De jaarlijkse State of the Union schetst een beeld van wat de Amerikaanse burgers het komende jaar mogen verwachten van hun overheid. Er bestaat onduidelijkheid over het belang van de State Of The Union. Betreft het gewoon pure propaganda of zit er ook een duidelijke politieke boodschap achter? 

Binnenlands beleid

Een groot deel van Obama’s speech ging over binnenlandse thema’s, zoals de kloof tussen arm en rijk, werkgelegenheid en het migratiebeleid. Om de kloof tussen arm en rijk aan te pakken wil president Obama de minimumlonen voor federale contracten optrekken van 7,25 dollar per uur tot 10,10 (van 5 naar 7,5 euro). Zijn wetsvoorstel zou wel alleen van toepassing zijn op nieuwe aanwervingen bij de overheid. Bovendien komen er sociale voorwaarden in openbare aanbestedingen, zodat kandidaat-bouwbedrijven ook aan deze minimumlonen moeten voldoen.

Volgens Bob Herbert, voormalig columnist voor The New York Times, heeft dit vooral een symbolische betekenis en vestigt het de aandacht op een belangrijk thema. “Er leven bijna 50 miljoen mensen onder de armoedegrens in ons land. Elke peiling toont aan dat de burgers het meest belang hechten aan werkgelegenheid. Daar heb ik in het algemeen te weinig over gehoord.”

David Cay Johnston, onderzoeksjournalist voor Newsweek en winnaar van een Pulitzer Prize, vindt dat Obama veel meer moet doen als hij de inkomenskloof wilt verkleinen. Dat zei hij in een interview op The Real News Network. Omgerekend naar de inflatie lag het minimumloon volgens hem in de jaren zestig van de vorige eeuw hoger dan wat Obama nu voorstelt (op ongeveer 11 dollar of 8 euro).  “Dit is een stap in de goede richting op korte termijn maar lang niet voldoende.”

De inkomensongelijkheid in de VS groeide de afgelopen vijftig jaar gestaag. Die toename is nog versneld sinds het begin van de financiële crisis in 2008. Dat stelden twee Franse economen, Emmanuel Saez (professor aan de universiteit van Berkeley) en Thomas Piketty (universiteit van Parijs) vast in hun jaarrapport.

Johnston stelt dat de overheid een beleid voert dat de bovenlaag van de Amerikaanse samenleving en multinationals bevoordeelt ten opzichte van de middenklasse. “De overheid gebruikt belastingsgeld om fabrieken te bouwen en winkelcentra voor bedrijven die daar zelf het geld voor hebben zoals Walmart. In andere geïndustrialiseerde landen zoals Duitsland heeft praktisch elk bedrijf een vakbond. In ons land zijn slechts zeven procent van alle private werknemers aangesloten bij een vakbond.”

Vrijhandelsbeleid

Een laatste aspect dat hij aanhaalt is het vrijhandelsbeleid dat de VS zo sterk heeft verdedigd de laatste decennia. Hij vindt de term ‘free trade’ misleidend. “Er bestaat niet zoiets als kosteloze handel” zegt hij. Elk akkoord is voorzien van regels die een groep mensen een voordeel opleveren en dat is meestal niet de man in de straat. In het Trans-Pacific Partnership-akkoord, dat voor het ogenblik tussen de VS en de kuststaten van de Stille Oceaan wordt onderhandeld, is er een hoofdstuk dat 30 .000 woorden lang is, vol met onbegrijpelijke regels. Overheidsbeleid moet duidelijk zijn en niet verhuld in moeilijke termen zodat mensen niet weten wat er eigenlijk gebeurt met hun geld.”

Obama vroeg ook aan het Congres om dit minimum in te voeren voor alle lonen en riep de bedrijfsleiders op om zelf ook initiatief te nemen. De Republikeinse voorzitter John Boehner liet direct daarna weten dat Obama’s voorstel weinig of geen impact zal hebben. Dat Obama voor die beslissing desnoods het parlement buiten spel wil zetten, wordt hem ook niet in dank afgenomen.

Migratiebeleid

Een ander thema dat sterk leeft in de VS is het migratie- en deportatiebeleid. Obama besteedde 121 woorden aan immigratie zonder er dieper op in te gaan. “Wanneer mensen naar de VS komen om hun dromen waar te maken, te studeren, te investeren of bij te dragen aan onze cultuur, dan maken ze ons land een aangenamere plaats om in te investeren. Dus laten we allemaal ons best doen om immigratie te hervormen dit jaar.”

Democracy Now vroeg aan Lorella Praeli van United We Dream, één van de grootste jongeren-immigratielobbies in de VS, wat ze vond van Obama’s betoog. “Ik hoorde dezelfde retoriek als de afgelopen jaren”, zei ze. “Hij erkent dat er problemen zijn maar zegt niet dat de overheid op dit moment kiest voor een deportatiebeleid. Zijn hele speech ging over zelf actie ondernemen desnoods tegen het parlement in, maar wanneer het over immigratie gaat wil hij dat niet doen. Ik vind het dus te weinig, zeker als hij zegt dat een hervorming behoort tot één van zijn binnenlandse prioriteiten.”

Buitenlands beleid

Jeremy Scahill, schrijver en producer van de documentaire ‘Dirty Wars’ was niet onder de indruk van de presidentiële uiteenzetting over buitenlandse thema’s. “Obama verkocht een propagandapraatje dat niet strookt met zijn huidige beleid”.

Een opvallende passage in Obama’s redevoering was die over het gebruik van drones. Obama zei dat “… het gebruik van drones enkel is toegestaan in uiterst noodzakelijk gevallen.” Hij wil niet dat de rest van de wereld denkt dat de VS de soevereiniteit van andere landen schendt zonder rekening te houden met de lokale bevolking.

Scahill vond dat een zeer laconieke opmerking, “In december vielen bij een drone-inslag tijdens een trouwfeest in Jemen meerdere burgerslachtoffers. De zaak wordt onderzocht maar echt voorzichtig lijkt mij dat niet.” Volgens Scahill voert de VS ook missies uit in Somalië, Mali, Irak en Pakistan zonder daar met een woord over te reppen.

Een ander belangrijk aspect van het Amerikaanse buitenlandse beleid dat afwezig was, is de steun die het beleid verleent aan het regime in Egypte. “Obama weigert de afzetting van de democratisch verkozen president Morsi een coup te noemen”, zegt Scahill, “dan zou hij namelijk de militaire steun die hij verleent moeten stopzetten”.

Klokkenluiders

Verder was de afwezigheid van een duidelijke paragraaf over de afluisterschandalen opvallend. Volgens Scahill wil Obama de Amerikanen proberen te overtuigen dat ze niet worden afgeluisterd. “Dat is wat hij zegt maar niets in zijn beleid ondersteunt die bewering”, aldus Scahill. “Klokkenluiders zoals Edward Snowden zijn gevlucht of zitten zoals Thomas Drake in de gevangenis. Daarentegen reist iemand als Donald Rumsfeld, die eigenlijk een oorlogsmisdadiger is, het land rond voor de promotie van zijn boek.”

Tenslotte benadrukte Bob Herbert dat Obama een moeilijke taak heeft en dat de Republikeinen het hem niet makkelijk maken. “Hij had een moeilijke opdracht en heeft, gezien de omstandigheden, een degelijke redevoering afgestoken. Zo verdedigde de President Obamacare op een manier die we in lange tijd niet meer hadden gezien.”