Straatkinderen verdwijnen in voorbereiding op de wereldbeker voetbal.

Straatkinderen verdwijnen in voorbereiding op de wereldbeker voetbal.

woensdag 26 februari 2014 19:38
Spread the love

Documentairemaker Marijn Poels publiceerde deze week een zes minutenfilm op internet over de misstanden rondom de verdwijning van straatkinderen in Rio de Janeiro. Met zijn korte internet film wil hij de discussie over de schrijnende situatie van de straatkinderen en de straffeloosheid aanwakkeren. Poels: “Deze film is een serieuze voorbode voor wat er de komende maanden nog gebeuren gaat in Rio.”

De deelstaat Rio de Janeiro kent vier vermoorde en acht vermiste kinderen per dag. Een totaal van twaalf kinderen die dagelijks verdwijnen. Dat blijkt uit een rapport van het IBGE (Demografisch Instituut voor Statistieken) uit augustus 2013.

De stad Rio de Janeiro is statistisch gezien een agressieve metropool. Vooral in de krottenwijken (de favela’s) waar drugsbendes het vaak voor het zeggen hebben. Veel kinderen komen om in het drugsgeweld tussen de rivaliserende bendes. Maar dat er zoveel kinderen per dag verdwijnen is misschien wel de meest opmerkelijke publicatie op de website van het IBGE. Waar zijn ze gebleven? Wat is er met ze gebeurd? Het stadsbestuur wil of kan het niet zeggen.

Want de stad wil zich momenteel juist positief in de wereldschijnwerpers werpen. Het Wereldkampioenschap Voetbal en de Olympische Spelen staan immers voor de deur. Het zijn de goudgele stranden, de samba en het Christusbeeld op de 710 meter hoge Corcovado-rots waarmee de metropool zich presenteert. De propaganda-machine koketteert met een ongekende X-factor en heeft als taak duizenden toeristen en sportfans naar de stad te trekken. En daarvoor mag niets, maar dan ook niets in de weg staan.

In de schaduw van de stadspropaganda ontpopt zich een cultuur van sociale apartheid. Het stadsbestuur wil af van de duizenden straatkinderen. Het gros is de favela’s ontvlucht. Door de aanhoudende armoede of het drugsgeweld belanden deze kinderen op straat.

Maar Rio de Janeiro wenst geen openlijke straatarmoede meer te zien. Om een beeld van een moderne metropool te creëren en de toerist een veilig gevoel te geven. Het stadsbestuur heeft hiervoor een speciale eenheid in het leven geroepen: de Ordeschok. Deze gewapende politie-eenheid trekt er vooral ’s nachts op uit met geweren, knuppels en traangas om straatkinderen te verjagen en op te pakken. Ze worden afgevoerd naar speciale gesloten instellingen of komen terecht in jeugdgevangenissen. Wat er daarna met de kinderen gebeurt, is niet bekend.

De Braziliaanse jeugdwet ‘ECA’ schrijft voor dat minderjarigen in vrijheid moeten worden gerehabiliteerd. Doel van de wet is om kinderen te herintegreren binnen hun families. “Het tegenovergestelde gebeurt”, zegt sociaal werker Jan Daniels uit België die al meer dan vijftien jaar in de stad werkt met straatkinderen. “De kinderen komen in gesloten instellingen terecht. Deze verschillen niet of nauwelijks van Braziliaanse volwassenengevangenissen die hun wortels hebben in de laatste militaire dictatuur. In de gesloten kampen worden kinderrechten aan de lopende band geschonden. Folterpraktijken en moorden door bewakers op minderjarigen zijn er aan de orde van de dag. De schendingen worden verzwegen en onzichtbaar gemaakt.   

‘Zijn kaakbeen, armen, benen en nek werden gebroken’

“We leven in de Favela Cantagalo. Het leven is hier zwaar”, vertelt de 43-jarige moeder Dayse Silva de Carvalho in een aangrijpende getuigenis. “De aanhoudende armoede in het gezin deed mijn zoon besluiten de straat op te gaan. Hij probeerde daar geld te verdienen. Hij werd meegenomen door de politie op verdenking van diefstal.”

“Als we hem in de gevangenis bezochten, vertelde hij ons dat bewakers in het eten spuwden. En wanneer de kinderen weigerden dat op te eten, werden ze geslagen. Mijn zoon werd systematisch mishandeld. Dat werd met de dag erger. Met fatale gevolgen.”

“Zijn kaakbeen, armen, benen en nek werden gebroken. Een mede-gevangene bevestigde dat ze bezemstokken doormidden braken om hem daarmee te doorboren. Hij vertelde me dat zes bewakers met stukken van tafels, stoelen en ijzer op hem insloegen. Ze stopten stenen in een zak en mepten hem daarmee op zijn hoofd en rug. Ook sprongen ze van tafels op mijn weerloze zoon”, aldus de aangeslagen moeder. Haar zoon Andréu bezweek uiteindelijk aan zijn verwondingen. De gevangenis stuurde een brief naar de moeder dat Andréu tijdens een ontsnappingspoging van een muur was gevallen. Daardoor was zijn nek gebroken. Maar uit een officiële autopsie, die werd uitgevoerd in opdracht van een kinderrechtencentrum, bleek dat de getuigenis van zijn mede-gevangene te kloppen.

Toch werden er geen maatregelen tegen de gevangenis genomen. “De Braziliaanse autoriteiten laten toe dat kinderen worden opgesloten, mishandeld of vermoord”, laat  Daniëls weten. “Ondanks dat het land wereldwijd als een moderne democratie wordt gezien die alle internationale mensenrechtenverdragen heeft ondetekend. Waaronder de Internationale Verklaring van de Rechten van het Kind”. Sociale organisaties vrezen dat er maanden voor het WK voetbal talloze straatkinderen in het niets zullen verdwijnen.

4000 kinderen opgepakt

Het is niet de eerste keer dat Rio de Janeiro hier straffeloos mee weg lijkt te komen. In 2012 liet de stad in drie maanden voor de VN milieuconferentie Rio+20 vierduizend straatkinderen oppakken tijdens een sociale schoonmaak. Verschillende mensenrechtenorganisaties eiste een parlementaire hoorzitting waar deze kinderen gebleven zijn. De overheid had hierop geen antwoord. Feit was dat er tijdens de milieutop geen straatkinderen in de binnenstad te zien waren. Rio de Janeiro deed zich voor even voor als welvarende metropool.

De Nederlandse documentairemaker Marijn Poels stelde 23 januari, tijdens een bijzondere procedure, parlementsleden in Den Haag op de hoogte van deze misstanden. Hij bracht augustus vorig jaar een bezoek aan de stad voor zijn nieuwste film ‘Pablo’. De aanwezige Tweede Kamerleden reageerden geschikt op de situatie die Poels liet zien met zijn documentaire. “Maar dat is niet genoeg”, stelt de filmmaker vast. “Er moet iets gebeuren, want het politiegeweld tijdens de sociale reiniging tegen straatkinderen loopt uit de hand. De internationale politiek zal zich hier mee moeten bemoeien en druk van buitenaf moet worden gezet. Gebeurt dat niet, dan komt de stad er wederom straffeloos vanaf.”

Geen boycot maar actie

“Sport verbindt maar de sociale verbinding ontbreekt. De investering in het WK en de Olympische Spelen zullen Brazilië niet ontwikkelen. De kloof tussen rijk en arm en de sociale apartheid worden alleen maar vergroot”, zegt de filmer. Een boycot ziet hij niet zitten. “Dat werkt averechts. Al ben ik wel van mening dat sporters best wel eens vaker mogen opstaan voor hun mening.”

Poels wijst op de verantwoordelijkheid van de sportbonden. “De FIFA en het Olympisch Comité zijn hier in de basis debet aan. Zij leggen de prestatiedruk op de organiserende landen zonder daarbij rekening te houden met lokale bevolking. Waarom niet een mensenrechtenclausule implementeren in de nominaties van de gastlanden? Dat is volgens mij een voor de hand liggende oplossing in deze tijd. Daarmee ontwikkel je een land niet alleen financieel, maar verplicht je een gastland meteen aan de nodige sociale investeringen te doen. En daar ontbreekt het nu juist aan.” Poels lanceerde deze week samen met journalist Henrik Heemels de facebook fanpage www.facebook.com/HumaneEvent.  “We willen hiermee draagvlak creëren voor het ontwikkelen van het ‘Humane Event keurmerk’ wat mensenrechtenschendingen voor en tijdens wereldevenementen tegen moet gaan.

De online film van Poels is te bekijken via http://youtu.be/jlOLuRsTxRI 

take down
the paywall
steun ons nu!