Corruptie, Geweld, Mexico, Drugs, Latijns-Amerika, Paramilitairen -

Mexico: verliest de overheid haar greep op de ordehandhaving?

zondag 12 januari 2014 19:28
Spread the love

Mexico blijft een land in de greep van de georganiseerde misdaad. In het eerste jaar onder de geloofde president Enrique Peña Nieto vielen opnieuw meer dan 20 000 doden. Het aantal slachtoffers van de drugsoorlog steeg dan ook voor het eerst in drie jaar. Hiermee wordt alvast de grootste verkiezingsbelofte van Peña Nieto niet ingelost. Nog steeds groeit de straffeloosheid.  In landelijke en afgelegen regio’s voelt de bevolking zich vaak niet beschermd door de lokale autoriteiten. Sinds 2013 zitten, vooral in de zwaargetroffen deelstaten Guerrero, Oaxaca en Michoacán,  zelfverdedigingsgroepen, zogenaamde ‘grupos de autodefensa’, in de lift. Het gaat om burgers die hun eigen veiligheid organiseren. Hoe men dit ook bekijkt, het risico dat deze groepen zich transformeren in paramilitaire eenheden is reëel.  De autodefensas worden door de lokale bevolking op een gemengde manier onthaald. Tot nu toe zijn de reacties van de verschillende overheden ook niet eensgezind. De overheid moet echter een eensgezind standpunt aannemen om haar monopolie op geweld en handhaving van de wet te verzekeren, overal in het land. De afgelopen week kwam het tot een zware confrontatie tussen autodefensas en de rest van de burgerbevolking in Michoacán.

Risico op paramilitarisme door de uitbreiding van het geweld en een zwakke overheid

In 2013 steeg dus het aantal meldingen van informele, extralegale gewapende groeperingen. Deze groepen ontstonden vooral in afgelegen, landelijke regio’s waar de autoriteiten weinig vat op hebben. Ze voeren het beleid in hun gemeenschap en gaan zelfs over tot arrestaties, het opzetten van checkpoints en het uitvoeren van raids. Het gaat zo ver dat sommige groepen hun eigen berechtingsysteem opgezet hebben. Eén van de oorzaken hiervan ligt in de diversificatie van de activiteiten van de kartels. Door de drugsoorlog, zowel de interne strijd als die met de overheid, hebben veel kartels hun activiteiten uitgebreid naar minder riskante activiteiten zoals kidnapping, overvallen en afpersing. Bovendien heeft deze diversificatie de afgelegen gebieden het meest getroffen, omdat in deze regio’s er amper een politiemacht aanwezig is en corruptie wijdverspreid is. Land wordt ingenomen en lokale bedrijfjes en winkels worden afgeperst. 

De overheid faalt dus om een adequaat niveau van veiligheid te bieden. Voor velen gaat het om een verstaanbare reactie. Echter, deze groepen worden alsmaar stoutmoediger en veroorzaken zo problemen, zowel voor de staatssoevereiniteit als voor de mensenrechtensituatie. Zo worden mensen illegitiem vastgehouden en soms zelfs zonder eerlijk proces terechtgesteld. Burgers die weigeren zich te onderwerpen worden onder druk gezet. De bedrijfsbelangen zijn ook in gevaar, niet enkel voor lokale kleine bedrijven maar deze groepen schrikken ook grote investeerders af.

Dit fenomeen wijst dus op de zwakte en de verdeeldheid van de overheid. Terwijl de federale overheid zich uiteindelijk sterk profileert tegen deze groepen, hebben sommige deelstaats- en lokale mandatarissen het bestaan ervan getolereerd of zelfs aangemoedigd. Zo hebben sommigen hun steun voor dergelijke groepen betuigd, omdat ze veiligheid bieden in gebieden waar de politie gewoonweg niet kan komen. Sommige groeperingen worden gelegitimeerd en omgevormd tot politiemachten, dit is het geval in de deelstaat Guerrero. Het hoofdargument hierbij is dat er meer steun van de federale politie en het leger nodig is. Ondertussen staat de federale regering voor een dilemma, de groepen kunnen op brede steun rekenen bij de publieke opinie dus sterk tegen hen ingrijpen, door bijvoorbeeld het leger in te zetten, zou controversieel zijn.

Hoewel er een traditie van zelfbescherming is, zijn de nieuwe grupos de autodefensa, dus veel georganiseerder en proactiever dan vroeger. Op termijn kan het gevaar ontstaan dat de overheid alle controle over deze gebieden verliest. Dus de kans bestaat dat deze groepen zich transformeren in paramilitaire eenheden die de volle autoriteit claimen. Zo zijn er al gevallen gemeld van arrestaties en ontwapening van de legitieme politiekrachten door de groeperingen. Sommige groepen hebben uniformen en maskers en arsenalen met zware wapens. Op deze manier proberen ze ook te onderhandelen met de overheid en druk te zetten. Het gevaar op een situatie die lijkt op het Colombia van de jaren 90 ontstaat.

Michoacán: een Failed State als voorbeeld voor de rest van het land?

Er wordt al enkele jaren geopperd dat de georganiseerde misdaad de plak zwaait in Michoacán. In deze deelstaat is de lokale politiek en de lokale ordehandhaving sterk gecorrumpeerd door de georganiseerde misdaad. Velen stellen dat de kartels zware invloed uitoefenden bij de laatste lokale verkiezingen en daarom nu de vrije gang kunnen gaan. De notie ‘failed state’ wordt hierbij niet geschuwd. Daarbij komt dat de plaatselijke bevolking het gewoon is om het zonder steun van de overheid te stellen en dus voor haar eigen veiligheid in te staan en problemen intern op te lossen. In Michoacán controleren autodefensas zelfs een zesde van het grondgebied. In de eerste twee weken van januari kwam het tot confrontaties in enkele dorpen, waaronder Apatzingan. In deze gemeente hebben autodefensiegroepen het stadhuis ingenomen.  Het gaat om groeperingen die uit nabijgelegen gemeentes komen en hun grondgebied lijken te willen uitbreiden. Dit leidt sindsdien tot zware confrontaties en zelfs rellen met de lokale bevolking. Burgers hebben alle wegen naar het centrum geblokkeerd en uiteindelijk werd het ingenomen stadhuis in brand gestoken. De nieuwe burgerbeweging wijst er op dat ze geen banden met de georganiseerde misdaad hebben maar dat ze niet willen dat hun gemeente op een willekeurige manier bestuurd wordt.

Deze situatie toont de complexiteit van het fenomeen perfect aan. Het gaat om een natuurlijke reactie op de veiligheidssituatie en het gebrek aan een werkende politiemacht in deze regio’s. Echter, het onduidelijke statuut van deze groeperingen en het uitblijven van een echte federale reactie, kunnen vraagtekens plaatsen bij het feit of de federale overheid wel de absolute controle over deze regio’s wil. De administratie van Peña Nieto blijft dus geconfronteerd worden met grote veiligheidsuitdagingen. Vanuit de socialistische oppositie klinkt de oproep tot onderhandelingen in Michoacán. Ze verwijzen naar de corruptie van de statelijke overheid en roepen de federale overheid op om het heft in handen te nemen. Een oplossing lijkt er dus pas te komen bij een eensgezinde aanpak om het risico op paramilitarisme in te dijken. De situatie kan bovendien dienen als een argument voor een verdere hervorming en eenmaking van de politiemachten in Mexico om de corruptie tegen te gaan. Volgens analisten ligt het grootste gevaar erin dat de situatie in Michoacán zich over het hele grondgebied zal verspreiden en Mexico zo écht een failed state kan worden. 

take down
the paywall
steun ons nu!