Een verpleegster helpt een oude man uit zijn stoel. Hij houdt haar stevig vast en laat zich blindelings naar de lunchtafel leiden. Een andere man ademt door een beademingsapparaat. Weer een ander zoekt op het nachtkastje naar zijn kunstgebit. Een vierde zegt tegen een passerende arts dat hij zijn naam niet meer weet.
Je zou denken in een verpleeghuis te zijn, maar in diverse rapporten worden dergelijke scènes beschreven in gevangenissen in de Verenigde Staten. Daar verblijven inmiddels duizenden senioren.
Het National Institute of Corrections (NIC) rekent gedetineerden van vijftig jaar en ouder, die vaak al lang vast zitten onder slechte gezondheidsomstandigheden, tot de senioren. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zegt in het rapport Old Behind Bars (Oud Achter de Tralies) dat het aantal gevangenen van 55 jaar en ouder bijna verviervoudigd is tussen 1995 en 2010. Het gaat om een stijging van 218 procent in slechts vijftien jaar tijd.
Meer dan 16 procent van de gedetineerden valt in de categorie ‘senior’. Volgens experts beginnen Amerikaanse gevangenissen daardoor steeds meer te lijken op geriatrische instellingen en lopen de kosten van het systeem op.
Hoge kosten
Jamie Fellner, adviseur van HRW, zegt dat strenge straffen in de jaren tachtig en negentig geresulteerd hebben in een groei van het aantal langgestraften. Voor misdrijven die eerder bestraft werden met tien tot vijftien jaar cel, werden in die tijd steeds vaker levenslange gevangenisstraffen uitgedeeld. “Mensen die levenslang krijgen, sterven in de gevangenis. En mensen die straffen van twintig, dertig of veertig jaar uitzitten, worden oud in de gevangenis”, zegt Fellner.
Experts zijn het erover eens dat de kosten van detentie van vijftigplussers extreem hoog zijn. De ACLU constateert in het rapport At America’s Expense dat het ruim 34.000 dollar kost om een gemiddelde gevangen te huisvesten. Bij ouderen loopt dat op tot 69.000 dollar per jaar.
Amerikaanse belastingbetalers moeten jaarlijks 16 miljard dollar dollar ophoesten om oudere gevangenen achter de tralies te houden. Dat is meer dan het jaarlijkse budget van het departement voor Energie en zelfs meer dan de jaarlijkse uitgaven van het departement voor Onderwijs aan verbetering van basisonderwijs en voortgezet onderwijs.
Weinig recidivisme
Critici vragen zich af of het nodig is ouderen zo lang vast te houden en of er alternatieven zijn. Laura Whitehorn, een politiek activist die 14 jaar in de gevangenis doorbracht en nu werkt voor de campagne Release Aging People in Prison (RAPP), zegt dat het recidivisme onder vijftigplussers erg laag is. Volgens haar een sterk argument om ze vervroegd vrij te laten.
Van de gedetineerden in gevangenissen in New York die op een leefijd van 50 tot 64 jaar werden vrijgelaten, valt slechts 7 procent in herhaling. Bij 65-plussers is dat 4 procent. Whitehorn wijst op de zaak van een 86-jarige man die al veertig jaar vastzit voor een zwaar misdrijf dat hij beging in de jaren zeventig. Hoewel hij lijdt aan astma, kanker en een spierziekte hem in een rolstoel deed belanden, weigerden de autoriteiten vorig jaar zijn vrijlating. De kans zou te groot zijn dat de man opnieuw de fout in zou gaan.
Fellner zegt dat gevangenissen zijn ingericht op jongere gedetineerden, met als gevolg dat ze niet zijn berekend op zwakke en gehandicapte gevangenen. Soms leidt dat er toe dat weigerachtig gedrag geherinterpreteerd wordt als onwil van ouderen om mee te werken. Er worden dan ten onrechte strafmaatregelen genomen.
Een oudere gedetineerde in een staatsgevangenis in Pennsylvania die anoniem wil blijven, zegt dat hij een week eenzame opsluiting kreeg omdat hij weigerde zonder stok door een metaaldetector te lopen. “Ik ben 69 jaar oud. Zonder stok kan ik niet staan. Wat verwachten ze dan? Dat ik door de detector kruip?”
Slachtoffers
Burl Cain, de directeur van de Penitentiaire Inrichting Angola in Louisiana, zei onlangs tegen de ACLU het “een schande” te vinden dat zijn personeel meer gedetineerden moet begraven dan vrijlaten aan het einde van hun straf.
Gevangenisdirecties beslissen echter niet alleen over het beleid. Fellner zegt dat het Amerikaanse systeem sterk beïnvloed wordt de gedachte dat hoge straffen noodzakelijk zijn. Samen met een succesvolle lobby van organisaties die slachtoffers en hun familie vertegenwoordigen, ontstond zo een klimaat waarin het moeilijk is substantiële veranderingen door te voeren.
