Tim S Jongers

Campagne en onzin of gewoon beleid? (2)

zaterdag 8 maart 2014 13:47

Spread the love

Een beetje meepraten is geen democratie

Het district Antwerpen is in het trotse bezit van een aankomende primeur, burgers mogen er namelijk mee beslissen over 10% van de begroting^[1]. De bedoeling van dit alles: Politiek dichter bij de burger brengen, versterking van de democratie etc. Heeft dit alles wel met democratie te maken? Aan U om te oordelen.

Een beetje roepen is geen zingen

Het is een primeur in Vlaanderen, de georganiseerde burgerparticipatie. De heer Shiltz van Open VLD is de man die dit alles in goede banen moet leiden, hij is immers Districtsschepen voor Participatie^[2]. Jaja, U leest het goed, Districtschepen voor Participatie. Met andere woorden, het is die man zijn baan om de Antwerpse participatie in goede banen te leiden. Dat de coalitie er zin in heeft staat buiten kijf. Zuhal Demir, de voorzitster van de Antwerpse districtsraad en in dienst van N-VA verwoordt de ambitie als volgt: “2014 wordt het jaar van de inspraak”^[3].

Dat jaar van de inspraak zal als volgt georganiseerd worden: Tijdens april en mei zijn er de zogenaamde startvergaderingen. Op deze vergaderingen kan de participerende burger twaalf beleidsthema’s zelf kiezen. De twaalf meest voorkomende thema’s zullen doorstoten naar het districtsforum. De burgers die aanwezig waren op de startvergaderingen, mogen dan uiteindelijk onder het goedkeurende oog van de schepen het geld verdelen over deze thema’s. Vervolgens gaat het districtsbestuur de verdeling omzetten in een voorstel tot daadwerkelijke projecten^[4],. So far so good, so what?

Dit idee van basisdemocratie klinkt revolutionair, en afgeleid aan het borstgeroffel van de betrokken politici zijn ze er best trots op. Om deze trots te plaatsen, kunnen we onszelf volgende vragen stellen: Wat is democratie? Wat is participatie? Wat zijn de pijnpunten van dit soort ‘politiek dichter bij de burger’?

Een beetje protesteren is geen participatie

Het idee van democratie is simpel: we kiezen voor bepaalde mensen die zich daartoe geroepen voelen en die gaan ons, mits ze verkozen worden, vertegenwoordigen in het parlement. Op die wijze dient de stem van het volk gediend te worden. Nu is het echter zo dat wanneer U in België op welk beleidsniveau ook gaat stemmen op een bepaalde persoon, er geen garantie is dat die persoon U daadwerkelijk zal vertegenwoordigen. Waarom niet? Wie welke post krijgt toebedeeld is namelijk de uitkomst van partijonderhandelingen. Anders gesteld, het zijn de partijen die beslissen wie wat vertegenwoordigt en waar ze dat mogen doen. Tot dusver onze ‘volksvertegenwoordiging’. In moeilijke termen wordt dit ook wel eens particratie genoemd; de macht zit bij de partijen, niet bij het volk. Is het dan verwonderlijk dat de Belgische burger nog amper vertrouwen heeft in de heren en dames politici?

Dit vertrouwen herstellen kan door bijvoorbeeld de politiek dichter bij de burger te brengen; participatie op het lokale niveau zeg maar. Een nobel doel op het eerste zicht, want het lijkt alsof die burger niet uit eigen beweging participeert. Dat is natuurlijk onzin. Of was de Witte Mars geen vorm van participatie op het nationale niveau? Ik ben geneigd te zeggen van wel. Immers, naar aanleiding van die vorm van participatie, want protest is deelnemen aan het debat, moest menig politicus in het zand bijten, met Stefaan De Clerck als Minister van Justitie voorop, hij nam namelijk ontslag.

Weet U wie exact tien jaar na de witte mars Minister van Justitie werd? Inderdaad, andermaal meneer De Clerck^[5]. Hij claimde bij de aanstelling zelfs dat hij ‘eindelijk zijn werk kon afmaken’. Kortom, de burger gaat over tot een massale doch vreedzame manifestatie met een ontslag als gevolg, enkele jaren later neemt diezelfde heer zijn postje terug op. Wil men wel dat we participeren, vraag ik mezelf dan af. Momenteel lijkt het alsof men vooral wil dat we participeren zoals zij dat willen.

Een beetje professionalisme is niet wat we vragen

Bij de voorstelling van de finale keuze voor het BAM tracé sprak Muyters van ‘een goed voorbeeld van inspraak van onderuit’, hiermee doelende op het voorafgaande referendum. Politici hadden geluisterd, een beetje gegoocheld met de plannen en het beste ontwerp voor zowel stad, mens en milieu heeft het gehaald. We werden echter niet gehoord over die nieuwe plannen. Was ook niet nodig, men had niet tegen het BAM tracé gestemd, nee men had tegen de Lange Wapper gestemd. Het gevolg: Youtube staat momenteel vol van politici die vlak na het referendum stelden dat de ‘Antwerpenaar duidelijk tegen BAM had gestemd’.

Het dieptepunt van dit alles was een ‘volksvertegenwoordiger’ die in het debat na de goedkeuring van het tracé enkele weken geleden, stond te wapperen met een affiche van de protestgroepen. Deze affiche bleek achteraf gephotoshopt; men had het onderschrift ‘Stem nee tegen BAM’, verwijderd^[6]. Om aan te tonen dat men vooral tegen de Lange Wapper had gestemd.

Aansluitend was er Caroline Gennez die haar beklag deed. Er was immers helemaal geen sprake van echte burgerparticipatie, er was sprake van georganiseerd verzet door professionele groepen^[7]. Professionele groepen mogen dus niet participeren, want het zijn geen burgers of zo? Met het trieste verleden van participatie in het achterhoofd, kan ik best begrijpen dat er professionele groepen nodig zijn alvorens men naar de burger wil luisteren. Maar dit terzijde, ik kan het natuurlijk ook mis hebben. U moet oordelen, ik stel het in vraag.

En waar was de Schepen voor Participatie toen dit gebeurde?

Een beetje wandelen is nog steeds geen lopen

Maar de stad doet moeite. Zo waren er de inspraakmomenten van de bewoners van Linkeroever aangaande een nieuwe bestemming voor de middenvijver. De stad organiseerde deze momenten zelf, omdat ze vond dat de burger inspraak moest hebben. Ik nodig U uit om op ATV de filmpjes te bekijken aangaande deze inspraakmomenten met de bewoners van Linkeroever^[8]. Stel U de volgende vraag bij het bekijken: Zijn deze bewoners representatief voor de bevolking van Linkeroever? Ik heb mijn twijfels. De laatste maal dat ik op Linkeroever vertoefde, zag ik wel eens allochtonen, mensen met een ander kleurtje en best wel wat jongeren. Weinig van dat op die inspraakmomenten.

Het bovenstaande is net het pijnlijke aan participatie van onderuit en het grootste pijnpunt bij bijvoorbeeld de burgerbegroting. Zo wenst Schiltz op het districtsforum 500 mensen te verwelkomen. Kan je een deelname van 500 mensen die beslissen voor een bevolkingsaantal van 190.000 democratisch noemen? En dan de hamvraag? Welke mensen gaan dit zijn? Projecten als de burgerbegroting zijn reeds lange tijd onderwerp van wetenschappelijk debat. Ik som voor U even enkele pijnlijke bevindingen op met betrekking tot deelname:

De meeste deelnemers zijn gegoede en hoogopgeleide 50 plussers. Immers, zij begrijpen beleid, hebben de tijd om deel te nemen en zijn van oudsher meer betrokken bij politiek, vermoedelijk omdat ze ook meer belangen hebben^[9].

Als je de dame uit het campagnefilmpje van N-VA dient te geloven, durft ze ‘s avonds de straat niet meer op^[10]. Hoe gaat zij dan kunnen deelnemen? Wat doe je met oudjes die over weinig mobilisatiemiddelen beschikken?

Antwerpen is een internationale stad. Wat met zij die (nog) geen Nederlands spreken? Zijn zij geen volwaardige inwoners? Niet iedereen met vreemde origine en een andere moedertaal is een niet-belastingbetaler, het gaat dus ook over hun geld.

En dan een laatste vraag aangaande pijnpunten: Hoe wordt je uitgenodigd? Wist U zelf al van dit initiatief af? Wist U bijvoorbeeld dat het relatief eenvoudig is om op Europees niveau een burgerinitiatief te starten? Ikzelf heb politieke wetenschappen gestudeerd, dus ik weet dit allemaal, en U? Ben ik dan de burger die maar voor iedereen moet beslissen?

Een beetje tuin maakt nog geen lente

Schiltz zelf noemde ook een pijnpunt op, namelijk het PIMBY fenomeen, wat staat voor Please In My Backyard^[11]. Doelende op mondige burgers die er alles aan zullen doen om hun zin te krijgen tijdens de burgerbegroting. Maar zou het kunnen dat als je dit omdraait we bij het echte doel van de participatie uitkomen, namelijk het vermijden van het NIMBY fenomeen: Not In My Backyard?

Dit fenomeen beschrijft hoe burgers pas participeren wanneer ze er zelf nadeel van ondervinden. Denk aan Oosterweel, denk aan de bouw van windmolens, maar denk zelfs aan de bouw van een nieuwe school met het vooruitzicht op lawaaierige kinderen. Nee, als het dichtbij komt staan we paraat om ons ongenoegen te uiten. Dat dit leidt tot rechtszaken en stilstand hoeft weinig betoog, dat de overheid daar niet op zit te wachten evenmin. Dus laat de burger maar zelf beslissen, of op zijn minst dat deel dat bij machte is om deel te nemen.

En over wat mag die burger beschikken? Over 1.1 miljoen Euro. Lijkt veel, maar is het dat? Ga in je stad of dorp eens kijken naar de bordjes op werven. Aanleg van een rond punt; 4.2 miljoen Euro, nieuw zwembad; minstens evenveel. Het onderzoek naar Oosterweel koste zelfs meer, een onderzoek mijne dames en heren! Neem hierbij dat de Vlaamse traditie wil dat infrastructuurprojecten vaak onderschat worden in kosten. Waarom denkt U dat werken vaak weken stil liggen in Vlaanderen? En om even populistisch te doen: Wat zou het kostenplaatje van de medewerkers zijn, inclusief het loon van de Schepen voor Participatie?

En dan is er nog de overheid op zich. Neem dat de inwoners willen dat een bepaalde weg wordt heraangelegd. Zal dit gebeuren wanneer het een gewestweg betreft en de stad er dus de facto geen zeggenschap over heeft. Neem dat het voorstel niet past in het beleid van de stad, bijvoorbeeld enkele straten autovrij maken, of aanplanting van een park op de Scheldekaaien. Gaat de burger zijn zin krijgen?

Een beetje is een begin

Echte participatie is per definitie moeilijk. En is de burgerbegroting eigenlijk niet meer dan pure logica? Is het niet meer dan normaal dat wanneer er een park wordt aangelegd, het bestuur je raadpleegt? En dat brengt ons bij de laatste vraag: Is dit wel een uiting van democratie, zoals de betrokken beleidsmakers graag en trots roepen?

Dat het hier geen campagne betreft is duidelijk. Dat het onzin betreft is minder duidelijk. Of het gewoon beleid betreft is ook minder duidelijk. Dat die twee laatste samen kunnen vallen is een feit. Burgerparticipatie heeft goede punten, maar roepen dat het een uiting van democratie is lijkt verregaand. Dus maar een vraag om af te sluiten: Wil U mee beslissen over de nieuwe speeltuin, of zou U liever uw vertrouwen in de nationale politiek hersteld zien? Of is dit allemaal hetzelfde, namelijk democratie?

Indien U zichzelf beter wil informeren aangaande participatieprojecten^[12], houd uw broek vast: Er zijn inmiddels duizenden buitenlandse voorbeelden te vinden en dit aangaande budgetten van 25 miljoen Euro en meer waarbij 50000 burgers en meer zijn betrokken geweest!^[13]

Hoe gerechtvaardigd is het tromgeroffel dan?

PS: Voel U vrij om de aan deze blog gelinkte Facebook pagina ‘leuk te vinden’: https://www.facebook.com/pages/Tim-Awadite/700436026675568?ref=hl