Waarom de regeringspartijen telkens weer liegen, wanneer ze beweren dat de Antwerpse volksraadpleging niet over het BAM-tracé ging. En waarom dat dom is in het Oosterweeldossier?
Zo bepleiten ze natuurlijk zelf een nieuwe volksraadpleging in 2016, om klaarheid te scheppen en puntjes op de i te plaatsen
Op 18 oktober 2009 lag bij de Antwerpse volksraadpleging formeel de keuze voor tussen een BAM-tracé met viaduct en het Arup/SUM-tracé met tunnel
Niemand ging die dag stemmen met in het achterhoofd: ik kies voor een BAM-tracé met tunnel; ook niemand uit de regeringspartijen – we leggen uit waarom dat zo is
Als de regeringspartijen de campagne van de actiegroepen uit 2009 blijven hertalen in een eigen versie ervan om de publieke opinie wijs te maken dat de volksraadpleging niet over het BAM-tracé ging, worden ze zelf de grootste pleitbezorgers van en campagnevoerders voor een nieuwe volksraadpleging over het BAM-tracé
Niet te geloven dat de regeringspartijen dàt zelf niet inzien en niet te geloven ook dat ze niet beseffen dat dit tracé in 2016 opnieuw zal worden weggestemd in Antwerpen
Een en ander illustreert andermaal dat de tijdsspanne waarin de regeringspartijen hun beslissing van 14 februari ll. zien niet verder loopt dan 25 mei 2014. De actiegroepen en hun achterban kijken verder dan dat en hebben veel uithoudingsvermogen
We reconstrueren de politieke positionering voor, tijdens en na de vorige volksraadpleging.
Op 4 maart 2009 raakten de resultaten bekend van een onafhankelijk vergelijkend onderzoek over drie Scheldekruisingen. In opdracht van de Vlaamse regering had het studiebureau Arup/SUM volgende voorstellen onderzocht: het BAM-tracé met viaduct, het BAM-tracé met tunnel en het stRaten-generaal-tracé dat verder noordwaarts door de haven liep. Conclusie van Arup/SUM: het BAM-tracé met tunnel (ook wel Horvat-tracé genoemd) scoort het slechtst. Andere conclusie van Arup/SUM: het stRaten-generaal-tracé scoort het best en kan verder geoptimaliseerd worden. Die optimalisatie werd het Arup/SUM-tracé genoemd: een boortunnel door de haven.
Op basis van dit onderzoeksresultaat keek vanaf 4 maart 2009 niemand nog naar het voorstel om op het BAM-tracé te tunnelen. Politiek en in het publieke debat was deze optie dood.
De Antwerpse actiegroepen Ademloos en stRaten-generaal schaarden zich op basis van analyse van het nieuwe rapport achter het Arup/SUM-tracé door de haven, uitdrukkelijk en expliciet, in alle toonaarden en met veel persbelangstelling.
In juni 2009 schaarde ook de sp.a zich achter dat Arup/SUM-tracé en nam de partij afstand van het BAM-tracé. De partij deed dat nadat uit een vervolgstudie van Arup/SUM was gebleken dat dit tracé technisch en financieel haalbaar was. Alle sp.a-mandatarissen die op 18 oktober 2009 deelnamen aan de volksraadpleging gingen die dag stemmen met in het achterhoofd: een tunnel op het Arup/SUM-tracé.
Het waren de dagen waarin burgemeester Janssens in tal van interviews uitriep dat het toch logisch is dat je doorgaand verkeer rond de stad liet rijden. Het waren ook de dagen waarin de sp.a. ondanks weerwerk van coalitiepartner CD&V erin slaagde om in de informatiebrochure die in september 2009 bij honderdduizenden Antwerpenaren werd gebust een volledig luik verwerkt te krijgen over het enige alternatief dat impliciet voorlag, nl. het Arup/SUM-tracé. Men wilde de Antwerpenaar immers een positief alternatief voorschotelen, dat stond tegen over de verwerping van het BAM-tracé. En dat alternatief was dus de Arup/SUM-tunnel door de haven, niet een tunnel op het BAM-tracé.
Het voorleggen van die keuze tussen twee verschillende tracés is het bewijs bij uitstek dat de volksraadpleging ook voor het stadsbestuur ging om een keuze tussen tracés, niet om een keuze tussen een brug of een tunnel op één tracé.
Over die tunnel op het Arup/SUM-tracé ging het ook in de opschriften van de actiegroepen, wanneer ze NA de volksraadpleging in affiches met ‘Bye bye brug’ als ondertitel meegaven: ‘En nu nog de tunnel op de juiste plek’. Die plek was niet het BAM-tracé, wel het Arup/SUM-tracé.
Op 18 oktober 2009, bij de volksraadpleging dus, was bijgevolg van een tunnel onder het BAM-tracé uitdrukkelijk geen sprake, bij niemand, noch bij neen-stemmers, noch bij ja-stemmers. Niemand in Antwerpen trok op 18 oktober 2009 naar de stembus met in het achterhoofd: en ik stem voor een tunnel op het BAM-tracé, ook de sp.a, de CD&V en de N-VA niet.
Waarover ging de volksraadpleging dan wel? Over de keuze tussen enerzijds het BAM-tracé met een viaduct en het Arup/SUM-tracé met een tunnel, de keuze die – zoals gezegd – expliciet werd voorgelegd aan de Antwerpse bevolking in de informatiebrochure die halfweg september 2009 (zoals decretaal voorgeschreven 30 dagen voor de volksraadpleging) door de stedelijke overheid in alle Antwerpse brievenbussen werd gedeponeerd.
De sp.a had willen oproepen om voor het Arup/SUM-tracé te stemmen, maar kreeg daarvoor geen toestemming van coalitiepartner in het college CD&V. Daarom bleef de partij in haar campagne vaststeken in een communicatie over ‘weg met de Lange Wapper’ en hingen sp.a-mandatarissen het vage ‘Stem de brug onder de grond’ aan hun raam. De actiegroepen deden dat uitdrukkelijk niet, ze voerden keihard campagne tegen het BAM-tracé. Meteen na het vastleggen van de definitieve vraag van de volksraadpleging op de gemeenteraad van begin september 2009 – na een tweestrijd tussen burgemeester Janssens en minister-president Peeters, waarbij Janssens het onderspit moest delven en dus geen twee vragen mocht voorleggen, nl. ook een vraag over het Arup/SUM-tracé – gaf Ademloos opdracht om vijftigduizend affiches te laten drukken met ‘BAM-tracé Stem Nee’. Dezelfde slogan werd doorgegeven aan het bureau dat vlak voor de volksraadpleging op tal van elektronische borden in de stad deze affiche liet verschijnen: BAM-TRACÉ STEM NEE.
Na de bewuste gemeenteraad hebben zowel Ademloos als stRaten-generaal zich in de communicatie voluit en consequent geconcentreerd op het BAM-tracé als te verwerpen optie, in het verlengde van de vraag die op het formulier kwam. Dit omdat het Arup/SUM-tracé met tunnel door de haven onder druk van Kris Peeters buiten de vraagstelling was gehouden.
Voor stRaten-generaal was de campagnefocus op ‘BAM-tracé Stem Nee’ uiteraard de logica zelve. Op 19 december 2005 hadden we in een bezwaarschrift het alternatieve stRaten-generaal-tracé op tafel gelegd, dat was uitdrukkelijk geen tunnel op het BAM-tracé, wel een tunnel door de haven zoals het Arup/SUM-tracé en het huidige Meccanotracé dat ook zijn. stRaten-generaal is de geestelijke vader van een ingetunnelde noordelijke bypass rond de stad. Niet één dag heeft stRaten-generaal geijverd voor het BAM-tracé door de stad, met brug of tunnel.
Wat waren dus de posities bij de volksraadpleging?
CD&V wilde de Lange Wapper, sommigen binnen de CD&V beseften dat dit moeilijk lag en begonnen over een Lange Wapper light, met aanpassingen aan het Sportpaleis. N-VA sloot zich aan bij die laatste positie. Beoogde signaal: Antwerpenaar, we hebben u ‘begrepen’ en zullen werk maken van aanpassingen aan het BAM-tracé. Die positie werd consequent aangehouden na de volksraadpleging: als we het BAM-tracé maar kunnen behouden.
Sp.a ijverde daarentegen voor het Arup/SUM-tracé, net zoals de actiegroepen.
Toen bij de volksraadpleging het BAM-tracé verworpen bleek, verhardden de politieke posities zich even. CD&V trok meteen de kaart van aanpassingen aan het BAM-tracé, burgemeester Janssens herhaalde dat nu wel duidelijk was dat het doorgaand verkeer rond de stad moest. Dàt had de Antwerpenaar gezegd. Die laatste positie haalde het daags na de volksraadpleging, toen op 19 oktober 2009 de Antwerpse gemeenteraad bevestigde dat de volksraadpleging over een tracé ging. Tijdens een extra zitting vond een actualiteitsdebat plaats, waarna de gemeenteraad volgende resolutie goedkeurde:
De gemeenteraad roept de Vlaamse regering op om samen met het Antwerpse stadsbestuur te werken aan een totaaloplossing voor de mobiliteit in en rond Antwerpen met een groter maatschappelijk draagvlak dan het voorliggende BAM-tracé.
De gemeenteraad had het niet over een weggestemd viaduct, wel over een weggestemd ‘voorliggend tracé’. In haar advies aan de regering van 23 oktober 2009 herinnerde het college enkele dagen later aan het Arup/SUM-tracé, dat volgens de evaluatiestudie ‘technisch en financieel haalbaar’ was. In dat advies werd beschreven waaraan mogelijke alternatieven voor het BAM-tracé moesten beantwoorden, men had het over een derde Scheldekruising verder van de stad. De latere Meccano (februari 2010) zou daar perfect aan beantwoorden.
Het stedelijk advies werd door het college goedgekeurd op vrijdag 23 oktober 2009. Maar op woensdag 21 oktober had Kris Peeters dat college in snelheid gepakt door in het parlement 7 DAM-werkgroepen aan te kondigen, alle geleid door zijn kabinetschef Raf Suys. En toen begon de miserie voor de sp.a. Want de CD&V wilde en zou niet wijken: een andere optie dan het BAM-tracé mocht er niet komen. Dat zei Raf Suys ook aan Patrick Janssens in een vergadering in november 2009. Het is bijna niet te geloven, maar volgende uitspraak staat geakteerd in het verslag van de vergadering: als we nu voor een ander tracé gaan, dan komt de ‘goede verstandhouding’ met Noriant in het gedrang.
De sp.a heeft vervolgens achter de schermen hard gestreden (dat mag worden erkend), om in maart 2010 finaal het onderspit te moeten delven. Vanaf toen is de partij weer meegestapt in het verhaal van het BAM-tracé, zij het ingetunneld. En zijn heel wat Antwerpse socialisten de weg naar de uitgang van de partij gaan opzoeken, want zij herinnerden zich natuurlijk dat ze tegen een tracé hadden gestemd. Dat had de partij hen ook zo uitgelegd, tot en met in de informatiebrochure.
De sp.a was tussen juni 2009 en begin 2010 dus uitdrukkelijk pleitbezorger van het Arup/SUM-tracé, ook tijdens de volksraadpleging van 18 oktober 2009. De partij liet dat tracé pas finaal los in maart 2010, toen Raf Suys, de kabinetschef van minister-president Kris Peeters, duidelijk maakte dat dit geen optie was want de minister-president bleef vasthouden aan het BAM-tracé.
Toen is men bij de sp.a begonnen aan het hertalen van het eigen discours over de volksraadpleging. De knop werd omgedraaid en de eerste stappen werden gezet om aan de Antwerpenaar te zeggen dat de volksraadpleging niet over het BAM-tracé ging. Zie dit filmpje:
Dit terwijl heel Antwerpen – behalve blijkbaar de sp.a-top – zich herinnert dat we op 18 oktober 2009 voor of tegen een tracé en een viaduct zijn gaan stemmen, en dat het alternatief voor de neen-stemmers was: een ander tracé met een tunnel. Voor de ja-stemmers was het alternatief toen de Lange Wapper light.
Werkelijk niemand in Antwerpen stemde voor een tunnel op het BAM-tracé, althans niemand had opgeroepen om voor dat project te stemmen, de BAM niet, geen enkele regeringspartij, Voka niet, de actiegroepen al zeker niet. Maar na de volksraadpleging gingen alle regeringspartijen (CD&V meteen, de sp.a vanaf maart 2010) het signaal van de volksraadpleging wel in die zin vervalsen.
Het is vreemd dat de regeringspartijen blijkbaar niet beseffen dat hun verdraaiingen van wat op 18 oktober 2009 voorlag onvermijdelijk leiden tot de volgende positionering van de actiegroepen: als men beweert dat de vorige volksraadpleging niet over het BAM-tracé ja of neen ging, dan is er blijkbaar nood aan een nieuwe volksraadpleging.
Om die volksraadpleging te organiseren hebben de actiegroepen zoals voorzien in het gemeentedecreet van 15 juli 2007 (art.214 par.2) procedureel tijd tot oktober 2017, d.w.z. twaalf maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Omdat een gemeentelijke volksraadpleging moet gaan over een kwestie van stedelijke bevoegdheid, ziet het er naar uit dat een eventuele volksraadpleging opnieuw zal plaatsvinden binnen het kader van het advies dat de stad Antwerpen moet verlenen voor een bouwaanvraag over de Oosterweelverbinding. Het eventuele openbaar onderzoek over die bouwaanvraag wordt ten vroegste in de loop van 2016 georganiseerd, nadat eerst nog een GRUP (ruimtelijk uitvoeringsplan) en een project-MER zijn opgemaakt voor de Oosterweelverbinding.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe, voor stRaten-generaal
