Over rekeningrijden is al een en andere gezegd, geschreven en vooral getoeterd de jongste dagen – de “stakeholder”-terminologie vloog ons bij momenten om de oren. Er waren echter zeker ook goeie en genuanceerde bijdragen, bv. van Tom De Meester & Jos D’Haese (op de PVDA website), of de Bond Beter Leefmilieu en ongetwijfeld vele anderen.
Van mobiliteit heb ik niet veel kaas gegeten, zo genuanceerd als bovenstaande voorbeelden kan ik dus helaas niet uit de hoek komen, maar toch denk ik iets aan het debat te kunnen toevoegen. Aanleiding om zelf iets neer te pennen was een nogal cassante mail van een wanhopige vriend van me (het ‘eco-warrior type’ zeg maar), begin deze week, gericht aan een aantal mensen uit zijn vriendenkring, waaronder mezelf: “Ik heb mij gisteren gruwelijk gestoord aan de petitie tegen rekeningrijden. Er is nu ook een petitie voor rekeningrijden. Misschien zijn er nog mensen die vinden dat ongeremd rondkarren tot de planeet platgereden is niet tot de menselijke grondrechten behoort?”
Ter situering: zelf rij ik met een oude diesel (het Van Besien type) – maar ik ga naar mijn werk met de trein. En ik kan ook nog wel eens thuiswerken. Maar niemand is helemaal “objectief” in dit debat, me dunkt.
Wat is mijn standpunt in deze? Ik vind rekeningrijden vooral een goeie manier om het bredere debat aan te wakkeren over mobiliteit, binnen het kader van transitie-denken (waarover Hans Bruyninckx het vorig weekend nog had in de Standaard, vanuit Kopenhagen). Rekeningrijden lijkt me eerlijk gezegd een uitstekende hefboom om mensen met de neus op de feiten te drukken. Ik ga ervan uit dat, indien rekeningrijden effectief ingevoerd wordt, de koppeling tussen sociale en ecologische thema’s in de media nog veel nadrukkelijker zal gemaakt worden dan nu al het geval is (bv. inzake zonnepanelen). En belangrijk: sowieso lijkt dit issue me voor sociale partijen veel makkelijker om een mobiliteitscampagne rond te voeren dan het debat over de NMBS, waarbij ontevreden pendelaars en oubollige vakbonden de geprefereerde “frames” zijn van onze media, zoals bekend.
Nu we via allerhande tv-programma’s, genre ‘The sky is the limit’ nog maar eens met onze neus gedrukt worden op de goorheid en vooral leegheid van (een deel van) de kapitalistische toplaag, kan het voor sociale partijen toch niet bijster moeilijk zijn om te pleiten voor “slim” rekeningrijden, dat rekening houdt met iemands inkomen, en een hoop andere relevante factoren, niet alleen op ecologisch maar dus ook op sociaal vlak. De BBL doet trouwens een aantal voorstellen. Als Vandelanotte kan sleutelen/prutsen aan een complex instrument als de index, kan het toch ook niet zo moeilijk zijn om ook een meer sociale vorm van rekeningrijden te introduceren, we hebben mobiliteitsexperts zat in dit land. En voor de neuroten die problemen hebben met openbaar vervoer, kunnen we altijd uitzonderingen voorzien. Voor de Leterme’s en DSK’s die hun privacy in het gedrang zien komen bij rekeningrijden, is er altijd de optie openbaar vervoer. Van bil gaan in de trein, het is ongetwijfeld eens wat anders.
Als je rekeningrijden in een (sociaal) onvolmaakte vorm invoert, zal het sociaal-ecologische debat, toch het debat van deze eeuw, van de weersomstuit veel feller beginnen woeden. Nu is iedereen nogal wat apathisch over de klimaatopwarming – we kunnen er toch niks meer aan doen, heet het – maar bij rekeningrijden wordt het menens. Handige programmamakers zullen inzoemen op elke Porsche en SUV die onbekommerd over de wegen scheurt, over de firmawagens die vreemd genoeg zullen blijven snorren op de Brusselse ring, terwijl kleine luitjes hun auto thuis zullen moeten laten, en niet op hun werk geraken (wegens onvoldoende publiek transport). Dat is, mijns ziens, echt Gefundenes Fressen voor het op scherp stellen van hét debat van de 21ste eeuw: hoe verzoen je het ecologische met het sociale? Een beetje zoals de huidige overstromingen in het Verenigd Koninkrijk blijkbaar nodig waren om een aantal minder gelukkige beleidskeuzes van de regering Cameron pijnlijk uit te vergroten.
Iets gelijkaardigs als rekeningrijden zou ook voor vliegtuigverkeer moeten gelden, uiteraard. Ryanair en co zijn wat mij betreft het equivalent van ‘vrij verkeer van auto’s’ in de lucht. Weg ermee, dus – als je rekeningrijden invoert op de weg, doe dan maar ineens ook het luchtverkeer. En opnieuw, dan komt de elite die wel nog onbekommerd kan blijven vliegen gegarandeerd in het vizier van de volkswoede. ‘Vliegen naar de zon’ krijgt dan ineens een geheel andere connotatie.
Het zal dan vlug gedaan zijn met het nogal gratuite afgeven op de NMBS dat nu bon ton is, en denken dat “de privé” het allemaal veel beter zal doen. Nee, die zogenaamde “randvoorwaarden”, zoals uitstekend openbaar vervoer, die volgens veel partijen vervuld moeten zijn om rekeningrijden mogelijk te maken, zullen, vrees ik, pas mogelijk worden onder massale druk van de publieke opinie. En daarvoor is rekeningrijden ideaal, net als een substantiële heffing op vliegen (bv. tot 50 % op elk ticket, en tot 200 % voor mensen met een groot inkomen).
Om eerlijk te zijn, ik kan niet wachten tot het zover is. Dus als PVDA & SP.A slim zijn, gaan ze voor rekeningrijden, al was het maar om strategische redenen. En laat ze dus vanaf het begin pleiten voor een sociale vorm van rekeningrijden. Die gaat het allicht in eerste instantie moeten afleggen, maar dan kan het feest beginnen. Eens zien of de Vlaamse grondstroom dan nog zo ‘rechts’ zal blijken.
Rekeningrijden wordt het paard van Troje voor rechts in Vlaanderen.
