Toen Litouwen zich in 2004 aansloot bij de Europese Unie, werd er afgesproken dat de wet moest uitdoven tegen 2014. Voorstanders van de wet vrezen nu dat als de wet verdwijnt, de grondprijzen onbetaalbaar zullen worden voor lokale inwoners.
Enkele politieke partijen steunen het referendum, waaronder de Litouwse Unie van Nationalisten (LTS) en de Litouwse Unie van Landbouwers en de Groenen (LVŽS). Die laatste partij wordt geleid door één van de machtigste grootgrondbezitters, Ramunas Karbauskis.
Motieven van het initiatief
Eerste Minister Algirdas Butkevi?ius is van mening dat de organisatoren van het referendum de bevolking voorliegen. “Niemand wordt gedwongen om zijn grond te verkopen of zelf grond te kopen. Onze grond is eigendom van het Litouwse volk. Ik geloof dat iemand die land wil verkopen momenteel geen hinder ondervindt.”
Hij stelt zich ook vragen bij de belangen van de grootgrondbezitters die zich mengen in het debat. “Het valt op dat zij die reeds veel grond bezitten een actieve rol spelen in dit dossier. Misschien hopen ze nog meer grond in hun bezit te krijgen door hun medemens te misleiden.”
Wat met Europa?
Toen de Baltische staat toetrad tot de EU, werd afgesproken dat de wet op termijn moest uitdoven. Kan de uitkomst van dit referendum dan negatieve gevolgen hebben voor Litouwen? Butkevi?ius vreest alvast van wel. “Zo zou Europa zijn financiële steun aan ons land stopzetten of alle landbouwsteun die we reeds ontvingen, terug eisen.”
Hij wordt daarin bijgetreden door de Litouwse president, Dalia Grybauskait?. Zij zegt dat stemmen voor dit referendum gelijk staat aan stemmen tegen het EU-lidmaatschap van Litouwen. Grybauskait? was voor haar presidentschap Europees Commissaris voor Financiële programmering en begroting in Barosso I.
Gintaras Aleknonis, professor aan de Mykolas Romeris Universiteit in de hoofdstad Vilnius, is het daar niet mee eens. “Wie weet zijn er andere landen in de EU die hetzelfde idee hebben. Als dat niet zo is, kunnen we altijd een systeem uitwerken dat beide partijen tevreden stelt. Wetten komen niet altijd van bovenaf, ze ontstaan eveneens uit de opinie van een natie en uit zijn gebruiken.”
Het referendum zelf
Het referendum is het eerste initiatief dat voldoende steun kon verzamelen sinds Litouwen begin jaren 1990 onafhankelijk werd. De organisatoren vinden de grens van 300.000 handtekeningen dan ook te hoog. Dat komt overigens ongeveer overeen met tien procent van de totale bevolking (3,5 miljoen). Ze willen dat de grens verlaagd wordt tot 100.000 handtekeningen.
Het staat nog niet vast wanneer het referendum plaatsvindt: waarschijnlijk zal dit in mei of juni zijn. Het referendum wordt enkel goedgekeurd als minimaal vijftig procent van de bevolking gaat stemmen, en minstens een derde van de bevolking de voorgestelde maatregel steunt.
