Het schip Arctic Sunrise werd op 19 september geënterd door de Russische kustwacht. Volgens de kapitein Peter Willcox werd de bemanning hierbij bestormd door gemaskerde mannen met messen en geweren. Greenpeace stelt dat het schip zich op dat moment in internationale wateren bevond.

De Arctic Sunrise werd vervolgens naar de haven van Moermansk gesleept. De dertig bemanningsleden – 28 activisten en 2 freelance-journalisten – werden in voorarrest geplaatst.

Van piraterij tot ‘hooliganisme’

Twee weken later werd de hele bemanning  officieel aangeklaagd voor piraterij. Daarop staat in Rusland een maximale gevangenisstraf van 15 jaar.

Voor deze aanklacht was er echter nauwelijks een basis in de Russische wet, aangezien het evident was dat Greenpeace niet van plan was eigendommen van het boorplatform Prirazlomnaya – het doel van de expeditie – te stelen. Bovendien stelt de wet dat het doelwit van piraterij een vaartuig is, wat leidde tot absurde discussies over de vraag of het boorplatform ook als vaartuig gezien kon worden.   

Op 23 oktober werd bekend dat de Arctic 30 niet langer aangeklaagd werd wegens piraterij maar op grond van ‘hooliganisme’: een misdaad die in Rusland kan leiden tot een gevangenisstraf van maximaal zeven jaar. De Russische hooliganismewet heeft betrekking op een breed spectrum aan incidenten. De recent vrijgekomen Maria Alyokhina en Nadezhda Tolokonnikova van de punkband Pussy Riot werden bijvoorbeeld veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee jaar wegens ‘hooliganisme gemotiveerd door religieuze haat’.

Rusland poetst imago op voor Sotsji

Op 24 december werd de zaak tegen een van de Greenpeace-activisten, de Brit Anthony Perrett, geseponeerd. Perrett was eveneens de eerste activist die in november, na twee maanden vastgezeten te hebben, op borgtocht werd vrijgelaten. Sinds vorige maand verblijven alle leden van de Arctic 30 in een safe house in Sint-Petersburg.

De intrekking van de aanklachten tegen de Arctic 30 is het gevolg van de amnestiewet die op 18 december werd aangenomen door het Russische parlement.

Deze wet werd geamendeerd zodat zij ook betrekking zou hebben op verdachten en beschuldigden van ‘hooliganisme’. Dit leidde tot de vrijlating van Pussy Riot-leden Maria Alyokhina en Nadezhda Tolokonnikova op 23 december.

Velen beschouwen de amnestiewet als een poging om het imago van Rusland op te poetsen in aanloop naar de Olympische Winterspelen in die in februari in Sotsji zullen plaatsvinden. De Russische president Vladimir Poetin heeft zelf aangegeven dat de amnestiewet gezien moet worden als een poging om het Russische strafrechtsysteem humaner te maken.

Alyokhina heeft inmiddels laten weten dat ze liever haar straf had uitgezeten. “Ik denk dat het een poging is om het imago van de huidige regering – een beetje – te verbeteren voor de Winterspelen in Sotsji, vooral voor West-Europa.”

“Maar ik beschouw dit niet als humaan of vergevingsgezind. We hebben nooit om gratie gevraagd”, stelde zij in een interview met de New York Times.

“De strijd is nog maar net begonnen”

Dat de vrijlating van de bemanning van de Arctic Sunrise minder snel verliep, kwam mede door het feit dat de dertig nog in afwachting waren van hun proces. De aanklachten dienden daarom formeel te worden afgerond voor er amnestie kon worden verleend.

Doordat er op Eerste Kerstdag nog een Italiaanse tolk moest worden geregeld voor het laatste lid van de groep, kon alle aanklachten tegen de Arctic 30 pas op 26 december officieel worden ingetrokken.

Aangezien de Arctic 30 onder dwang naar Rusland is gebracht, beschikten de bemanningsleden bovendien niet over een visum. Hierdoor moesten er uitreisvisa worden geregeld voor een groep die uit maar liefst 18 verschillende nationaliteiten bestaat. 

De expeditie van de Arctic 30 had het doel om verzet te bieden tegen olie- en gasboringen in het noordpoolgebied. Zo waren de oliebedrijven Shell en Gazprom ten tijde van de aanhouding van de activisten van plan om op korte termijn boringen te verrichten bij Nova Zembla.

Volgens Greenpeace brengen deze boringen zeer grote risico’s met zich mee. Zo is het boorplatform Prirazlomnaya, dat beheerd wordt door Gazprom, volgens de milieuorganisatie in slechte staat en is er in de wijde omtrek geen schip te bekennen dat noodhulp kan bieden als er bijvoorbeeld een olielek ontstaat.

Mannes Ubbels, een Nederlandse Greenpeace-activist, heeft inmiddels aangegeven blij te zijn dat hij zijn vrijheid terugkrijgt, maar niet dankbaar. “Dit is het einde van de inleiding maar de strijd om de Noordpool veilig te stellen is nog maar net begonnen”, stelt hij in een statement op de Greenpeace-website.

James Lorenz, woordvoerder bij Greenpeace, heeft inmiddels verzekerd dat de amnestieverlening niet het einde van de actiecampagne betekent. “Totdat de boringen in deze onbedorven omgeving stoppen, zal de Greenpeace-campagne doorgaan”, liet hij weten.