken. Politici struikelden haast over elkaar om voor het oog van de camera of op de opiniepagina’s het ronduit seksistische en intimiderende gedrag – dat gereduceerd werd tot een probleem van een ‘bepaalde’ groep mannen uit een ‘bepaalde’ Brusselse wijk – te veroordelen en maatregelen aan te kondigen.

Van GAS-boetes tot de anti-seksismewet van Milquet

Een eerste holderdeboldermaatregel om vrouwen te beschermen tegen straatintimidatie werd gevonden door daders te beboeten via GAS-boetes. In Brussel kan men sinds 1 september 2012 via een GAS-procedure beboet worden voor ‘seksuele intimidatie op straat’. In Mechelen stelde burgemeester Bart Somers in alle ernst voor om vrouwelijke politie-inspecteurs in te zetten als ‘lokdames’ om jongeren die vrouwen op straat lastig vielen op heterdaad te betrappen.

Het voorlopige orgelpunt in de reeks repressieve maatregelen om straatintimidatie en seksisme een halt toe te roepen ligt in het wetvoorstel dat Minister van Gelijke Kansen Joëlle Milquet begin april ter goedkeuring aan de Kamer zal aanbieden. Volgens deze wet op het seksisme zullen gedragingen of verbale uitingen die er op gericht zijn om minachting uit te drukken tegenover een persoon wegens zijn geslacht en die een ernstige aantasting van de waardigheid van deze persoon tot gevolg hebben strafbaar gesteld worden. Milquet geeft zelf te kennen dat haar de ogen werden geopend bij het zien van Peeters’ documentaire.

Een wet als symbool of als doekje voor het bloeden?

Was deze nieuwe anti-seksisme wet echt nodig? Volgens de geldende anti-discriminatiewetgeving is het immers sowieso al verboden te discrimineren op basis van geslacht (of afkomst). Ongewenste seksuele aanrakingen – zoals iemand nijpen in of slaan op de billen, tasten in het kruis of grijpen naar de borsten – zijn nu al strafbaar onder de noemer aanranding. Seksisme en bepaalde vormen van straatintimidatie worden dus nu al door een aantal wetten aangepakt.

Een nieuwe wet die seksisme als misdrijf nog eens expliciet afwijst zou een grote symbolische waarde kunnen hebben: een teken dat we als maatschappij seksisme in al zijn vormen afwijzen, en dat we dat belangrijk genoeg achten om te ondersteunen door middel van een goed wettelijk en juridisch kader. Alleen mist de wet op dit moment deze kracht, al was het maar omdat er op geen enkel moment een groot en relevant maatschappelijk debat aan te pas is gekomen.

Dat het schandelijke gedrag dat we in ‘Femme de la Rue’ zagen moest stoppen, daar was iedereen het snel over eens. Maar in dat verhaal lopen seksisme en seksuele straatintimidatie door elkaar, wat ervoor zorgde dat seksisme vooral gezien wordt als iets van een andere groep (in casu: de allochtone mannen die zich ophouden in de buurt van de Anneessensstraat). Weldenkende witte heren van stand bezondigen zich daar niet aan, dus deze groep hoeft in elk geval de hand niet in eigen boezem te steken. Op dit moment lijkt het resultaat van de wet Milquet vooral te bestaan uit gebral over ‘censuur’ en de inperking van ‘vrije meningsuiting’ in badinerende opiniestukken, uiteraard geschreven door eloquente heren van stand.

Preventie

Bovendien wordt resoluut de kaart getrokken van de repressie: noch Milquet, noch andere ministers of instanties zijn ooit op de proppen gekomen met degelijke maatregelen ter preventie. In november 2012 werd wel halsoverkop een campagne gelanceerd in de Brusselse metro onder het motto ‘De weg naar mijn hart loopt niet via mijn billen’. Een slag in het water, omdat ook hier weer het onderscheid niet werd gemaakt tussen flirten of complimenteren en (seksuele) straatintimidatie en subtiel seksisme. Het is overduidelijk dat de bedenkers van dergelijke campagnes de mechanismen achter structureel seksisme en straatintimidatie niet kennen of in elk geval niet snappen, waardoor we het dus moeten stellen met goedbedoelde maar volstrekt inadequate sensibiliseringsacties.

Een voorbeeld van een goede campagne die mensen laat nadenken is het ‘Stop Telling Women to Smile’ project van de in Brooklyn wonende beeldende kunstenares Tatyana Fazlalizadeh (zie link onder dit artikel). Zij ging zelf op zoek naar een manier om met straatintimidatie om te gaan. Het resultaat is een reeks portretten van vrouwen die ze in de openbare ruimte ophangt met boodschappen zoals ‘mijn outfit is geen uitnodiging’ of ‘vrouwen zijn niet op straat voor uw plezier’.

Ook de wereldwijde Hollaback-beweging probeert aan preventie te doen door verhalen van straatintimidatie te verzamelen en te publiceren en door krijtwandelingen te houden, zodat vrouwen op een ludieke manier hun recht op een veilige openbare ruimte kunnen opeisen. 

Wetgeving en beleid: hand in hand

Laat het duidelijk zijn: een degelijke wetgeving is onmisbaar om een beleid op te stoelen en omgekeerd. Wetten alleen hebben immers nog nooit het gedrag van grote groepen mensen kunnen sturen. Alleen valt nu te vrezen dat de wet Milquet voornamelijk zal gebruikt worden om geen werk te maken van een degelijk beleid onder het mom dat er een wet bestaat die seksisme strafbaar maakt, en de overheid dus haar werk al gedaan heeft.