Baanzekerheid is, volgens sommigen, een concept van het verleden. “De tijd dat je voor de rest van je leven bij één werkgever bleef, is voorbij” dixit Fons Leroy (link). In plaats daarvan moeten mensen zekerheid krijgen over dat ze werk zullen hebben in de toekomst, eventueel bij een andere werkgever of in een andere sector: werkzekerheid.
Flexicurity: Baanonzekerheid gecompenseerd door werk- en inkomenszekerheid
Baanzekerheid is echter geen neutraal gegeven. Het is, en blijft, voor bijna 90% van de Belgen een belangrijke of zeer belangrijke factor in de keuze van een job (link). Daarnaast veroorzaakt het ontbreken van zekerheid over de job negatieve gevoelens en angsten. Op hun beurt zijn deze angsten verantwoordelijk voor een verminderde gezondheid, een lager welzijn, minder loyaliteit tegenover de organisatie en verminderde werkprestaties (link).
Het flexicurity model stelt dat baanzekerheid vervangen kan worden door een combinatie van werkzekerheid en inkomenszekerheid. Je moet niet meer rekenen op een baan voor het leven, maar in de plaats moet je rekenen op verschillende banen met daartussen periodes van werkloosheid met een uitkering.
Werk- en inkomenszekerheid krijg je echter niet zomaar. Hiervoor moeten werknemers ten eerste goed opgeleid worden doorheen hun hele carrière. Via het levenslang leren moeten ze hun verminderde baanzekerheid compenseren door een hogere werkzekerheid. Daarnaast krijgen ze inkomenszekerheid om de periodes van werkloosheid te overbruggen. Deze uitkeringen moeten volgens het model royaal zijn, maar beperkt in de tijd. Een combinatie van deze twee aspecten moet ten volle compenseren voor de gestegen baanonzekerheid.
Compenseren ze echt?
Maar werkt dit wel? Compenseert een combinatie van werk- en inkomenszekerheid voor baanonzekerheid? Een heel recente studie uitgevoerd in Zweden (link) werpt een licht op deze kwestie. Zij onderzochten de effecten van baanonzekerheid, werkzekerheid en inkomenszekerheid op de angsten van werknemers over hun job (die verantwoordelijk zijn voor vele andere negatieve uitkomsten). Hun onderzoeksresultaten zijn interessant. Ze vinden onder andere dat baanonzekerheid zorgt voor sterke angsten bij werknemers. Het is, zoals verwacht, dus een negatief gegeven. Werkzekerheid, net als inkomenszekerheid verminderen de angsten van werknemers. Maar de (individuele) effecten zijn veel kleiner dan het negatieve effect van baanonzekerheid.
Alles bij elkaar merken de onderzoekers op dat een kleine vermindering in de baanzekerheid gecompenseerd kan worden door een gestegen werk- en inkomenszekerheid. Maar als de baanzekerheid wegvalt, kunnen de andere zekerheden onvoldoende compenseren. Toegepast op het flexicurity model betekent dit dat het model, voor de werknemer, kan werken in tijden dat de baanzekerheid redelijk is en de werkzekerheid hoog is. Maar daar stuit men op een belangrijk risico van het flexicurity model: het is afhankelijk van de werkzekerheid, en werkzekerheid is niet zo stabiel en maakbaar als het lijkt.
Werkzekerheid, zo simpel niet
De voorstanders van het flexicurity model willen de werkzekerheid van werknemers verhogen door opleiding, vorming en begeleiding. Dit pakket moet elke werknemer een voldoende mate van werkzekerheid geven. En inderdaad, werknemers met een goede opleiding blijken veel zekerder te zijn over hun (toekomstige) werk dan laagopgeleiden. Helaas gaat een sterk effect ook uit van de werkloosheid op nationaal niveau. Logisch toch, werknemers die zien dat hun vrienden geen werk vinden, zullen onzeker worden over hun toekomst, of ze nu hoogopgeleid zijn of niet[1].
En daar schuilt het gevaar van het flexicurity model net. In een context van lage werkloosheid kan men inderdaad een stuk baanzekerheid opofferen voor meer werkzekerheid. Maar als die context verandert (bijvoorbeeld door een crisis, of door technologische evoluties), dan blijven de werknemers zitten met weinig baanzekerheid én weinig werkzekerheid. Net deze combinatie staat garant voor angstige werknemers, slechte gezondheid, verminderd welzijn en last but not least werknemers die niet loyaal zijn en zich niet inzetten voor het bedrijf.
We concluderen dat een verschuiving van baan- naar werkzekerheid niet zonder risico’s is voor werknemers (en organisaties). Zeker in de huidige context waar de werkloosheid hoog is en structureel blijkt te zijn. Het flexicurity model kan werken in bepaalde omstandigheden (lage werkloosheid), maar dreigt als een boemerang terug te komen als die omstandigheden niet aanwezig zijn. Opletten geblazen.
Stan De Spiegelaere.
Dit blogstuk werd eerder gepubliceerd op www.poliargus.be
Referenties
Sverke, Magnus, Johnny Hellgren, and Katharina Näswall. “No Security: A Meta-Analysis and Review of Job Insecurity and Its Consequences.” Journal of Occupational Health Psychology 7, no. 3 (2002): 242–264. doi:10.1037/1076-8998.7.3.242.
Berglund, Tomas, Bengt Furåker, and Patrik Vulkan. “Is Job Insecurity Compensated for by Employment and Income Security?” Economic and Industrial Democracy 35, no. 1 (February 1, 2014): 165–184. doi:10.1177/0143831X12468904.
[1] Opmerkelijk trouwens dat er in deze studie geen effect werd gevonden van werkloosheid op baanzekerheid
